معامله در واقع همان عقد یا قرارداد است و تنها تفکیکی که کرده اند این است که معامله را در مورد عقود مالی بیشتر به کار می برند و برای عقود غیرمالی مانند نکاح به کار نمی رود. معامله یا عقد طبق ماده۱۸۳ قانون مدنی؛ عبارت است از اينكه يك يا چند نفر در مقابل يك يا چند نفر ديگر، تعهد بر امري نمايند و مورد قبول آنها باشد. اثر عقد علاوه بر ایجاد تعهد ممکن است تملیک مال، اسقاط تعهد، اباحه، اتحاد و شرکت، ایجاد شخصیت حقوقی و ایجاد زوجیت باشد. در واقع عقدی که اثر آن امری غیر مالی باشد نمی توان معامله نامید و معامله را بیشتر در باب خرید و فروش اموال مطرح می کنند.
دسترسی سریع به عناوین:
انواع معامله
عقود در قانون مدنی دو نوع کلی تقسیم می شوند: عقود معین- عقود غیرمعین. عقود غیرمعین در قالب ماده ۱۰ تشکیل می شوند و عقود معین همان عقود مندرج در قانون مدنی هستند.
عقود معین و غیرمعین
عقود به طور کلی بر دو دسته‌اند: «عقود معین» و «عقود غیرمعین». عقود معین؛ قراردادهایی هستند که قانون، نام خاصی بر آنها گذاشته و شرایط و احکام ویژه‌ای برای آنها مقرر داشته است، مانند بیع، اجاره، ضمان، ودیعه، عاریه و بیمه. عقود غیرمعین؛ قراردادهایی هستند که نام و شرایط خاصی در قانون برای آنها نیست لیکن نظر به اصل حاکمیت اراده و آزادی قراردادها، معتبر شناخته می‌شوند؛ مانند قرارداد چاپ یا تألیف کتاب، قرارداد تدریس در موسسه آموزشی، قولنامه.
انواع معامله به اعتبار وجود یا عدم وجود عوض
از این نظر معامله به دو نوع معوض و غیرمعوض تقسیم می شود:
عقد معوض: عقدی است که هر یک از طرفین در برابر آنچه می‌دهد مال یا تعهدی را از طرف مقابل تحصیل کند. در باب عقود معوض باید اضافه کرد وجود اهلیت کامل در عقود معوض ضروری است. در غالب عقود معوض، قبض، ضرورت ندارد زیرا طبع این معاملات به‌گونه‌ای است که هر یکی از عوضین در مقابل عوض دیگر قرار می‌گیرد و برای معوض شناختن یک عقد لازم نیست ارزش دو عوض یکسان باشد؛ اما اگر یکی از عوضین آن‌چنان کم‌ارزش باشد که عرفاً در حکم هیچ به حساب بیاید ممکن است گمان صوری بودن عقد برود. درج شرط عوض در ضمن عقد مجانی آن را معوض نمی‌کند؛ زیرا این شرط در برابر عوض طرف مقابل قرار نمی‌گیرد.
عقد غیر معوض: عقدی است که قبول تعهد یا انتقال مال فقط از یک طرف و به نفع دیگری صورت می گیرد مانند صلح بلا عوض و یا هبه. در عقد غیر معوض می توان «شرط عوض» نمود که بدیهی است این شرط ماهیت غیر معوض بودن آن را تغییر نداده و مثل اینکه شخص کتابش را به دیگری هبه کند به این شرط که شما هم قلم خود را به او هبه نمایید که در این حالت عقد هبه و ماهیت آن غیر معوض بوده و بنابراین حق حبسی ایجاد نخواهد شد بلکه برابری ارزش کتاب و قلم نیز ضروری است.
وجود حق حبس در عقود معوض
در عقد بیع هر یک از بایع و مشتری حق دارد از تسلیم مبیع یا ثمن خودداری کند تا طرف دیگر حاضر به تسلیم شود مگر اینکه مبیع یا ثمن موجل باشد. در این صورت هر یک از مبیع یا ثمن که حال باشد باید تسلیم شود.
انواع معامله به اعتبار دوام عقد
عقود به اعتبار دوام به عقد لازم و عقد جایز تقسیم می شوند. عقد لازم عقدي است كه هيچ کدام از دو طرف حق برهم زدن آن را ندارد مگر در صورتي كه در آن شرط فسخ باشد مثل عقد بیع و اجاره. عقد جايز نیز به عقدي اطلاق می شودكه هر يك از طرفين در هر زمان كه بخواهند ميتواند آنرا برهم زند مانند عقد وكالت و ودیعه.
اصل در عقود لازم بودن است مگر اینکه مطابق قانون جایز بودن آن تصریح شود. در موقع تردید میان لازم بودن و جایز بودن نیز عقد لازم تلقی خواهد شد. طبق ماده ۲۱۹ قانون مدني؛ عقودي كه بر طبق قانون واقع شده باشد بين متعاملين و قائم مقام آنها لازم الاتباع است مگر اينكه به رضاي طرفين اقاله يا به علت قانوني فسخ شود.»
بیشتر بخوانید: ممنوع المعامله یعنی چه
عقد جائز به موت هر يك از طرفين و همچنين سفه هر يك از آنان در مواردي كه رشد شرط اعتبار عقد باشد منفسخ می شود. عقد جايز را چنانچه ضمن عقد لازم باشد؛ نمي توان برهم زد مگر آنكه عقد لازم به علتي قانونی فسخ يا اقاله شود. قابل ذکر است ممکن است یک عقد از یک طرف لازم و از طرف دیگر جایز باشد که به آن عقد مختلط گویند. مانند عقد رهن.
عقود تملیکی و عهدی
عقد تملیکی قراردادی است که به موجب آن مالی از مالکیت شخص خارج و به مالکیت دیگری وارد می‌گردد؛ مانند بیع عین معین. منتها عقد عهدی آن است که تعهدی بر گردن یک طرف قرارداد و حقی دینی برای طرف دیگر به وجود می‌آورد؛ مانند اینکه موضوع عقد تعهد به ساخت خانه باشد.
مقایسه عقود تملیکی و عهدی؛
- این دو عقد آثار و احکام متفاوت دارند، مانند اینکه در عقد تملیکی باید حین عقد، مورد معامله وجود داشته باشد وگرنه باطل است ولی در عقد عهدی ممکن است حین معامله مورد معامله وجود نداشته باشد.
- عقد تملیکی یک حق عینی برای متعهدله ایجاد می‌کند که در مقابل همه معتبر و قابل استناد است، یعنی دارنده این حق، حق تعقیب دارد اما عقد عهدی، صرفاً موجد حق دینی است که یک حق نسبی تلقی می‌شود یعنی فقط در برابر متعهد معتبر است.
عقود اذنی و عهدی
عقد اذنی: عقدی است که اثر اصلی آن اذن در تصرف است و تعهدی برای عاقد ایجاد نمی‌کند. عقود اذنی، جائز هستند؛ مانند ودیعه، عاریه و وکالت.
عقد عهدی: سبب ایجاد تعهد برای یک طرف یا دو طرف است مانند عقد جعاله و عقد عهدی ممکن است لازم یا جائز باشد. توجه داشته باشید وصیت عهدی یک عقد عهدی نیست و بلکه ایقاع دوطرفه است.
عقود مغابنه و مسامحه ای
عقد مغابنه ای: قراردادی است که در آن تحصیل حداکثر امتیازات ممکن، مورد نظر است. در این‌گونه قرارداد، تعادل عوضین مطلوب است. مانند بیع و اجاره.
عقد مسامحه ای: عقدی که مبتنی بر تسامح و تساهل و ارفاق است. از این رو علم اجمالی به مورد معامله کافی است؛ مانند عقد ضمان و صلح بلاعوض یا صلح دعوا و رهن. چون در این نوع عقد تعادل عوضین شرط نیست، خیار غبن هم در آن راه ندارد.
عقود رضایی، تشریفاتی و عینی
عقد رضایی: قراردادی است که به صرف توافق اراده طرفین به شرطی که به نحوی از انحاء بیان و ابراز شده باشد، واقع می‌شود و تحقق آن به تشریفات و شکل خاصی مانند به کار بردن الفاظ معین یا تنظیم سند نیاز ندارد. توجه داشته باشید: نکاح، عقد رضایی است.
عقد تشریفاتی یا شکلی: قراردادی است که با تشریفات خاصی واقع می‌شود و صرف توافق طرفین برای وقوع آن کافی نیست. تنها ایقاع تشریفاتی، طلاق است.
موارد عقود تشریفاتی
- انتقال حق کسب و پیشه یا تجارت
- انتقال حق سرقفلی (ماده ۱۹ قانون روابط موجر و مستأجر)
- نقل و انتقال املاک ثبت شده (ماده ۲۲ ق.ث)
- انتقال سهم الشرکه در شرکت با مسئولیت محدود (ماده ۱۰۳ ق.ت)
- قرارداد بیمه که در آن تنظیم سند شرط صحت است.
- مناقصه دولتی
- فروش اموال محکوم‌علیه (مواد ۱۱۴ به بعد قانون اجرای احکام مدنی)
یکی از انواع عقد نیز، «عقد عینی» است. عقدی است که قبض در آن، شرط صحت است؛ مانند وقف، عقد موجد حق انتفاع، بیع صرف، رهن و هبه.
برای مطالعه بیشتر و درک جامع تر و جزیی دعامی معامله می توانید به کتاب ابطال معامله یا کتاب دعوی ابطال معامله در رویه دادگاه ها به قلم مهدی زینالی از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.”
راجع به قرارداد فروش هم بنویسید
ممنون استاد زینالی مطلب مفید و خوبی بود همیشه از خواندن مطالب شما لذت میبرم.
انواع معاملات و قرارداد های بین مصرف کننده و تولیدکننده رو هم بنویسید
چطور می تونم معاملهع کنم تمام حق و حقوق من حفظ بشه میخام ملکی را بخرم طرف آدم شیادی یه میخوام همه پیش بینی های قانونی را بکنم که نتونه سرم کلاه بذاره
از معامله با افرادی که پیشینه منفی دارند خودداری کنید. منتها چند نکته عرض می کنم برای این که در معامله موفق شوید. اول این که استعلام ثبتی و شهرداری را بخاطر داشته باشید.
سند طرف را بررسی کنید سندهای وکالتی معمولا مشکل سازند.
قبل از تنظیم سند به وسیله فروشنده کل مبلغ را نپردازید.
برای پرداخت مبلغ پیش پرداخت رسید بگیرید.
مبایعه نامه رسمی تنظیم کنید.