مجازات توهین به مقدسات در قانون ایران

توهین به معنای “تحقیر کردن، تضعیف کردن” و به عبارت عامیانه خوار کردن شخصیت افراد می باشد. به دلیل لطمه های شدید روحی و روانی و گاها جبران ناپذیری که این جرم به اعتبار و حیثیت افراد وارد می آورد، قانونگذار آن را جرم تلقی کرده و مجازات های نسبتا سنگینی را هم در قانون برای آن پیش بینی نموده است. ارتکاب این جرم نه تنها به شکل گفتار و الفاظ بلکه از طریق رفتار و نوشته جات و حتی ایما و اشاره نیز میسر میباشد.

مجازات توهین بر حسب اینکه به شکل ساده انجام شود و یا مشدد متفاوت می باشد. توهین زمانی مشدد است که عواملی با آن همراه باشند که موجب افزایش میزان مجازات گردند. مثلا توهین به مقدسات، زنان و کودکان، کارکنان دولتی و …

 شرایط ده گانه تحقق جرم توهین

ارتکاب رفتار به شکل گفتار، کردار، نوشتار و حتی اشارات

برای تحقق این جرم می بایست حتما عمل توهین آمیزی رخ دهد. خواه به شکل لفظی باشد که نمونه بارز آن فحاشی و استعمال الفاظ رکیک است، خواه یک عمل توهین آمیز مانند پرتاپ کردن دیگری روی زمین باشد.

توهین آمیز بودن یک رفتار بستگی کامل به فرهنگ و عرف مردم یک منطقه و کشور دارد. برای مثال بعضی از اشارات و نمادها در کشور ما توهین آمیز به حساب می آیند در حالیکه در سایر کشور ها کاملا متداول و مرسوم هستند.

صرف بی احترامی و رعایت نکردن آداب معاشرت و نزاکت نسبت به دیگری (مثلا: ندادن جواب سلام و یا سکوت کردن) توهین به معنای حقوقی نمیباشد و مشمول مجازات نیز نیست. بلکه حتما باید یک عمل خارجی رخ دهد تا این جرم به وقوع بپیوندد. البته بی احترامی در شرایط خاصی مانند عدم احترام نظامی به ما فوق می تواند جرم تلقی شود.

توهین آمیز بودن رفتار

توهین آمیز بودن یک رفتار بر اساس عرف و فرهنگ مردم یک جامعه و منطقه سنجیده می شود. به طوریکه ممکن است رفتار هایی که در فرهنگ ما توهین آمیز تلقی شود در کشوری دیگر کاملا عادی و متداول باشد.

 مثال: برخی نماد ها و یا اشارات انگشتان دست در کشور ما نا پسند میباشند ولی در کشور های غربی چنین مفهومی ندارند.

معین بودن مخاطب

مخاطب توهین باید یک شخص معین باشد و مثلا توهین به همه وکلا یا جامعه پزشکان جرم تلقی نمی شود.

 مثال: توهین خواننده معروف (امیر تتلو) به زنان از این جهت که کلی بوده و جامعه زنان را در کل مخاطب قرار داده از باب جرم توهین، قابل پیگیری کیفری نمی باشد.

مخاطب توهین باید افراد و اشخاص معین باشند

مخاطب توهین باید یک شخص معین باشد و اهانت به یک اداره یا دستگاه مشمول این ماده نیست. مثلا توهین به شهرداری، قوه قضاییه و …

زنده بودن مخاطب

مخاطب توهین باید در قید حیات باشد و اهانت به مردگان تنها در صورتی مشمول جرم توهین تلقی می گردد که توهین به بازماندگان تلقی شود.

حضوری یا علنی بودن توهین

نیازی نیست عمل توهین به طور علنی و در یک مکان عمومی انجام گیرد مگر در یک مورد و آن (توهین به رئیس و نماینده سیاسی کشور خارجی) می باشد که باید در مکان عمومی و بطور علنی انجام شود.

حضور مخاطب نیز شرط شرط نیست چنانچه ممکنست شخصی به فردی که در جمعه حضور ندارد توهین کند.

صراحت داشتن توهین

توهین باید با الفاظ و حرکاتی انجام شود که از لحاظ عرف جامعه صراحتا دلالت بر توهین داشته باشد نه اینکه در لفافه باشد و با تفسیر آن به این نتیجه رسید که توهین آمیز است.

توهین در پاسخ به توهین دیگری نیز جرم است

چنانچه مل توهین آمیز در پاسخ به اهانت مخاطب باشد، باز هم توهین حساب شده و مجازات را منتفی نخواهد کرد.

آزرده شدن یا نشدن مخاطب تاثیری ندارد

مهم، توهین آمیز بودن رفتار است و اینکه آیا در اثر آن مخاطب آزرده خاطر می شود یا بر عکس به دلیل شخصیت والا و روحیه قوی متأثر نمی شود اهمیتی ندارد.

عمدی بودن رفتار توهین آمیز

شخص مرتکب توهین باید عمد در ارتکاب آن داشته باشد یعنی اولا در حالت خواب و بیهوشی نباشد و ثانیا از توهین آمیز بودن رفتار خود آگاه باشد و مثلا چنانچه یک شخص خارجی که با زبان فارسی آشنایی کامل ندارد، اصطلاحی را به کاربرد که در فرهنگ ما ناسزا محسوب می شود، نمی توان او را به علت ارتکاب توهین مجازات کرد.

اقسام توهین در قانون

•  ساده
• مشدد

ساده:

مجازات جرم توهین در حالت عادی، مطابق ماده ۶۰۸ قانون تعزیرات عبارت است از “تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار ریال تا یک میلیون تومان جزای نقدی”(توهین ساده)
ولی چنانچه توهین دارای شرایط خاصی باشد این مجازات افزایش پیدا می کند. مثلا زمانیکه جرمی را به شخصی منتسب می کنیم و یا به دیگری تهمت می زنیم. همچنین توهین به رهبران فعلی و قبلی جمهوری اسلامی و موارد دیگر نیز توهین مشدد محسوب شده و مجازاتشان افزایش پیدا می کند.طبق قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری مجازات این ماده  به جزای نقدی درجه شش تبدیل شده است
چنانچه توهین دارای شرایط خاصی باشد این مجازات افزایش پیدا می کند. مثلا زمانیکه جرمی را به شخصی منتسب می کنیم و یا به دیگری تهمت می زنیم. همچنین توهین به رهبران فعلی و قبلی جمهوری اسلامی و موارد دیگر نیز توهین مشدد محسوب شده و مجازاتشان افزایش پیدا می کند

موارد تشدید مجازات توهین

 توهین به رهبران جمهوری اسلامی

مطابق ماده ۵۱۴ قانون مجازات، “هرکس به حضرت امام خمینی، بنیانگذار جمهوری اسلامی و مقام معظم رهبری به هر شکلی توهین نماید به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم می شود.

مجازات مقرر در این ماده به موجب قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری تغییر نکرده است

توهین به مقامات و کارکنان دولتی ایران

مطابق ماده ۶۰۹ قانون مجازات اسلامی ” هرکس با آگاهی از سمت، به روسای سه قوه یا معاونان رئیس جمهور یا یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی یا نمایندگان مجلس خبرگان یا اعضای شورای نگهبان یا قضات و اعضای دیوان محاسبات یا کارکنان وزارتخانه ها و موسسات و شرکت های دولتی و شهرداری ها در حال انجام وظیفه یا به سبب آن توهین نماید به سه تا شش ماه حبس ویا تا ۷۴ ضربه شلاق و یا پنجاه هزار ریال تا یک میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود.

شرط تشدید مجازات در این بند اولا اگاهی شخص مرتکب از سمت و موقعیت آن مقام می باشد مثلا یکرد غیر ایرانی که رئیس دیوان محاسبات ایران را نشناسد مشمول تشدید مجازات نخواهد شد در ثانی منظور مقام دولتی باید در حال انجام وظیفه باشد و همچنین توهین باید به علت سمت و موقعیت آن مقام شده باشد.

مجازات مقرر در این ماده به موجب قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری تغییر نکرده است

توهین به مقامات سیاسی خارجی

مطابق ماده ۵۱۷ قانون تعزیرات ۱۳۷۵″ هرکس علنا نسبت به رئیس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن که در قلمرو خاک ایران واقع شده است توهین نماید به یکتا سه ماه حبس محکوم می شود، مشروط به اینکه در آن کشور نیز در مورد مذکور نسبت به ایران معامله متقابل بشود “

توهین به صاحبان مشاغل و حرفه های خاص

در خصوص توهین به صلحبان برخی مشاغل، مجازات های جداگانه ای وضع شده است. مانند لایحه قانونی استقلال کانون وکلای دادگستری مصوب ۱۳۳۳ که برای توهین به وکیل داد گستری مجازات حبس از سه ماه تا پانزده روز را پیش بینی کرده است.

توهین به زنان و کودکان

به موجب ماده ۶۱۹ قانون تعزیرات، “هرکس در اماکن عمومی یا معابر، متعرض یا مزاحم اطفال بشود یا با الفاظ و حرکات مخالف شوون و حیثیت به آنان توهین نماید به حبس از دو تا شش ماه و تا هفتاد و چهار ضربه شلاق محکوم می شود.

مجازات مقرر در این ماده به موجب قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری تغییر نکرده است.

توهین به مقدسات و امامان و پیامبران

مطابق ماده ۵۱۳ قانون مجازات اسلامی ” هرکس مرتکب جرم توهین به مقدسات اسلام و یا هریک از انبیا عظام یا ائمه ( ع ) یا حضرت زهرا شود. اگر مشمول حکم ساب النبی باشد، اعدام و در غیر این صورت به حبس از یک تا پنج سال محکوم می شود. همچنین مطابق ماده ۶۰۲قانون مجازات اسلامی ” هرکس پیامبر اعظم و یا هریک از انبیای عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند ساب النبی است و به اعدام محکوم می شود.

مجازات مقرر در این ماده به موجب قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری تغییر نکرده است.

قذف هریک از ائمه معصومین ( ع ) و یا حضرت فاطمه زهرا ( س ) یا دشنام به ایشان در حکم سب نبی است.

توهین به شکل شعر و متن ادبی

مطابق ماده ۷۰۰ قانون مجازات اسلامی، هرکس با نظم یا نثر یا به صورت کتبی یا شفاهی کسی را هجو کند و یا هجویه را منتشر نماید، به حبس از یک تا شش ماه محکوم می شود.

طبق قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری میزان حبس این جرم از ۱۵ روز تا سه ماه می باشد

این ماده به موجب ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری، قابل گذشت محسوب شده و میزان حداقل و حداکثر آن به نصف تقلیل یافته اصست

توهین از طریق مطبوعات و رسانه ها

از لحاظ قانون مطبوعات اعمالی چون اهانت به دین اسلام و مقدسات آن اهانت به رهبری و مراجع تقلید، افترا به مردم و مقامات ممنوع شناخته شده و مرتکب بر اساس ” قانون اصلاح قانون مطبوعات “ مجازات خواهد شد.

توهین حاوی تهمت و نسبت دادن جرمی به دیگری ( افترا، قذف )

توهین از طریق فضای مجازی

از آنجایی که مخاطب توهین نیازی نیست در محلی که به او توهین می شود حضور فیزیکی داشته باشد، لذا توهین از طریق فضای مجازی از جمله اینستاگرام، واتساپ و … نیز توهین محسوب شده و قابل پیگیری می باشد.

توهین به مردگان

مطابق بند ۱۳ ماده ۱ آیین نامه امور خلافی، کسانیکه بر خلاف شعایر مذهبی یا آداب ملی به مردگان در ملأ عام ناسزا گفته یا اهانت نمایند به حبس یا جزای نقدی محکوم می شوند.

نحوه اثبات جرم توهین

جرم توهین از طریق اقرار، شهادت، سوگند، علم قاضی به اثبات می رسد. دلایلی مانند فیلم و عکس و ضبط صدا و تصویر برای اثبات این جرم کافی نیستند و فقط ممکن است در شرایطی بتواند موجبات به قاضی در کسب اطمینان و یقین کمک نمایند.

 نحوه طرح شکایت از جرم توهین

شخص متضرر از جرم توهین، با مراجعه به دادسرای محل وقوع جرم، ماجرا را شرح می دهد و دلایل و مدارک خود را نیز ضمیمه اظهارات می نماید.

بیشتر بخوانید: اثبات رابطه نامشروع با توجه به مجازات زنا محصنه و غیر محصنه

درد دادسرا لزومی به طرح شکایت به صورت کتبی و تهیه شکواییه نمی باشد بلکه، متهم می تواند به صورت شفاهی نیز عرض حال نماید و شکایت خود را مطرح نماید و مقام قضایی نیز مکلف است در هر زمان استماع نماید در دادسرا بازپرس پس از انجام تحقیقات مقدماتی، پرونده را برای تحقیقات نهایی و صدور حکم به دادگاه کیفری دو ارسال می نماید.

چنانچه وقوع جرم برای بازپرس محرز شد، متهم را جلب و تفهیم اتهام نموده و ضمن صدور کیفر خواست به دادگاه کیفری دو ارسال می نماید.

مدت زمان رسیدگی به جرم

مدت زمان رسیدگی به جرایم کیفری معمولا بیشتر است نسبت به دعاوی حقوقی و آن هم به دلیل دشوار بودن اثبات یک جرم ادعایی می باشد معمولا رسیدگی به این جرایم بین ده ماه الی یک سال که در صورت اقدام از طریق وکیل متخصص این زمان ممکن است کاهش یابد.

هزینه لازم برای رسیدگی

هزینه ثبت دادخواست کیفری در دادسرا معادل ۱۰۰۰۰۰ ریال می باشد.

 آیا جرم توهین قابل گذشت است ؟

جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که رسیدگی به آن ها، با شکایت شاکی خصوصی آغاز و با گذشت وی پرونده مختوم و متهم تبریه می شود.

جرم توهین به جز در موارد خاص مانند، توهین به مقدسات و پیامبران و امامان و سایر مواردی که جنبه عمومی دارند، قابل گذشت می باشد و در صورت صرف نظر کردن مدعی خصوصی، ادامه جریان دادرسی متوقف می شود.

تعریف دقیق جرم افترا ( تهمت )

جرم افترا مطابق ماده ۶۹۷ قانون کیفری، هنگامی رخ می دهد که فردی، جرمی را خلاف واقع به دیگری نسبت می دهد.

• افترا چگونه محقق می شود؟
• نسبت دادن جرمی به دیگری: برای تحقق جرم افترا، شخص باید حتما عمل مجرمانه ای را به دیگری نسبت دهد بدیهی است نسبت دادن اعمالی که جرم به معنای قانونی نبوده مانند فحاشی ساده مشمول عنوان افترا نیست.
• در افترا نیز مانند توهین، مجرم باید به طور صریح و مستقیم و نه در قالب نیش و کنایه و… جرمی را به دگیری نسبت دهد.
• چنانچه مرتکب بتواند درستی حرف خود را اثبات کند یعنی ارتکاب جرم توسط شخصی را که به او افترا زده، در اینصورت مشمول عنوان افترا نخواهد بود.

افترای عملی: افترا فقط از طریق سخن و کلام رخ نمی دهد و ممکن است فردی با عمل خود، ارتکاب جرمی را به دیگری نسبت دهد. مثلا با قراردادن بسته های مواد مخدر درچمدان فردی در فرودگاه

مطابق ماده ۶۹۹ قانون مجازات اسلامی: ” هرکس عالما و عامدا به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می گردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا ۷۴ ضربه شلاق محکو می شود.”

.” به موجب قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری میزان حبس به سه ماه تا یک و نیم سال تقلیل یافته است

طبق قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری حداقل و حداکثر مجازات این جرم به نصف تقلیل یافته است

نحوه اثبات افترا: اثبات افترا نیز مانند سایر جرایم کیفری، از طریق شهادت شهود و اقرار و قسامه و علم قلضی به اثبات می رسد.

• تعریف قانونی جرم قذف

مطابق ماده ۲۴۵ قانون مجازات اسلامی قذف عبارت است از نسبت دادن زنا یا لواط به شخص دیگر، هرچند مرده باشد.

تفاوت قذف با افترا و توهین

مجازات قانونی قذف

مطابق ماده ۲۵۰ قانون مجازات اسلامی، مجازات قذف در صورتی که اثبات شود هشتاد ضربه تازیانه است.

جرم فحاشی

طبق ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی ” توهین به افراد از قبیل فحاشی و استعمال الفاظ رکیک چنانچه موجب حد قذف نباشد به مجازات شلاق تا ۷۴ ضربه و یا پنجاه هزار تا یک میلیون ریال جزای نقدی خواهد بود.”

به موجب قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری به جزای نقدی درجه شش یعنی شش میلیون تومان تا بیست و چهار میلیون تومان تغییرب پیدا کرده است

سوالات متداول