فلسفه وجودی شورای حل اختلاف بر پایه همان ریش سفیدی و صلح و سازش است که در زمان های قدیم وجود داشت. اگرچه در حال حاضر هم ممکن است در مناطقی وجود داشته باشد به خصوص مناطق روستایی.
لذا این شورا تشکیل شده است که به دعاوی مردم در مواردی خاص رسیدگی کند مبتنی بر صلح و سازش تا اینکه میزان پرونده های ورودی به دادگاه ها کاهش پیدا کند. بنابراین شورای حل اختلاف در ذات خود یک نهادی است که برای اصلاح و میانجی گری میان مردم به وجود آمده است.
لذا می توان گفت یک نهاد قضایی است و اطلاق نهاد قضایی را با مسامحه می توان به آن نسبت داد از این جهت که شورا در برخی موارد به جز صلح و سازش به دعاوی نه چندان مهم هم رسیدگی می کند و صدور رای می کند.
شورا تحت نظارت قوه قضاییه است.
در این نوشتار پس از بررسی چیستی شورای حل اختلاف به بررسی وظایف این شورا خواهیم پرداخت.
دسترسی سریع به عناوین:
شورای حل اختلاف چیست؟
شورای حل اختلاف یک مرجعی است که نسبت به ایجاد صلح و سازش بین طرفین دعوا تلاش می کند، اما کارش صرفا صلح و سازش نیست و به برخی دعاوی هم که به گونه ای از اهمیت آنچنانی برخوردار نیستند رسیدگی می کند.
شورای حل اختلاف در شهر ها تشکیل می شود و ممکن است در روستا هم تشکیل شود اما نکته این است که در روستا فقط و صرفا حق صلح و سازش دارد.
پس شورای حل اختلاف اگر در روستا باشد حق رسیدگی و صدور رای در دعاوی را نخواهد داشت و فقط جنبه ریش سفیدی دارد برای میانجی گری و سازش.
شورا حل اختلاف از چه کسانی تشکیل می شوند:
شورای حل اختلاف هم دارای قاضی است و هم اشخاصی دیگر در آن وجود دارند به عنوان “عضو شورا” که قاضی نیستند.
- قاضی شورا ممکن است حتی از قضات بازنشسته نیز باشد.
- مورد دیگر اینکه قاضی شورا می تواند همزمان در چند شورای حل اختلاف عهده دار امر قضاوت باشد.
وظایف شورای حل اختلاف و صلاحیت ها
در مواردی که خواهیم گفت؛ قاضی شورا اقدام به رسیدگی می کند لذا عضو شورا اینجا کاره ای نیست مگر آنکه قاضی مشورت بخواهد.
این موارد عبارت اند از:
- دعاوی تا مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال یا ۲۰ میلیون تومان، پس اگر دعوا بالای ۲۰ میلیون تومان بهای خواسته آن باشد در صلاحیت دادگاه است.
- دعوای منقول در صلاحیت شورا است نه دعاوی غیر منقول که در صلاحیت دادگاه است.
- دعاوی مربوط به تخلیه اجاره و عین مستاجره در صلاحیت شورا است مگر آن که دعوا مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه باشد که در این حالت در صلاحیت دادگاه خواهد بود. نکته ای که در این مورد باید گفت این است که هم دستور تخلیه و هم حکم تخلیه در صلاحیت شورا خواهد بود مگر آن که بحث ملک تجاری و سرقفلی و حق کسب و پیشه باشد.
- دعوای تعدیل اجاره بها به شرط آن که طرفین رابطه موجر و مستاجری را بپذیرند و در آن اختلافی نباشد. دعوای تعدیل اجاره بها مربوط به جایی است که در اثر تورم هزینه ها بالا رفته و موجر از دادگاه افزایش اجاره بها را می خواهد و یا اینکه در اثر اوضاع اقتصادی هزینه ها کاهش می ابد که در اینجا مستاجر کاهش اجاره بها را می خواهد. این امر دارای شرایط خاصی است که در قانون روابط موجر و مستاجر ذکر شده اند.
- صدور گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم ترکه، و رفع آن. نکته ای که باید دقت کرد این است که دعوای تقسیم ترکه در صلاحیت دادگاه است. و اینکه اگر چه صدور گواهی انحصار وراثت با شورا است اما اعتراض به آن یا درخواست ابطال آن در صلاحیت دادگاه خواهد بود.
- درخواست اعسار از تادیه محکوم به، اگر شورا نسبت به اصل دعوا رسیدگی کرده باشد. اعسار نسبت به محکوم به، به این معناست که فرد در دعوایی محکوم و شکست خورده و باید مبلغی را بپردازد و آن مبلغ در حکم آمده است که به آن محکوم به می گویند. حال فرد محکوم شده نسبت به پرداخت آن ادعای نداری و اعسار می دهد
- دعاوی خانوادگی راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه تا ۲۰ میلیون تومان در صلاحیت شورا است مگر آن که خود دادگاه خانواده وقتی دارد در مورد طلاق یا گواهی عدم امکان سازش حکم می دهد ضمن آن حکم به این امر نیز بدهد.
- تامین دلیل هم در صلاحیت شورا ست. به معنی صورت برداری از ادله.
بیشتر بخوانید: تفاوت حکم طلاق با گواهی عدم امکان سازش
صلاحیت قاضی شورای حل اختلاف در امور کیفری و رسیدگی به جرم
رسیدگی و صدور رای قاضی شورا در امور کیفری بسیار اندک است مانند موردی که فرد صرفا به مجازات نقدی درجه ۸ یعنی تا ۱ میلیون تومان محکوم شده است.
لذا اگر فردی مرتکب جرمی شود که مجازات آن حبس یا شلاق ولو اندک باشد در صلاحیت شورا نیست.
صلاحیت شورا برای صلح و سازش
باید دقت کرد موارد بالا که در صلاحیت شورا بود برای رسیدگی و صدور رای بود اما شورا صلاحیت دیگری نیز دارد که اتفاقا این صلاحیت اصلی وی محسوب می شود که آن صلح و سازش بین طرفین است.
شورا می تواند برای صلح و سازش در تمام امور مدنی به جز مواردی خاص اقدام کند.
نکته این است که در اینجا چون جنبه آشتی و سازش دارد دیگر بحث ۲۰ میلیون تومان نمی شود و دعوای بالای ۱ میلیارد هم برای صلح و سازش قابل طرح در شورا است.
ارجاع دادگاه ها به شورا برای صلح و سازش
دادگاه چه حقوقی چه کیفری یا حتی دادسرا ممکن است برای حصول صلح و سازش پرونده را به شورای حل اختلاف ارجاع بدهند.
چه دعوای خانوادگی باشد چه کیفری باشد یا اینکه دعوا مدنی باشد.
البته پرونده کیفری باید از جرائم قابل گذشت باشد تا قابل ارجاع برای صلح و سازش به شورا باشد.
اگر این دعاوی به شورا ارجاع بشود برای صلح و سازش، شورا باید در این زمینه تلاش خود را انجام دهد و نتیجه را به دادگاه اطلاع دهد.
این گزارش به آن دادگاه ارجاع کننده اعلام می شود بدون آن که نیازی به تایید قاضی شورا باشد.
اما اگر شورا تلاش خود را انجام داد ولی آشتی و سازشی حاصل نشد؛ پرونده به همان دادگاه ارسال می شود تا رسیدگی را ادامه بدهد.
مدتی که این پرونده ها باید در شورا باشند برای حاصل شدن صلح و سازش نباید بیش از ۳ماه طول بکشد.
آیا شورای حل اختلاف می تواند داوری کند؟
داوری نوعی قضاوت است اما توسط شخصی غیر از قاضی یعنی دو فرد به جای مراجعه به دادگاه داوری را بین خود انتخاب می کنند تا درباره آنان حکم بدهد.
حال شورای حل اختلاف و خود شورا نه قاضی شورا می تواند در نقش همان داور باشد.
زیرا قاضی از داوری ممنوع است. اعضای شورا که داوری می کنند باید قواعد داوری در آیین دادرسی مدنی را رعایت کنند.
وظایف شورا در برابر محجورین
شورا باید اقداماتی که برای حفظ اموال محجورین لازم است را انجام بدهد چه اینکه محجور صغیر یا کودک باشد یا اینکه مجنون و سفیه باشد که ولی و قیم ندارد.
همچنین شورا باید اموالی را گه از غایب مفقود الاثر یا مجهول المالک به جا مانده را حفظ کند و امر را به مراجع صالح اعلام کند. این قضیه درباره شخص فوت شده ای که وارث ندارد نیز جاری است.
ناگفته نماند که شورا حق ندارد در این موارد تصرف در اموال کند.
چه مواردی در صلاحیت و وظایف شورا نخواهد بود
- اگر دعوایی باشد که یک طرف آن دولت یا شخص حقوقی دولتی باشد شورا صالح نیست.
- دعاویی که درباره اموال عمومی مثل پارک ها، پل ها و… در صلاحیت شورا نیست.
- اختلاف در اصل نکاح، اصل طلاق، فسخ نکاح، رجوع، نسب در صلاحیت شورا نیست چون این موارد امور مهمی هستند که باید در دادگاه رسیدگی شود.
- منظور از اصل نکاح چیست؟
فرض کنید زنی علیه مردی که ازدواج موقت با او کرده ادعای مهریه می کند اما مرد منکر ازدواج می شود؛ اینجا زن باید وجود نکاح را ثابت کند یعنی اثبات زوجیت کند. این اثبات زوجیت و اینکه نکاح باطل شده یا خیر یا منفسخ شده یا خیر را اصل نکاح می گویند.
۴ – اختلافات در مورد اصل وقفیت، وصیت و تولیت
۵ – دعاوی راجع به حجر و ورشکستگی در صلاحیت شورا نیست. منظور از این بند دعوای اثبات ورشکستگی یا صدور حکم حجر است اما دعوای علیه ایشان در صلاحیت شورا خواهد بود.
هزینه دادرسی در شورای حل اختلاف
اگر دعوا مالی باشد یعنی در نتیجه آن مالی به دست فرد برسد. هزینه این دعوا نصف همان هزینه ای است که در دادگاه گرفته می شود.
اما باقی دعاوی مثل شکایات کیفری و دعوای حقوقی غیر مالی همان هزینه دادگاه را خواهد داشت.
اگر صلح و سازش در میان باشد با توافق طرفین هزینه ای برای دادرسی دریافت نمی شود.
نتیجه گیری
شورای حل اختلاف بیشتر فلسفه آن در مقام صلح و سازش است. اما در مواردی هم رسیدگی خواهد کرد و رای صادر می کند. صدور رای وظیفه قاضی شورا است و اعضای شورا جنبه مشورتی دارند.
شورای حل اختلاف هرگز صلاحیت رسیدگی به دعوای غیر منقول را ندارد مگر آن که درباره تخلیه عین مستاجره باشد. از طرفی شورا در دعاوی مالی تا ۲۰ میلیون تومان اگر ارزش داشته باشد صالح به رسیدگی است و بالاتر از ۲۰ میلیون در صلاحیت دادگاه است.
در بالا به تمام این موارد تفصیلا اشاره شده است.
سوالات متداول
در دعاوی مالی نصف هزینه ای که در دادگاه اخذ می شود اما در باقی دعاوی همان مبلغی که در دادگاه اخذ می شود ملاک است.
این شورا دعاوی مالی را تا ۲۰ میلیون تومان صالح است و بیشتر از آن خارج از صلاحیت وی است.
این دعوا در صلاحیت دادگاه خانواده است نه شورای حل اختلاف.
درود.
آیا حل و فصل اختلاف در صورت عدم توافق درباره مشاعات آپارتمان(انباری و پارکینگ) بر عهده شورای حل اختلاف است؟
شهرداری طرح این نوع شکایات را در حوزه بازرسی اش قبول نمی کند و آنرا ملزم به توافق شرکا و پیمانکاران می داند.
آپارتمان پنج طبقه و پنج واحد است(قرار بود شش واحد ساخته شود بنابر قوانین جدید و محدودیت ساخت مجوز پنج طبقه صادر شد) و برای هر واحد یک پارکینگ بدون مزاحم قید شده است. اما پیمانکار به واحد اول یک پارکینگ اضافه فروخته است(ششم) و این به دلیل وجود انباری و دهانه ورودی ناکافی و مقررات ملی ساختمان برای شش خودرو موجب مزاحمت خواهد شد. حتا پیمانکار با وجود سهم پنجاه پنجاه در قرارداد با شریک مشارکتش به توافق نرسیده است و مخفیانه آنرا فروخته است.
با تشکر.
با سلام
در قولنامه دستی ذکر شده که اخذ سند توافقی است .
حال یکی از طرفین بدون اطلاع قبلی طرف مقابل شکایت کرده که سند می خواهد ایا شکایت او معتبر است .
سلام:اگر سند در مورد ملک باشد تنظیم سند الزامیست و نمی توان اسقاطش کرد.
آیا ممکنه شورای حل اختلاف تلفنی تماس بگیره؟ و اگر ممکنه برای چه نوع اموری هستش؟ مگر اینجور نیست که الان ابلاغیه الکترونیک میاد؟
با سلام و احترام
یک شخص داخل دفتر خانه به زور یه چک بین بانکی اربنده گرفتند که ایشان ربطی به معامله نداشت به عنوان زورگیری اومده بود ازشون شکایت کردم که توهین و تهدید کردند ویقه منو گرفته وتکان میداد و تمام کارکنان شاهد شدند الان برای رسیدگی معرفی کردند شورای حل اختلاف آیا من به حق خودم میرسم چکی که از من گرفته پس میده با سپاس از شما راهنمایی کنید