با انواع وکالت و شرایط قانونی هرکدام آشنا شویم.

امروزه با بیشتر شدن روابط اجتماعی بین افراد، اختلافات هم ممکن است بیشتر شود. برای حل اختلافات موجود باید به دادگاه ها و محاکمی که ایجاد شده مراجعه کرد که در این بین افراد نمی توانند به زبان حقوقی از خود دفاع کنند.

چه بسا اگر قانون را هم مطالعه کنند نتوانند از حق خود در محاکم دفاع نمایند در همین راستا وکلا، افرادی که قانون را به خوبی خوانده اند و روش و اصول دفاع در محاکم را آموخته اند و در دانشگاه ها دروس حقوقی را به خوبی پیش گرفته اند حال در این مرحله هستند که می توانند از حقوق دیگران در دادگاه دفاع کنند.

در این نوشته قصد داریم که از انواع وکالت بحث کنیم تا خواننده محترم از وکالت هایی که وجود دارند مطلع شود.

تبیین و توضیح وکالت در قانون به زبان ساده

وکالت در معنای حقوقی که ماده ۶۵۶ قانون مدنی به آن پرداخته، عقدی است که به موجب آن یکی از طرفین، طرف دیگر برای امری نایب خود می نماید.

وکالت در توضیح ساده به این معناست شخصی که ممکن است برای افراد جامعه که شخص حقیقی هستند و یا اشخاص حقوقی مثل انواع شرکت ها، دعاوی و یا اختلافاتی پیش بیاید که برای پیگیری این نوع دعاوی لازم است که نمایندگی امور قضایی و دعاوی و اختلافات اشخاص در محاکم دادگستری، به شخص وکیل سپرده شود تا با استفاده از علم حقوقی اطلاعات و تجربیات لازم که در دوره کارآموزی و پس از آن در دوره کاری به دست می آورند، تلاش کنند تا جهت اجرا و تحقق عدالت، در محاکم دادگستری از حقوق موکل دفاع کنند و به عبارتی زبان حقوقی موکل شوند.

به فردی که امر وکالت را به عهده می گیرد وکیل دادگستری می گویند و وکیل کسی است که با داشتن مدرک لیسانس؛ حقوق و یا فقه و حقوق می باشد که پس گذراندن امتحان وکالت و دوره کارآموزی پروانه وکالت می گیرد و از این پس می تواند از حقوق افرادی که او را نماینده خود در دادگاه در نظر گرفتند دفاع می کند،به همین اعتبار وکالت انواع مختلفی دارد که به آن ها خواهیم پرداخت.

تقسیم بندی وکالت از حیث اختیارات وکیل

در نگاه اول وکالت، از لحاظ اختیاراتی که به وکیل داده می شود به دو حیث تقسیم می شود:

وکالت مطلق و وکالت مقید.

منظور از وکالت مطلق وکالتی است که فرد در تمامی امور مالی موکل وکالت دارد

نوع دومی که در برابر این نوع وکالت قرار می گیرد وکالت مقید و به عبارت ساده تر وکالت اختصاصی تر می باشد به این نحو است که وکیل صرفا در یک امر مخصوصی وکالت دارد.

برای مثال موکل او را صرفا در فروش خانه اش و یا طلاق همسرش وکیل خود قرار داده است که این نوع وکالت، وکیل را از سایر تصرفات حقوقی در امر وکالت ممنوع می کند و وی صرفا حق دارد در امری که به او سپرده شده دخالت کند نه مسائل دیگری.

نوع دیگری وکالت هست که وکیل تمامی اختیارات اعم از مالی و غیر مالی را دارد که به آن وکالت عام می گویند، به این شکل که وکیل عموم اختیارات را دارد.

تقسیم بندی از حیث شکلی (بستن قرارداد)

نوع دیگر از تقسیم بندی وکالت از حیث شکلی است به این معنا که وکیل و موکل به چه نحوی عقد وکالت را بین خود منعقد می کنند که تقسیم می شود به وکالت رسمی یا عادی و یا شفاهی.

وکالت رسمی را معمولا برای پرونده های بزرگ و سنگین می بندند که در دفاتر اسناد رسمی به ثبت قرارداد وکالت هم مبادرت می کنند، نوع دیگر وکالت ع۲ادی است که وکلا خود برگه هایی با فرم های چاپی مخصوصی دارند که در چند نسخه تنظیم شده است که قرارداد مربوط خود با موکل را در آن تنظیم می کنند و در نهایت وکالت شفاهی است که موکل و وکیل در جلسه دادگاه حاضر می شوند و به قاضی اعلام می کنند و قاضی این امر و ادعا را در صورت جلسه دادگاه ثبت می کند‌.

تقسیم بندی از حیث طرفین عقد وکالت(وکیل، موکل)

انواع وکالت از حیث انواع طرفین عقد در تقسیم بندی های قبلی به خود امر وکالت پرداختیم و در این تقسیم بندی جدید به طرفین که وکیل و موکل هستند می پردازیم:

۱- وکالت اتفاقی: اشخاصی که اطلاعات حقوقی کافی دارند و لیسانس حقوق گرفته اند ولی پروانه وکالت ندارند می توانند برای خویشاوندان خویش تا یک درجه خاصی (درجه دوم از طبقه سوم) وکالت نمایند، ولی این حقی که برای ایشان در نظر گرفته شده محدود است و صرفا سه نوبت در سال می توانند از این حق استفاده کنند.

۲- وکالت معاضدتی: در امور حقوقی که موکلی تمکن مالی نداشته و توانایی پرداخت حق الوکاله را ندارد؛ می تواند از کانون وکلا و یا مرکز مشاوران در خواست کند که کانون پس از بررسی شرایط متقاضی، وکیل معاضدتی به وی معرفی می کند‌.

وکیل معاضدتی حق گرفتن هیچ وجهی تحت عنوان حق المشاوره، حق الوکاله و غیره را به استثنای هزینه تمبر دادرسی از موکل خویش ندارد.

۳- وکالت تسخیری: وکالتی است که از طرف دادگاه ها در امور کیفری برای دفاع از متهم در جرائمی که مجازات آن بر حسب قانون قصاص نفس، اعدام، رجم (سنگسار) و حبس ابد می باشد، چنانچه متهم، وکیل معرفی ننماید، تعیین وکیل تسخیری برای او الزامی است

۴- وکالت در توکیل: در جایی که یک گروه وکلا به امر وکالت می پردازند ممکن است وکالت به یک شخص سپرده شود ولی وکیل این نمایندگی را به وکیل دیگری بسپارد تا امر دفاع را در دادگاه اجرا نماید، که به این امر وکالت در توکیل می گویند.

تقسیم بندی وکالت از حیث دوام وکالت

در آخرین تقسیم بندی به تقسیم وکالت از حیث دوام آن می پردازیم وکالت ساده و وکالت بلاعزل؛ وکالت ساده وکالتی است که موکل بدون هیچ مقدماتی می تواند وکیل را عزل کند و از آن طرف وکیل هم می تواند بدون هیچ مقدماتی از امر وکالت برای شخص موکل استعفا دهد، حال ممکن است وکالت بلاعزل داده شود که دیگر موکل نمی تواند هر وقت بخواهد وکیل را عزل کند اگر چه او می تواند با انجام دادن موضوع وکالت، وکالت بلاعزل را از بین ببرد اما حق عزل وی را ندارد.

موضوعی که مهم است باید دانسته شود این است که وکالت بلاعزل صرفا در امور جزئی می باشد نه در امور کلی برای جلوگیری از سو استفاده وکیل این قاعده بنا شده است.

مواردی که وکیل حق وکالت در آن دارد

مواردی که می توان آن را به وکیل سپرد کلی نیست و تمام امور را در بر نمی گیرد از همین جهت قصد داریم بررسی کنیم تا چه مواردی را می توان به وکیل ارجاع داد و چه مواردی را نمی شود ارجاع داد.

وکالت همانطور که گفتیم می تواند مطلق، مقید و عام باشد وکالت در یک سری امور که مباشرت شخص در آن ها لازم است ممکن نیست مثل وکالت در سوگند، مثلا موکل قصد داشته باشد در دادگاه سوگند بخورد در جهت اثبات و یا نفی یک امری، که او نمی تواند این امر را به وکیل ارجاع دهد تا به جای او وکیل سوگند یاد کند و یا مثل اموری مثل روزه گرفتن و یا نماز خواندن می باشد.

نتیجه این توضیح این است که وکالت در تمامی امور ممکن است مگر اینکه مباشرت اصیل قانونا لازم و ضروری باشد.

نتیجه گیری

پس از خواندن این نوشته متوجه شدیم که چه وکالت هایی وجود دارند و در مقام احقاق حق و اجرای عدالت وکالت هایی وجود دارد که افراد اگر وضع مالی خوبی نداشته باشند می توانند چه در امور کیفری و چه در امور حقوقی از حق داشتن وکیل محروم نشوند.

همچنین مواردی که می شود در آن وکالت نمود را بررسی کردیم و وکالت در تمامی امور ممکن است مگر مواردی که مباشرت شخص موکل ضروری باشد.

سوالات متداول