بررسی مسئولیت راننده و مالک در تصادفات رانندگی

  مسئولیت راننده و مالک در صحنه تصادف در ابتدا باید بیان کرد که امروزه وسایل نقلیه نقش بسیار مهمی را در زندگی افراد ایفا می‌کند و افراد وجود این وسیله را بیش از پیش احساس می‌نمایند ولی متاسفانه خانواده‌های زیادی درگیر خطرات و مشکلات این وسیله می‌باشند.

لکن در حقیقت مسئله اصلی آن است که مسئولیت این مشکلات و خطرات به وجود آمده با کیست؟

طبق آمارهای موجود، هزاران راننده به جهت نداشتن بیمه نامه معتبر و یا حتی عدم پرداخت دیه در زندان بوده و علاوه برآن تعداد افرادی که بر اثر سوانح رانندگی آسیب و جراحت می‌بینند و فوت می‌کنند در ایران بسیار بالا می‌باشد و علاوه بر آن افرادی نیز وجود دارند که وسایل نقلیه خود را به افراد بی کفایت، بدون گواهینامه و بی احتیاط می‌سپارند که این امر تصادف‌ها و سانحه‌های مرتبط را بسیار تشدید می‌نماید. خوشبختانه قانون تمامی موارد مذکور را در نظر داشته و از این رو قانون قوانینی را وضع نموده است که هم مشمول خطا کننده‌ها می‌شود و هم مالکانی که در این خصوص بی مبالاتی انجام داده‌اند.

در تصادفاتی که شکل می‌گیرد، اگر به خودروها خساراتی وارد شده باشد، افسر راهنمایی و رانندگی حضور پیدا کرده و معین می‌نماید که چه میزان و چه کسی مقصر است، در صورتی که خودروهایی که تصادف کرده‌اند بیمه باشند، انجام تعهدات بر اساس تعهدات بیمه گر انجام خواهد شد.

لکن در جایی که تصادف منجر به بروز حوادث شدیدتری شود و اشخاصی مصدوم شود، پس از حضور یافتن افسر راهنمایی و رانندگی و بررسی نمودن صحنهٔ تصادف، میزان تقصیر افراد مشخص شده و اگر شخصی که راننده خودرو بوده است مقصر باشد، مصدوم می‌تواند به دادگاه مراجعه نماید و شکایتی علیه شخص راننده تنظیم نماید تا مراجع قضایی بدان رسیدگی نمایند.

دادگاه پس از اینکه پرونده را بررسی نمود و نظریه پزشکی قانونی و همچنین گزارش افسر راهنمایی و رانندگی رأی خود را صادر کرده و در رأی مذکور میزان و نظر خود را مبنی بر خسارت ایجاد شده بیان می‌دارد.

البته باید در نظر داشت که در صورتی که خودرو بیمه شخص ثالث باشد، بیمه گر بر حسب تعهداتی که پیش تر قبول نموده است که حداکثر در صدمات جانی به میزان دیه یک مرد مسلمان در ماه‌های حرام است بوده و اقدام به جبران خسارت می‌نماید.

مراحل رسیدگی به تصادفات رانندگی (خسارتی) کدام است؟

1. به محض ایجاد واقعه با پلیس تماس گرفته شود و نوع و محل حادثه اعلام گردد.
2. نزدیک‌ترین پلیس به محل اعزام می‌گردد.
3. در صورتی که طرفین از وقوع حادثه اطلاعی نداشته باشند، افسر راهنمایی و رانندگی کروکی تهیه می‌نماید.
4. باید در نظر داشت که کروکی سازشی می‌باشد زیرا رانندگان با یکدیگر سازش دارند.
5. رانندگان باید مدارکشان را به افسر راهنمایی و رانندگی بدهند.
6. افسر راهنمایی و رانندگی میزان خسارت را مشخص می‌نماید.
7. زیان دیده به بیمه مراجعه می‌نماید و خسارت خود را که معین شده است دریافت می‌کنند.

اگر در این اثنا رانندگان بر سر اینکه چه کسی مقصر است و یا نحوه دقیق تصادف چگونه است با یکدیگر اختلاف نظر داشته باشند، پس از اینکه قیمت را کارشناس مربوطه تعیین نمود، اگر مبلغ کمتر از ۲۰ میلیون تومان باشد، زیان دیده می‌تواند نزد شورای حل اختلاف رفته و شکایت نماید و اگر بالای ۲۰ میلیون تومان باشد به دادگاه رجوع نماید و شکایت کند.

تصادف در صورتی که با شی مانند گاردریل، درخت، دیوار و … صورت بگیرد و فرد یا افرادی مصدوم شوند و یا فوت گردند، کروکی به صورت غیر سازشی / کروکی مرجع قضایی می‌باشد که مراحلش با مراحل فوق اندکی تفاوت خواهد داشت.

مراحل رسیدگی به تصادفات رانندگی (جانی) کدام است؟

1. به محض ایجاد واقعه با پلیس تماس گرفته شود و نوع و محل حادثه اعلام گردد.
2. نزدیک‌ترین افسر راهنمایی و رانندگی و همچنین نیروی انتظامی به محل اعزام می‌گردد
3. افسرهای راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی کروکی غیر سازشی کشیده و گزارشی را تنظیم می‌نمایند و یا خودرو را به پارکینگ انتقال می‌دهند.
4. هر دو طرف و یا یکی از طرفین با گزارشات افسر نیروی انتظامی، نامه پزشکی قانونی که در آن میزان صدمه دقیقاً مشخص شده است و یا حتی گواهی فوت و بیمه نامه ماشین و … به دادسرا مراجعه نماید و تشکیل پرونده دهد.
5. بازپرس محترم پرونده تحقیقات خود را شروع می‌نماید و مدارکی چون نظر کارشناسی، پزشکی قانونی، شهادت شاهدان و غیره را جمع آوری می‌نماید.
6. قاضی پرونده رأی مقتضی اعم از بازداشت، ضبط بیمه نامه شخص مقصر و … را صادر می‌نماید.

چه زمانی رای به بازداشت شخصی که مقصر است داده می‌شود؟

وفق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات، زمانی که راننده وسیله نقلیه اعم از وسیله نقلیه زمینی یا هوایی و یا آبی مرتکب مواردی چون بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم رعایت نظامات دولتی، عدم مهارت به عنوان مثال عدم اخذ گواهینامه و سرعت غیر مجاز و … شود، قرار بازداشت او صادر می‌گردد و پروندهٔ او به دادگاه کیفری ارسال می‌گردد.

پس از اینکه جلسات دادرسی تشکیل گردید، مقصر به پرداخت دیه تعیین شده محکوم می‌گردد و همچنین پس از اینکه رأی قطعی شد و مراحلی چون تجدیدنظرخواهی و یا واخواهی به اتمام رسید، اجرای حکم را صادر می‌نماید و شخصی که زیان دیده است می‌تواند حکم دادگاه را به بیمه برده و مبلغ دیه را دریافت نماید، البته وی می‌تواند از خود راننده مقصر نیز بگیرد.

در نتیجه در صورتی که تصادف رانندگی اتفاق افتد و خسارتی ایجاد شود، بیمه می‌بایست که در صدد جبران زیان‌های مالی و بدنی بر آید و به اشخاص ثالث تا میزانی که تعهد داشته است. این خسارات می‌تواند در قالب هر نوع خسارتی اعم از مالی، ارش بوجود آمده، شکستگی، از کار افتادگی به صورت کلی یا جزیی، دیه، نقص عضو، هزینه درمان افراد آسیب دیده از تصادم، تصادف، سقوط، واژگونی، آتش سوزی، انفجار و … باشد.

در تصادفات رانندگی شخص حق دارد و می‌تواند که علاوه بر دریافت خساراتی که به خودرویش وارد شده است تمامی هزینه‌های مرتبطی که در اثر آن واقعه بوجود آمده است را از طرقی چون طرح دعوای حقوقی مطالبه نماید و اگر ناشی از جرم رانندگی راننده بود، از طریق کیفری نیز پیگیری نماید.

درخصوص امکان دریافت خسارتی مبنی بر افت قیمت خودرو باید بیان نمود که گاهاً دیده می‌شود که علاوه بر ورود خسارت به اتومبیل، خودرو آسیب دیده با افت قیمتی شدیدی مواجه می‌شود و بیمه فقط خسارت ناشی از تصادف را پرداخت می‌نماید لکن افت قیمت ماشین را در نظر نمی‌گیرد اما شخص زیان دیده یا وکیل او می‌تواند که طرح دعوای حقوقی نماید و با نظر کارشناس مربوطه، مبلغ معین شده جهت افت قیمت خودرو را دریافت نماید.

مسئولیت راننده و مالک در تصادفات رانندگی در قانون مجازات اسلامی چگونه است؟

بر اساس اصول کلی که در حقوق جزا وجود دارد، مسئولیت برای شخص بوده و شخصی که راننده است و یا متصدی حمل و نقل است و آن را هدایت می‌نماید و منجر به تصادف نموده است مسئول شناخته می‌شود و در قانون مجازات اسلامی این ارتکاب جرم به نحو مستقیم و به نحو غیر مستقیم ذکر شده است و در مواردی که رانندهٔ وسیله نقلیه جاهل باشد نسبت به نقص فنی و یا کودک باشد، مالک اتومبیل اقوی از مباشر بوده و ضامن محسوب می‌گردد و از این رو راننده مسئول شناخته نمی‌شود.

گاه نیز مالک به عنوان معاون بدون پروانه بوده و طبق قانون مجازات اسلامی سال ۵۷ بخش تعزیرات قابل تعقیب می‌باشد. در سایر موارد مسئولیت کیفری و حقوقی با شخصی است که راننده بوده و مباشر است در رانندگی.

بیشتر بخوانید: پرداخت دیه در تصادف رانندگی بدون گواهینامه و بیمه نامه

در قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ و همچنین قانون بیمه شخص ثالث در ارتباط با مسئولیت مالک مواردی ذکر شده است و قانون مذکور، مسئولیت راننده را اصل می‌داند ولی با این حال قانون بیمه اجباری از اصطلاح «دارنده خودرو» استفاده کرده است.

باید در نظر داشت که گاه فردی که راننده است با شخصی که مالک خودرو است متفاوت است و از این رو:

مسئولیت کیفری بجز در موارد استثنا متوجه راننده است و مالک بری از هرگونه مسئولیتی است.

لکن در دیه و مسئولیت های مدنی چندین حالت متصور است

1. اگر شخصی بدون اجازه مالک از خودرو او استفاده نماید و خسارات مالی و جانی پیش بیاید، مسئولیت نهایی با شخص راننده است. در صورت بیمه بودن وسیله نقلیه، به نام مالک یا دارنده، شرکت بیمه خسارت دیه و خسارات را می‌پردازد.
2. در برخی موارد دیده می‌شود که راننده مست و… بوده باشد و در این اثنا مالک خودرو مسئولیتی نداشته و حتی مسئولیت مدنی نیز نخواهد داشت. اگر که خودرو بیمه نباشد نیز، شخص مصدوم و یا اولیای دم شخصی که فوت کرده است می‌تواند از قوانین عمومی مسئولیت مدنی استفاده نموده و دیه و خسارات را مطالبه نمایند.

باید در نظر داشت که در این حالت نیز تعقیب کیفری راننده همچنان به قوت خود باقیست. در تمامی موارد فوق حق انتخاب با خواهان / شاکی است که کدام مسیر را جهت مطالبه خسارت برگزیند.

مسئولیت کیفری راننده در ۴ حالت

برای راننده مسئولیت هایی وجود دارد که یکی از آنها مسئولیت کیفری است و دارای چهار رکن بوده که به ترتیب مورد بررسی قرار می گیرند.

۱-راننده در وقوع حادثه عمد داشته باشد

عمد عبارت است از رفتاری که قانون گذاران عمل را منع نموده است و اگر فردی از افراد جامعه بدان عمل نماید، بر اساس قانون مجازات صورت می‌گیرد.

۲-راننده در وقوع حادثه تقصیر داشته باشد

تقصیر در خصوص حادثه رانندگی به لحاظ لغوی عبارت است از کوتاهی نمودن و کوتاهی کردنی که با سرزنش همراه است. زمانی راننده مقصر است که معقول و متعارف رانندگی ننماید و به عبارت دیگر خلاف رفتار عرف عمل نماید. به عنوان مثال: قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نکند.

۳-تقصیر راننده در وقوع حادثه بسیار سنگین باشد

بدین مفهوم که گاه راننده قصدی مبنی بر آسیب رسانیدن به دیگری ندارد لکن مقررات را رعایت نمی‌کند و تقصیری را مرتکب می‌گردد اما تقصیر او آنقدر سنگین است که می‌توان اذعان نمود که این نتیجه قابلیت پیش بینی را داشته است و اگر در اثر این امر نتیجه‌ای صدمه و یا قتلی صورت گیرد، حکم قتل عمد را داشته و فرد بی شک قصاص می‌گردد.

۴-راننده در وقوع حادثه تقصیری نداشته باشد

عدم تقصیر راننده عبارت است از اینکه راننده تمامی قوانین و مقررات را رعایت نماید و مهارت کافی را نیز داشته باشد اما سرعتش را نتواند کنترل نماید که در این حالت صرفاً می‌باید که دیه را پرداخت نماید.

ذکر این نکته نیز حائز اهمیت می‌باشد که قانون مجازات اسلامی مبتنی است بر مسئولیت وسیله نقلیه راننده و قانون بیمه اجباری شخص ثالث نیز مبتنی است بر مسئولیت دارنده وسیله نقلیه.

نمونه درخواست رفع توقیف از اتومبیل در تصادف

همچنین در این راستا برای مطالعه بیشتر و درک جامع‌تر و جزیی تر این موضوع می‌توانید به کتاب تصادفات رانندگی در رویه دادگاه به قلم استاد توحید زینالی وکیل پایه یک دادگستری از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.