جعل پاسپورت (گذرنامه) و مجازات جرم جعل پاسپورت

بر خلاف زمان­‌های گذشته که برای ورود و خروج از کشور محدودیتی وجود نداشت امروزه برای ورود و خروج از کشور باید مواردی رعایت گردد و عدم رعایت این شرایط و موارد سبب مجازات می گردد. یکی از این موارد که بایستی رعایت گردد اخذ گذرنامه یا پاسپورت است، اگر شخصی بدون پاسپورت و یا با پاسپورت دیگری و یا پاسپورت جعلی از کشور خارج گردد در حقیقت او مجرم است. جرم جعل گذرنامه ممکن است با جرایمی همراه باشد. مثلا شخصی پاسپورتی را جعل می نماید و به واسطه­ ی آن پاسپورت از کشور خارج می گردد که در این صورت وی مرتکب سه جرم جعل پاسپورت، استفاده از سند مجعول و خروج غیر قانونی و غیر مجاز از کشور شده است.

برای بررسی و توضیح جرم جعل پاسپورت یا همان گذرنامه، ابتدا تعریفی از جرم جعل می نماییم و انواع و ارکان آن را بیان نموده و در نهایت به بررسی جرم جعل پاسپورت می پردازیم.

تعریف جرم جعل

جعل در لغت یعنی دگرگون کردن و منقلب نمودن. در قانون تعریفی از جرم جعل وجود ندارد و قانون گذار فقط به مصادیقی از این جرم اشاره نموده است. مصادیقی چون، ساختن نوشته یا سند، ساختن مهر یا امضای افراد، خراشیدن یا تراشیدن، قلم بردن( تغییر و تبدیل حرف ها و کلمات موجود در نوشته، محو کردن، اثبات کردن، سیاه کردن و …

 مفهوم حقوقی آن به این صورت می‌باشد: قلب متقلبانه‌ی حقیقت به زیان دیگری، یا ساختن و یا تغییر دادن نوشته همراه با حیله به قصد جا زدن به عنوان اصل برای استفاد­ه­ خود یا دیگری است که این عمل به ضرر دیگری است.

به بیان ساده تر جرم جعل جرمی است که در آن جاعل(شخص جعل کننده) نوشته یا نشانه هایی را ایجاد می‌نماید و یا آن را تغییر دهد به صورتی که نوشته یا نشانه ­ی جدید که او ساخته است برخلاف حقیقت باشد و او بخواهد آن را به عنوان اصل جا بزند و سبب فریب دیگران شود که به واسطه‌ی این فریب به او ضرر وارد گردد. تغییر زمانی جعل است که با قصد فریب دادن شخص همراه باشد و نمی‌توان گفت هر تغییری جعل است.

بیشتر بخوانید: جعل مدرک تحصیلی و مجازات آن

جعل در اسناد رسمی و اسناد عادی

جعل در اسناد هم می‌تواند به صورت جعل در اسناد عادی باشد و هم به صورت جعل در اسناد رسمی. در توضیح این دو سند باید گفت طبق قانون مدنی سند رسمی سندی است که در اداره ثبت اسناد و املاک و یا دفاتر اسناد رسمی یا نزد سایر مامورین رسمی، در حدود صلاحیت آنها و طبق مقررات قانونی تنظیم شده باشد. بنابراین برای اینکه سندی رسمی باشد بایستی دارای شرایط پیش بینی شده در قانون باشد یعنی نزد مقامات نام برده و در حدود صلاحیت آن اشخاص تنظیم شده باشد. سند عادی نیز به اسنادی گفته می‌شود که در تعریف پیش گفته نمی‌گنجند. اگر جعل در سند رسمی باشد مجازات آن با مجازات جعل در سند عادی فرق می‌کند طبق قانون مجازات اسلامی مجازات جرم جعل در اسناد رسمی مطابق ماده ۵۳۳ عبارت است از: (اشخاصی که کارمند یا مسئول دولتی نیستند هرگاه مرتکب یکی از جرایم مذکور در ماده ۵۳۲ شوند علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا سه سال یا سه تا هجده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می‌گردند.) و همچنین مجازات جرم جعل در اسناد عادی مطابق با ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی از این قرار است: (هرکس در اسناد یا نوشته های غیر رسمی جعل یا تزویر کند یا با علم به جعل و تزویر آنها را مورد استفاده قرار دهد علاوه بر جبران خسارت وارده به حبس از شش ماه تا دو سال یا به سه تا دوازده میلیون ریال جزای نقدی محکوم خواهد شد.)

ارکان جرم جعل:

جرم جعل مانند سایر جرایم دارای سه رکن مادی معنوی و قانونی می‌باشد.

• رکن مادی جرم جعل  شامل سه قسمت رفتار، اوضاع و احوال و نتیجه می‌باشد. رفتار در جرم جعل  ساختن یا تغییر دادن است . اوضاع و احوال در این جرم مواردی است از جمله اینکه ساختن یا تغییر دادن باید متقلبانه باشد یعنی باید قابلیت به اشتباه انداختن افراد را داشته باشد و آنها آن سند جعل شده را با  اصل اشتباه بگیرند.باید توجه داشت که قابلیت به اشتباه انداختن کافی است و لازم نیست افراد به اشتباه بیفتند، همینکه این قابلیت را داشته باشد جرم جعل محقق شده است. سومین قسمت از عنصر مادی، نتیجه است. این جرم یک جرم مطلق میباشد یعنی ورود ضرر به افراد  لازم نیست.
• رکن معنوی در جرم جعل عبارت است از اینکه شخص علاوه بر سوء نیت عام (علم و عمد در ارتکاب جرم ) باید سوء نیت خاص نیز لازم دارد و این سوءنیت قصد تقلب و جا زدن به عنوان اصل است .
• عنصر قانونی یعنی آن موادی که قانون گذار در آنها به تعریف جرم و همچنین مجازات آن پرداخته است. عنصر قانونی در جرم جعل مواد ۵۲۳ الی ۵۴۲ قانون مجازات اسلامی میباشد.
•  مواردی که بیان گردید در خصوص کلیاتی از جرم جعل بود و در این قسمت قصد داریم به بررسی اختصاصی جرم جعل پاسپورت بپردازیم.

پاسپورت یا گذرنامه چیست؟

پاسپورت یکی از مدارک شناسایی افراد است که از طرف دولت برای اتباع خود صادر می‌گردد منظور از این افراد افرادی هستند که از دولت مربوطه اقامت خود را دریافت می‌کنند. زمانی که شخصی پاسپورت می‌گیرد یعنی او از دولت  مجوز خروج از مرزهای کشور و همچنین بازگشت به کشور را دریافت می‌نماید. روی  هر پاسپورت اسم شخصی که پاسپورت برای اوست درج شده است. هر پاسپورت جز دارایی‌هایی است که یک کشور دارد و با این تفاسیر نمی‌توان آن را خرید و هر پاسپورتی که به فروش می‌رسد، دزدی یا جعل است. و اگر شخص استفاده کننده موفق شود با استفاده از پاسپورت جعلی اجازه اقامت بگیرد این اجازه باطل است.

پاسپورت مانند شناسنامه هر فرد از مدارک شناسایی وی تلقی می‌شود و سندی است رسمی که آن را مامورین صلاحیت دار جمهوری اسلامی ایران برای مسافرت اتباع به خارج یا اقامت در خارج یا مسافرت از خارج به ایران داده می‌شود.

این روزها افراد بسیاری با اهداف بسیاری از جمله دست یابی به زندگی بهتر، پیشرفت شغلی، سیستم آموزشی سطح بالا و … تصمیم به مهاجرت می‌گیرند که به این منظور روشهای مختلفی را پیش می‌گیرند که  از آن جمله است تحصیلی، کاری، سرمایه گذاری، ثبت شرکت و … . حال اگر شخصی قصد مهاجرت داشته باشد اما از طرق قانونی و جایز نتواند اقدام به مهاجرت نماید اقدام به طرق غیر قانونی از جمله جعل می‌نماید.

امروزه افراد سودجو با گرفتن مبالغ هنگفت اقدام به جعل پاسپورت می‌نمایند. در این روش یا شخص به اشخاص قاچاق برها مراجعه می‌نماید و با استفاده از تیمهای متخصصی که آنها در زمینه گریم افراد دارند اقدام به گریم می‌نمایند و خود را شبیه عکس درج شده در پاسپورت گم شده و یا سرقتی نموده و به مقصود خود می‌رسد و یا از طریق دست کاری در مشخصات پاسپورت به هدف خود می‌رسند و یا پاسپورتهایی که به صورت سفید هستند اطلاعات خود را درج می‌نمایند که در این روش شانس موفقیت آنها پایین است و آنها نمی‌توانند با استفاده از آن به هدف برسند به همین دلیل اشخاص بیشتر حالت اول را انتخاب می‌نمایند البته حالتی که صاحب اصلی پاسپورت نسبت به آن اعلام مفقودی یا سرقت ننموده است.

جرایم مرتبط با جرم جعل پاسپورت

جرم ورود و خروج غیر قانونی از کشور

 این قانون در سال ۱۳۵۱ به تصویب رسیده است  که حاوی دو نوع رفتار مجرمانه می‌باشد که اولی جرم خروج غیر قانونی از کشور توسط فرد متخلف است و رفتار مجرمانه بعدی  عبور دادن افراد از کشور توسط دیگران است.

مجازات خروج غیر مجاز: افراد برای خروج از کشور  و یا مسافرت به از خارج به ایران باید گذرنامه اخذ نمایند که این سند یک سند رسمی است که طبق تعریف اسناد رسمی، آن را ماموران ذیصلاح دولت جمهوری اسلامی ایران برای مسافرت افراد به خارج یا اقامت آنها در خارج یا مسافرت از خارج به ایران تنظیم می‌نمایند. هر شخصی برای خروج از کشور به صورت قانونی باید گذرنامه اخذ نماید و هیچ‌یک از تبعه نمی‌تواند بدون اخذ گذرنامه از کشور خارج شود و در صورت انجام این کار مجازات می‌گردد که مجازات آن دو ماه تا شش ماه یا پرداخت جریمه نقدی یا هر دو مجازات است. نکته دیگر در این خصوص این است که حتی شخصی که  گذرنامه اخذ نموده نیز باید به صورت قانونی که حکومت تعیین نموده است از کشور خارج شود و خروج از طرق غیر مجاز نیز جرم است.

استفاده از گذرنامه­ ی مجعول

جرم استفاده از سند مجعول از جمله جرم استفاده از گذرنامه­ ی مجعول یعنی شخص با استفاده از گذرنامه­ ی مجعول به جای گذرنامه­ ی واقعی اقدام به خروج از کشور نماید که مجازات آن در قانون اصلاح بعضی از مواد گذرنامه، حبس تعزیری یک تا سه سال و یا جزا نقدی از پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال است مگر آنکه جرم آنها مشمول قوانینی گردد که مجازات آنها سنگینتر است.

مجازات جرم جعل گذرنامه

طبق بند ۱ ماده ۱۵ اصلاح بعضی مواد گذرنامه: اشخاص ذیل به حبس تعزیری از یک تا سه سال و یا به جزای نقدی پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال محکوم می‌شوند مگر اینکه جرم آنها مشمول قوانینی گردد که مجازات سخت تری معین کرده باشد.

بند۱: هرکس گذرنامه یا جواز اقامت یا جواز عبور را جعل نماید یا با علم به مجعول بودن از آنها استفاده کند یا این قبیل اوراق مجعوله را برای دیگری تحصیل نماید.

همانطور که از ماده مذکور معین گردید مجازات وی یک تا سه سال و یا به جزای نقدی پانصد هزار ریال تا سه میلیون ریال است.