دانستنی هایی در مورد ارث و نحوه تقسیم ارث میان وراث

تا زمانی که فردی زنده است مالک همه دارایی خود شناخته می شود اما با مرگ وضعیت جدیدی برای اموال او به وجود می آید. در این وضعیت جدید، مالکیت اموال به صورت خود به خودی، به افراد دیگری منتقل می شود.

در اصطلاح حقوقی به چنین انتقال خود به خودی ارث (وراثت) می­گویند و کسانی که در نتیجه وراثت مالک خواهند شد، وراث نامیده می شوند. در این نوشتار تلاش می نماید که معرفی کلی نسبت به قواعد ارث، تشریفات دادرسی و مالیاتی ارث، نحوه تقسیم ترکه و سایر مطالب مرتبط ارائه گردد.

دلایل وراثت

بی تردید برای وراثت، وجود ارکانی لازم است فراهم شود، این ارکان را می­توان به تحقق مرگ، وجود قرابت (نسبت)، شرایط ارث و فقدان موانع ارث تقسیم کرد که در ادامه در مورد هر یک توضیح داده می شود.

وقوع مرگ جهت ارث

برای وراثت باید مرگ واقع شود. بعد از اثبات وقوع مرگ، تعیین زمان دقیق مرگ در تعیین وراث او بسیار اهمیت دارد. به خصوص اگر فوت چند نفر اتفاق افتاده باشد، که اگر اثبات شود هر کدام از آنها در زمان فوت دیگری زنده بوده از او ارث ببرد.

زمان فوت یکی معلوم و دیگری مجهول باشد

اگر افرادی که هر یک از آنها می تواند از دیگری ارث ببرد، فوت کنند و تاریخ مرگ یکی معلوم و دیگری مجهول باشد؛ فردی که تاریخ فوتش مجهول است، چون فرض می شود در زمان مرگ دیگری زنده بوده،از فردی که تاریخ فوتش معلوم است ارث می برد.

تاریخ فوت هر دو نامعلوم باشد

اما اگر افرادی که می توانند از هم ارث ببرند فوت کرده باشند، مثل پدر و پسر در حالیکه تاریخ فوت هر دو مجهول باشد، آن دو نفر از یکدیگر ارث نمی برند.

تاریخ فوت نامعلوم و مرگ در اثر غرق یا ماندن زیر آوار

در فرضی که افراد فوت کنند اما تاریخ فوت هریک نامعلوم باشد و علت مرگ این افراد غرق یا زیر آوار ماندن باشد، این افراد از هم ارث می برند. مثل اینکه در حادثه زلزله پدر و پسری کشته شوند.

نسبت(قرابت)

آنچه سبب تحقق ارث می شود رابطه خویشاوندی سببی یا نسبی است که در طبقات ارث بیان می گردد.

عدم وجود حاجب (مانع) ارث

مقصود آن است که خویشاوندان نزدیک تر، مانع وراثت خویشاوندان دورتر می شوند. با وجود افراد در هر طبقه ارث نوبت به طبقه بعد نمی رسد.

شرایط وراثت

• وجود وارث: وارث باید در زمان فوت فردی که از او ارث می برد زنده باشد. در مورد حمل باید نطفه او در زمان فوت منعقد شده و زنده هم به دنیا بیاید.
• مشروع بودن نسب: بنابراین فرزند نامشروع ارث نمی برد
• عدم فرزندخواندگی: فرزندخوانده ارث نمی برد

اموری که مانع وراثت می شود

• قتل: به موجب قانون کسی که مورث خود را عمدا بکشد از از او ارث نمی برد
•  کفر: کافر از مسلمان ارث نمی برد پس اگر در بین ورثه فردی کافر باشد از ارث محروم خواهد شد.
• لعان: لعان یکی از اسباب جدایی زن و شوهر است و موجب می شود آنها از یکدیگر ارث نبرند و حتی فرزندی که پس از این امر متولد می شود نیز از پدر ارث نمی برد اما از مادر و خویشان مادری ارث می برد.

قوانین ارث ایران

به موجب قوانین ارث در ایران سه طبقه برای خویشاوندانی که مستحق دریافت ارث هستند، تعریف شده است:

• طبقه ی اول- پدر و مادر و فرزندان
• طبقه ی دوم- جد و جده و برادر و خواهر و اولاد آن ها
• طبقه سوم- عمو و عمه و دایی و خاله و فرزندان آنها

سهم الارث وراث طبقه اول

حالاتی که فقط یک وارث وجود دارد:

در این فرض همه ماترک باید به ورثه برسد

حالاتی که دو وارث وجود دارد

متوفی فقط پدر و مادر دارد: در این صورت اگر میت برادر و خواهر نداشته باشد مادر ۳/۱ و مابقی به پدر می رسد.

اگر میت برادر و خواهر داشته باشد سهم مادر ۶/۱ و مابقی به پدر می رسد.

متوفی پدر و یک دختر دارد

سهم پدر ۴/۱ و سهم دختر ۴/۳ می شود.

متوفی پدر و یک پسر دارد

پدر ۶/۱ و مابقی به پسر می رسد

متوفی مادر و یک دختر دارد

مادر۴/۱ و سهم دختر۴/۳ می باشد.

متوفی مادر و یک پسر دارد

مادر ۶/۱ و مابقی به پسر رد می شود

متوفی یک پسر و یک دختر است

سهم پسر، دو برابر دختر است

متوفی دو دختر دارد

بین آن دو نصف می شود.

حالاتی که سه وارث وجود دارد

متوفی پدر و مادر و یک دختر دارد

پدر ۶/۱ مادر۶/۱ و تک دختر۳/۲ از ارث را به صورت فرض می برند.و در مابقی اضافه آمده از ما ترک، فرض هر فرض بر بر مجموعه فرض ها تقسیم میکنیم تا سهم هر کدام از مقدار اضافه آمده مشخص شود. و چون مادر از ناحیه اخوه حاجب داشت از رد سهم نمی برد.

متوفی پدر و مادر و یک پسر دارد

پدر و مادر هر کدام ۶/۱ و مابقی به پسر می رسد.

متوفی پدر و یک دختر و یک پسر دارد

سهم پدر ۶/۱ و ۶/۵ باقیمانده به نسبت یک به دو بین دختر و پسر تقسیم می شود.

متوفی مادر و یک دختر و یک پسر دارد

سهم مادر۶/۱ و مابقی بین دختر و پسر به نسبت دو به یک تقسیم میگردد.

متوفی پدر و دو دختر (یا بیشتر) دارد

سهم پدر ۶/۱ و سهم دختران ۳/۲می باشد .در صورت باقی ماندن ترکه فرض هر فرض بر را بر مجموع فروض تقسیم میکنیم تا مقدار سهم هر یکی از رد نیز مشخص گردد.

متوفی مادر و دو دختر (یا بیشتر ) دارد

در این صورت مانند حالت بالا می باشد

متوفی پدر و دو پسر دارد

سهم پدر ۶/۱ و مابقی بین پسران به نسبت مساوی تقسیم می شود.

متوفی مادر و دو پسر دارد

سهم مادر ۶/۱ و مابقی بین پسران تقسیم می شود.

متوفی سه دختر (یا بیشتر) دارد یا متوفی سه پسر دارد

در هر صورت به صورت مساوی بین آنها تقسیم می شود.

پسران و دختران هر دو باشند

پسران به اندازه دو برابر دختران دارای سهم هستند.

حالاتی که چهار وارث یا بیشتر وجود دارد

متوفی دارای پدر، مادر و یک پسر(یا بیشتر) و یک دختر(یا بیشتر) باشد.

مادر و پدر هر کدام ۶/۱ و مابقی متعلق به دختر و پسر هست که به نسبت پسر دو برابر دختر تقسیم می شود.

متوفی دارای پدر، مادر و دو پسر(یا بیشتر) باشد.

پدر و مادر هر کدام ۶/۱و مابقی متعلق به پسران است

متوفی دارای پدر ، مادر و دو دختر(یا بیشتر) باشد.

پدر و مادر هر کدام ۶/۱ و دختران ۳/۲ که به نسبت مساوی بین دختران تقسیم می شود.

ارث نوه به قائم مقامی از وارث متوفی خود

نوه ها هم در طبقه اول جای دارند و به نمایندگی از والدینشان ارث می برند البته در صورتی که هیچ کدام از افراد طبقه اول وجود نداشت. برای محاسبه سهم الارث آنها باید والدینشان را زنده فرض کرد و با فرض زنده بودن آنها ارث را تقسیم کرد و در نهایت سهم والدین را که ارث می برند بین آنها (نوه) تقسیم نمود.

فرض دخالت زوجه در کنار بستگان طبقه اول

به صورت کلی سهم الارث زوج و زوجه در فرض وجود فرزند یا عدم آن تغییر می کند به طوری که اگر متوفی زوج باشد و فرزند داشته باشد سهم الارث زوجه ۸/۱ و اگر فرزند نداشته باشد ۴/۱ می باشد. سهم الارث زوج اگر متوفی زوجه باشد و فرزند داشته باشد۴/۱ و اگر نداشته باشد۲/۱ می باشد.

متوفی دارای پدر، مادر، یک دختر و زوج باشد

پدر و مادر هر کدام ۶/۱ دختر ۲/۱ زوج۴/۱ می برند. در این حالت چون مجموع فروض از میزان ترکه بیشتر می شود نقص بر سهم  دختران وارد می شود بدین صورت که سهم الارث پدر و مادر و زوج کامل داده می شود و هر مقداری که باقی ماند به دختر میرسد.

متوفی دارای پدر، مادر، زوجه و چند دختر باشد

مثل حالت بالا که ترکه کفایت نمیکند حساب میگردد. سهم الارث پدر و مادر هر کدام ۲۴/۴ و زوجه ۲۴/۳ و دختران ۲۴/۱۳

متوفی دارای پدر، مادر، زوج و چند دختر باشد

اینجا نیز ترکه کفایت نمیکند مثل حالات بالا رفتار میگردد. سهم الارث پدر و مادر هر کدام ۱۲/۲ و زوج ۱۲/۳ و دختران ۱۲/۵

متوفی دارای پدر، چند دختر و زوج باشد

سهم الارث پدر ۱۲/۲ و زوج ۱۲/۳و دختران ۱۲/۷

متوفی دارای مادر، چند دختر و زوج باشد

سهم الارث مادر۱۲/۲ و زوج ۱۲/۳ و دختران ۱۲/۷

اگر متوفی چند زوجه داشته باشد

در این صورت سهم الارث هریک همان نسبت های گفته شده است که بین زوجه ها تقسیم می شود مثلا اگر متوفی دو همسر داشته و فرزندی نداشته باشد سهم زوجات ۴/۱ خواهد بود که بین زوجات به نسبت مساوی تقسیم میگردد.زوجه اول ۸/۱ و زوجه دوم۸/۱

---

بیشتر بخوانید: شرایط و نحوه تقسیم مال مشاع

---

 نحوه محاسبه سهم الارث زوجه در املاک

براساس قانون ایران، زن از اصل زمین و به طور کلی املاک ارث نمی برد بلکه از قیمت و ارزش آنها ارث می برد. اما تا زمانی که سهم الارث او داده نشده، اصل ملک به عنوان وثیقه طلب اوست. پس اگر ورثه سهم او را ندادند می تواند درخواست فروش ملک را بنماید.

مبنای محاسبه قیمت ملک چه زمانی است؟

زمانی است که سهم الارث باید به زن پرداخت شود.

آیا در تقسیم ارث،مهریه نیز حساب می شود؟

با توجه به اینکه مهریه زن، بدهی متوفی به حساب می آید قبل از تقسیم ارث باید از اموال متوفی پرداخت گردد و بعد از آن نوبت تقسیم ارث می رسد.

سهم الارث وراث در طبقه دوم

در طبقه دوم دو صنف قرار دارند.

صنف اول در طبقه دوم– اجداد ممکن است به ترتیب زیر باشد.

• جد ابی: پدرِ پدر
• جده ابی:مادرِ پدر
• جد امی: پدرِ مادر
• جده امی: مادرِ پدر

مواردی که ریشه پدری دارد چون مذکر است دو برابر حساب می شود. یعنی پدربزرگ پدری دو برابر مادربزرگ پدری سهم دارد.

اما مواردی که ریشه مادری دارد مساوی هستند. یعنی مادربزرگ مادری به اندازه پدربزرگ مادری سهم دارد.

صنف دوم در طبقه دوم– برادران و خواهران که به سه دسته هستند:

• ابوینی که برادر و خواهر پدر مادری است
• ابی که برادر و خواهر پدری است
• امی که برادر و خواهر مادری است

آیا با وجود برادر و خواهر پدر و مادری، برادر و خواهر پدری یا مادر ارث می برد؟

زمانی که برادر و خواهر ابوینی باشند، برادر و خواهر ابی ارث نمی برد اما در هر حال با وجود هر یک از دو دسته قبل، برادر و خواهر امی ارث می برد.

فرض وراثت در فرض انفراد هر یک از دو صنف

برادران و خواهران

اگر همه وراث براداران و خواهران ابوینی یا ابی باشند

همه ترکه را به ارث می برند و به نسبت پسران دو برابر دختران تقسیم می شود.

اگر همه وراث برادران و خواهران امی باشند.

همه ترکه بین آنها به صورت مساوی تقسیم می شود

برادران و خواهران برخی ابوینی و برخی امی باشند.

سهم الارث برادران و خواهران امی در فرض چند نفر بودن ۳/۱ و در فرض انفراد ۶/۱ است و مابقی بین برادران و خواهران ابوینی به نسبت دو به یک خواهد بود.

اجداد

اجداد پدری یا مادری وراث باشند

همه ترکه را می برند که در اجداد پدری به نسبت دو به یک بین مذکر و مونث تقسیم می شود و در اجداد مادری به نسبت مساوی تقسیم خواهد شد.

اجداد پدری و اجداد مادری

اجداد پدری ۳/۲ و اجداد مادری ۳/۱ می باشد که در اجداد پدری به نسبت دو به یک تقسیم می شود و در اجداد مادری به نسبت مساوی تقسیم می گردد.

فرض وراثت اجتماع دو صنف در طبقه دوم(اجداد همراه با برادران و خواهران)

در این صورت برادران و خواهران و اجدادی که به مادر متصل می شوند یعنی مادری هستند همه با هم ۳/۱ و سهم براداران و خواهران و اجدادی که به پدر متصل می شوند، ۳/۲ ترکه است.

دخالت زوج یا زوجه در کنار خویشاوندان طبقه دوم

سهم الارث زوج ۲/۱ و زوجه ۴/۱ است که اگر موجب نقص شوند کمبود به خویشاوندان ابوینی یا ابی مربوط بوده و از سهم آنها کم می شود.

سهم الارث وراث در طبقه سوم

در این طبقه دو تیره هستند اعمام (عمو و عمه) و اخوال (خاله و دایی) برخی فروض سهم الارث این طبقه عبارت است از:

وراث یکی از اعمام یا یکی از اخوال باشد

تمامی ترکه را به ارث می برند

چند عمو یا چند عمه ابوینی یا ابی یا امی باشد

ترکه به نسبت مساوی بین آنها تقسیم می شود.عموی ابی با وجود عموی ابوینی ارث نمیبرد.

چند عمو و عمه ابوینی یا ابی

ترکه به نسبت دو به یک بین وراث تقسیم می شود.

چند عمو و عمه امی

ترکه به نسبت مساوی بین آنها تقسیم می شود.

چند عمو و عمه ابوینی یا ابی و یک عمو و عمه امی

۶/۱ سهم عمو و عمه امی است و مابقی به نسبت دو به یک سهم مابقی است که در صورت وجود اعمام ابوینی، ابی ارث نمیبرد.

اخوال ابوینی یا ابی یا امی

در این حالت به نسبت مساوی تقسم می شود

چند دایی و خاله ابوینی یا ابی یا امی

در این حالت به نسبت مساوی تقسیم می شود.

چند دایی و خاله ابوینی یا ابی و چند دایی و خاله امی

۳/۱ سهم دایی و خاله امی به نسبت مساوی و مابقی بین چند دایی و خاله ابوینی یا ابی به نسبت مساوی تقسیم می شود.

چند دایی و خاله ابوینی یا ابی و یک دایی و خاله امی

۶/۱ سهم دایی و خاله امی که به نسبت مساوی بینشان تقسیم میگردد و مابقی به نسبت مساوی بین سایرین تقسیم می شود

انحصار وراثت

اولین مرحله در هر امری که به وراث و امور مالی متوفی مربوط می شود، اثبات این نکته است که کدام یک از بازماندگان، وارث متوفی به شمار می آیند. این مرحله با انحصار وراثت حاصل می شود.

چه کسانی می توانند درخواست صدور گواهی انحصار وراثت کنند؟

دو گروه از افراد حق درخواست صدور تصدیق انحصار وراثت دارند.

1. وراث: منظور افرادی است که به دلیل قرابت نسبی یا سببی خود را وارث فرد فوت شده می دانند و از این رو جهت صدور گواهی انحصار وراثت به دادگاه مراجعه می کنند.
2.  افراد ذی نفع: علاوه بر ورثه، افراد صاحب نفع نیز می توانند خواهان صدور گواهی حصر وراثت باشند.
   برخی از این افراد عبارتند از:

• الف- طلبکاران متوفی
• ب- وصی: گاهی لازم است ورثه تعیین شود تا وصی بتواند وصیت را نسبت به آنها اجرا کند. کسی که وصیت به نفع او شده، ممکن است از ورثه نباشد ولی چون میزان وصیت بیش از ثلث اموال متوفی است، نیازمند تایید وراث گردد.
• ج- افراد صاحب نفع: که با اثبات وراثت دیگران می توانند احقاق حق خودشان را بنمایند مثل فردی که سابقا مالی از متوفی خریده اما قبل از انتقال رسمی فوت کرده و حال انتقال رسمی توسط ورثه لازم باشد.

اقسام گواهی حصر وراثت

گواهی انحصار وراثت می تواند به صورت محدود یا نامحدود صادر شود

گواهی انحصار وراثت نا محدود:

اگر ارزش دارایی های فرد فوت شده بیش از ۳۰۰۰۰۰۰۰ريال (سه میلیون تومان) باشد، در این صورت گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر خواهد شد.

گواهی انحصار وراثت محدود:

اما اگر ارزش دارایی متوفی کمتر از ۳۰۰۰۰۰۰۰ريال (سه میلیون تومان) باشد، در این صورت گواهی انحصار وراثت محدود صادر خواهد شد.

تفاوت انحصار وراثت محدود و نامحدود

الف- از جهت تشریفات صدور:

برای صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود، درخواست متقاضی صدور گواهی حصر وراثت یک نوبت در روزنامه های کثیر الانتشار یا محلی، آگهی می گردد و در مدت یک ماه برای معترضین فرصت اعتراض فراهم می گردد، در صورتی که در این مدت معترضی وجود نداشته باشد، گواهی انحصار وراثت با قید عبارت از حیث مبلغ نامحدود، صادر خواهد شد. در انحصار وراثت محدود تشریفات آگهی لازم نیست.

ب-از جهت اعتبار در تقسیم ترکه یا سایر دعاوی

با توجه تفاوت دو نوع گواهی انحصار وراثت از جهت مبلغ، انحصار وراثت نامحدود در دعاوی و اموری که ارزشی بیش از سه میلیون تومان دارد قابل استناد است. در حالیکه گواهی محدود در دعاوی با ارزش کمتر از سه میلیون تومان قابل استناد است.

مرجع رسیدگی کننده به دعوای انحصار وراثت

در حال حاضر مرجع رسیدگی به درخواست صدور گواهی حصر وراثت، شورای حل اختلاف محلی است که آخرین اقامتگاه متوفی در ایران در آن محل واقع بوده است. اما اگر آخرین اقامتگاه متوفی معلوم نباشد، رسیدگی در صلاحیت دادگاهی است که آخرین محل سکونت متوفی در آن محل بوده باشد.

تشریفات رسیدگی به انحصار وراثت

لزوم تنظیم دادخواست:
رسیدگی در شورای حل اختلاف از طریق ارائه فرم دادخواست انجام می شود. مواردی که در این فرم باید نوشته شود به این ترتیب است

منضمات دادخواست به ترتیب زیر است:

• الف- فرم انحصار وراثت شورا
• ب- استشهادیه رسمی تنظیم شده در دفاتر اسناد رسمی: اثبات تعداد و مشخصات ورثه از طریق تکمیل فرم استشهادیه در دفاتر اسناد رسمی و توسط سه شاهد به عمل می آید.
• ج- گواهی فوت: در سال ۹۸ در تهران و برخی استان ها امکان اخذ گواهی فوت به صورت الکترونیکی فراهم شده است
• د- تصویر برابر با اصل شناسنامه وراث در صورت امکان
• ه- تصویر برابر با اصل عقدنامه
• و- عدم نیاز به ارائه گواهی مالیاتی جهت انحصار وراثت: از جمله تغییرات به عمل آمده در سال ۹۵ آن است که برای صدور گواهی انحصار وراثت نیازی به مراجعه به دارایی و گرفتن گواهی مالیاتی نیست

اعتراض به رای انحصار وراثت

پس از اعلام نظر شورا حل اختلاف و صدور گواهی، از نظر قانون امکان اعتراض نسبت به این گواهی وجود دارد. معمولا معترضین به گواهی دو دسته هستند.

• دادستان محل
• کسانی که خود را از جمله وراث می دانند اما نام آنها در گواهی انحصار وراثت نیامده است.

عدم همکاری برخی وراث در انحصار وراثت

گاهی ممکن است برخی از ورثه از ارائه مدارک لازم برای درخواست گواهی انحصار وراثت امتناع نمایند، این امر مانع جریان امور نخواهد بود و فردی که درخواست انحصار وراثت را به شورای حل اختلاف تقدیم کرده می تواند از شورا بخواهد که از اداره ثبت احوال استعلام گردد.

هزینه انحصار وراثت

هزینه انحصار وراثت در صورتی که وکیل در انجام مراحل قانونی دخالت نداشته باشد، در حال حاضر قریب به ۱۳۰ هزار تومان است که در دفاتر قضایی اخذ گردیده و بابت هزینه دادرسی منظور می شود البته به مدارک منضم دادخواست نیز در صورتی که برابر با اصل شده باشد باید تمبر مالیاتی الصاق شود.

مفقود شدن گواهی انحصار وراثت

با مفقود شدن گواهی انحصار وراثت، امکان طرح مجدد درخواست صدور گواهی انحصار وراثت وجود ندارد زیرا هر موضوع حقوقی که یکبار مورد رسیدگی قرار گرفته و خاتمه یافته است مجددا قابل طرح در دادگاه نیست.

اما ورثه یا فرد ذی نفع می تواند با ارائه مدارک هویتی خود به شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه متوفی یا آخرین محل سکونت او که سابقا اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت کرده، مراجعه و از بایگانی درخواست کپی از گواهی سابق را بنماید.

افرادی که شرایط امضای استشهادیه را دارند و مجازات شهادت دروغ

کلیه ی افرادی که نسبت به رابطه خویشاوندان متوفی آشنایی داشته و از رابطه وراث زمان فوت مطلعند می توانند شهادت دهند. کسانی که به دروغ فرم استشهادیه مربوط به شناسایی ورثه را امضا کنند، در صورت کشف حقیقت به مجازات جرم شهادت دروغ محکوم می شوند.

عدم ذکر اسم  اشخاص در گواهی انحصار وراثت به صورت عمد

بر اساس ماده نهم قانون تصدیق وراثت سال ۱۳۰۹ کسی که در خواست صدور گواهی انحصار وراثت را نموده به عمد، نام فردی از وراث را ذکر ننماید، کلاهبردار به حساب آمده و علاوه بر اینکه باید خسارت فردی که نام او نیامده را بپردازد، به مجازات جرم کلاهبرداری هم محکوم می شود.

اگر با تقلب نام خود را به عنوان ورثه بیاورد

کسی که خود می داند جزء ورثه نیست، عمدا خود را به عنوان ورثه در هنگام صدور گواهی انحصار وراثت معرفی کند، کلاهبردار محسوب شده و به مجازات این جرم محکوم می شود.

صدور گواهی حصر وراثت در صورت بارداری زوجه

اگر در زمان فوت همسر متوفی باردار باشد تا زمانی که طفل به دنیا نیامده نمی توان گواهی انحصار وراثت صادر نمود.

اظهارنامه مالیاتی انحصار وراثت چیست؟

پس از فوت فرد، دولت تکلیفی را بر عهده بازماندگان یا نمایندگان قانونی آنها قرار داده است. از جمله اینکه باید نسبت به تکمیل فرمی به نام اظهارنامه مالیات بر ارث اقدام کنند.

چه مواردی باید در اظهارنامه مالیات بر ارث(ماده ۲۶) نوشته شود؟

در این اظهارنامه باید لیستی از دارایی به جا مانده از متوفی همراه با ارزش روز فوت، مطالبات و بدهی های متوفی نوشته شود.

مهلت تکمیل و ارسال اظهارنامه مالیات بر ارث

ظرف مدت یکسال پس از فوت می بایست این اظهارنامه ارائه شود.

ضمانت اجرای عدم ارائه اظهارنامه در مهلت قانونی

عدم ارائه اظهارنامه در مهلت یکسال بعد از فوت موجب خواهد که هزینه کفن و دفن و واجبات دیون متوفی از مالیات معاف نباشد.

مدارک پیوست فرم اظهارنامه مالیات بر ارث (فرم ۲۶)

مدارک زیر همراه با فرم تکمیل شده به اداره دارایی ارائه گردد.

• الف- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد مربوط به مطالبات و بدهی های متوفی
• ب- رونوشت یا تصویر گواهی شده اسناد که ثابت کننده مالکیت متوفی نسبت به اموال باشد.
• ج- رونوشت یا تصویر گواهی شده آخرین وصیت نامه متوفی در صورتی که وصیت نامه موجود باشد.
• ه- اگر اظهارنامه توسط وکیل تکمیل شده باشد، وکالتنامه ای که موید سمت او باشد.
• و- رونوشت یا گواهی فوت صادر شده از مراجع صالح

اقدام دارایی پس از تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث

• اگر ارزش روز کلیه ماترک متوفی، کمتر از دیون، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن او باشد. در این صورت اموال و دارایی های او مشمول مالیات بر ارث نمی شوند و اگر مالیاتی پرداخت شده باشد با رائه مدارک، مسترد می گردد
• در صورتی که ماترک متوفی بیشتر از دیون، واجبات مالی و عبادی و هزینه های کفن و دفن او باشد، در این صورت موارد فوق از ارزش دارایی هایی که مشمول مالیات ارث هستند کسر و نسبت به باقیمانده مالیات بر ارث محاسبه می شود و اگر بیشتر پرداخت شده باشد با ارائه اسناد و مدارک لازم، مازاد مسترد می گردد.
• در صورتی که کل ماترک یا بخشی از آنها مشمول مالیات بر ارث نباشند، اداره امور مالیاتی موظف است گواهی مبنی بر بلامانع بودن ثبت یا انتقال یا پرداخت یا تحویل اموال یا دارایی غیر مشمول مالیات را برای وراث صادر کند.

مالیات بر ارث چیست؟

میزان مالیاتی است که وراث مکلف هستند به دلیل وراثت به دولت بپردازند. این مبلغ در هنگام نقل و انتقال اموال و دارایی به ورثه باید پرداخت شود

 نسبت به چه اموالی مالیات بر ارث تعلق می گیرد؟

• سپرده های بانکی و سهام شرکت ها و سود حاصل از آنها
• وسایل نقلیه اعم از اینکه زمینی، دریایی یا هوایی باشد
• املاک تجاری و مسکونی

میزان مالیات بر ارث افرادی که از سال ۹۵ به بعد فوت کنند

در قانون مالیات های مستقیم سال ۹۵ مالیات هایی که به اموال متوفی در هنگام نقل و انتقال تعلق می گیرد، بر اساس طبقات ارث معین شده است. به صورتی که هر چه وراث به متوفی نزدیکتر باشند میزان مالیات کمتر است.

میزان مالیات بر ارث طبقه اول به شرح ذیل است:

مالیات بر ارث سهام شرکت و سپرده های بانکی و سودشان:

تا تاریخ انتقال سه درصد می باشد اما مالیات بر ارث سهام و سودشان در تاریخ انتقال ۵/۱ درصد است

مالیات بر ارث وسایل نقلیه

در تاریخ انتقال دو درصد ارزشی که سازمان مالیاتی اعلام می کند.

مالیات بر ارث املاک مسکونی

۵/۷ درصد قیمت زمان انتقال که توسط کارشناسان مالیاتی برای ملک اعلام می گردد این قیمت که به ارزش منطقه ای معروف است، به مراتب کمتر از قیمت هنگام معامله است.

مالیات بر ارث املاک تجاری

مالیات بر ارث این املاک نیز مانند املاک مسکونی و برابر ۵/۷ درصد ارزش اعلام شده توسط کارشناسان مالیاتی است.

میزان مالیات بر ارث، وراث طبقه دوم

دو برابر نرخ هایی که در بالا راجع به طبقه اول ذکر شده است.

میزان مالیات بر ارث، وراث طبقه سوم

چهار برابر نرخ هایی است که در بالا راجع به طبقه اول ذکر شده است.

متوفی و ورثه او تبعه خارج باشند

میزان مالیات بر ارث این افراد برابر با نرخ مالیات وراث طبقه اول است.

موارد معافیت از پرداخت مالیات بر ارث

عایدات حاصل از شغل فرد: شامل موارد زیر است.

•  وجوه بازنشستگی و وظیفه و پس انداز خدمت
• خسارات بعد از اخراج
• وجوه حاصل از مرخصی های استحقاقی استفاده نشده
• بیمه عمر و زندگی
• وجوه پرداختی توسط بیمه
• دیه ای که به ورثه پرداخت می شود
• اثاث منزل مسکونی متوفی
• اموالی که وقف یا نذر شده

ممنوعیت ادارات و سازمان ها قبل از صدور گواهی مالیات بر ارث چیست؟

نمی توانند اموال و دارایی متوفی را به وراث تحویل بدهند یا به نام آنها ثبت کتتد و یا معاملاتی راجع به آن بنمایند

ممنوعیتهای قبل از صدور گواهی مالیات بر ارث شامل چه سازمانهایی است؟

بانکها و موسساتی که وجوه نقد در نزد خود نگهداری می کنند

ادارات اسناد و املاک موقعی که املاک را به نام وراث ثبت می کنند

دفاتر اسناد رسمی موقعی که بخواهند تقسیم یا معامله ای راجع به اموال برای وراث ثبت کنند

شرکتهایی که متوفی در نزد آنها سهام دارد

صندوق های مالی

صندوق های دادگستری و ادارات ثبت اسناد و املاک کشور

مدارک لازم برای گواهی مالیات بر ارث

برای صدور این گواهی، واحد مالیاتی مکلف است پرونده ای تشکیل داده و علاوه بر تکمیل فرم گواهی مالیات بر ارث موضوع ماده ۳۴ اصلاح قانون مالیاتهای مستقیم مدارک زیر ضمیمه شود:

• اظهارنامه مالیات بر ارث
• تصویر شناسنامه یا کارت ملی متوفی
• تصویر شناسنامه و کارت ملی وراث
• گواهی فوت
• گواهی حصر وراثت
• مستندات مصدق اموال و داراییها
• مستندات مصدق دیون و بدهی ها

چگونگی محاسبه و ارزیابی جهت تعیین مالیات

مبنای محاسبه و ارزیابی اموال جهت تعیین ماخذ محاسبه مالیات، قیمت تعیین شده کارشناس تا ده روز پس از ابلاغ فرم درخواست گواهی مالیات بر ارث است

تصفیه ترکه

تصفیه ترکه به معنای آن است که دیونی که به ترکه تعلق گرفته را از آن جدا نمود.

دیون متوفی که باید از ترکه جدا شوند.

این دیون که باید از ترکه جدا شوند عبارتند از:

1. قیمت کفن میت و حقوقی که مربوط به اموال متوفی بوده
2. دیون و واجبات مالی متوفی مثل مهریه همسر او.
3. وصیت میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر آن با اجازه آنها.

 درخواست تصفیه ی ترکه

تصفیه ی ترکه ممکن است با تراضی انجام شود اما اگر به تراضی نرسید، باید درخواست را هر یک از وارثان یا وصی به دادگاه بدهند.

آیین تصفیه ترکه

اولین اقدام دادگاه انتخاب مدیر تصفیه است که ممکن است یک شخص باشد یا به اداره تصفیه مراتب سپرده شود. وظایف مدیر تصفیه عبارت است از:

• تحریر ترکه
• اداره ترکه
• تعیین حقوق ذینفعان، مدیر تصفیه افراد ذی نفع و طلبکاران و وراث را دعوت می کند تا به طلب آنها رسیدگی شود
• پرداخت دیون و خارج نمودن آنچه وصیت شده و در اختیار وصی قرار دادن

تقسیم ترکه

بعد از تعیین سهم هر یک از وراث، و تصفیه دیون متوفی، تقسیم ترکه به معنای پایان دادن به وضعیت شراکت اتفاق می افتد در ادامه مراحل مختلف تقسیم ترکه بیان می شود.

تراضی ورثه برای تقسیم

ورثه می توانند به هر شکل خواستند راجع به تقسیم توافق کنند. اما اگر برخی از ورثه راضی نباشند یا بین آنها فرد مجنون یا صغیری ناچار به تقسیم از طریق دادگاه و به شکل قانونی هستیم.

لزوم تقدیم دادخواست تقسیم ترکه

این دادخواست پس از انحصار وراثت، از سوی حداقل یکی از وارثان صورت می گیرد. در این درخواست همه ی ورثه طرف دعوا قرار بگیرند. به طوریکه اسم همه ورثه یا در ردیف درخواست کننده یا طرف مقابل او بیاید. عدم رضایت هر یک از ورثه مانع تقسیم نیست.

رسیدگی دادگاه در تصفیه ترکه 

بعد از اینکه دادگاه مالکیت متوفی نسبت به اموال و صحت گواهی انحصار وراثت را قطعی دانست، معمولا دستور کارشناسی برای بررسی اموال غیرمنقول و حتی منقول صادر می کند. به ترتیب تقسیم به اشکال مختلف اتفاق می افتد.

• الف- افراز: اگر مال مشترک وراث دارای قسمت های برابر باشد؛مثل گندم و… اولین راه آن است که به هر وارث براساس میزان سهمش از آن مال داده شود.
• ب- تعدیل: به معنی برابر کردن بهای سهام است. اگر برخی از اموال بدون زیان قابل تقسیم نباشد در این صورت می توان مالی را برای یک وارث قرار و به اندازه قیمتی که سهم او نبوده از سهمش در بقیه اموال کم کرد.
• ج- تقسیم به رد: در این فرض تعدیل کردن ممکن است با اضافه کردن مبلغ باشد.
• د- اجبار به فروش و تقسیم مبلغ آن: آخرین راه پایان دادن به وضعیت شراکت، دستور فروش مال و تقسیم بهای آن است. این روش با مزایده ی مال در اجرای احکام دادگاه انجام می شود. البته هر یک از وراث جهت شرکت در مزایده نسبت به سایرین حق اولویت دارند.

درخواست تقسیم اموال غیرمنقول از اداره ثبت

اگر اموال متوفی مال غیر منقول قابل تقسیم باشد هر یک از ورثه می تواند درخواست افراز آن را از اداره ثبت محل وقوع ملک کند. بنابراین دو راه برای تقسیم این اموال وجود دارد یکی اداره ثبت و یکی دادگاه.

دادخواست دستور فروش ملک مشاع غیر قابل افراز

در صورتی که از نظر اداره ثبت اموال غیر منقول غیر قابل افراز باشد می توان به دادگاه دادخواستی با عنوان فوق تسلیم کرد.