یکی از مهمترین تحولاتی که در روابط مالی زوجین در سالهای پس از انقلاب رخ داده تصویب قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۱۳۷۰ است. این قانون ابتدا در قالب ماده واحده و هفت تبصره و با پافشاری مجلس به تصویب مجمع تشخیص مصلحت نظام رسید.
اجرت المثل اجرتی است که در قرارداد میزان آن تعیین نشده و در برابر اجرت المسمی قرار دارد که برای عملی، اجرت معین شده باشد آنرا اجرت المسمی می گویند، طبق تبصره ۶ ماده واحده قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق: «پس از طلاق در صورت درخواست زوجه مبنی بر مطالبه حق‌الزحمه کارهایی که شرعاً به عهده وی نبوده است،دادگاه بدواً از طریق تصالح نسبت به تأمین خواسته زوجه اقدام می نماید؛و در صورت عدم امکان تصالح چنانچه ضمن عقد یا عقد خارج لازم در خصوص امور مالی شرطی شده باشد،طبق آن عمل می شود،در غیر این صورت هرگاه طلاق بنا به درخواست زوجه نباشد و نیز تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی نباشد، به ترتیب زیر عمل می شود:
الف- چنانچه زوجه کارهایی را که شرعاً به عهده وی نبوده، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه ثابت شود،دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می نماید .»
مبنایی که اساتید برای تبصره شش ماده واحده بیان نموده اند استیفاء مذکور در ماده ۳۳۶ قانون مدنی می باشد . قانون مدنی در ماده ۳۳۶ مقرر داشته: هرگاه کسی بر حسب امر دیگری اقدام به عملی نماید که عرفا برای آن عمل اجرتی بوده و یا آن شخص عادتا مهیای آن عمل باشد، عامل مستحق اجرت عمل خود خواهد بود مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است .
شرایط تعلق اجرت المثل به زوجه چیست؟
شرایط تعلق اجرت المثل به زوجه عبارتست از:
- درخواست طلاق از ناحیه زوج
- عدم تقاضای طلاق ناشی از تخلف زن از وظایف همسری یا سوءاخلاق و رفتار وی
- عدم امکان سازش
- وقوع طلاق
در تعلق اجرت المثل ابتدایی ترین امر این است که کارهای انجام شده از طرف زن در ایام زناشویی شرعا به عهده وی نبوده باشد. از آنجایی که طبق منابع و احکام فقهی انجام امور منزل بر عهده زن نیست بنابراین زن حق دارد برای انجام این امور اجرت المثل بخواهد.
مساله دوم این است که زن به دستور مرد امور منزل را انجام داده باشد. بنابراین چنانچه زن بدون صدور امر از طرف شوهر اقدام به کارهای منزل کرده باشد نمی تواند تقاضای اجرت نماید.
شرط دیگر این است که زن به قصد رایگان بودن این امور را انجام نداده باشد.
بیشتر بخوانید: انواع شروط ضمن عقد
اصل در اعمال انجام شده به وسیله زوجه تبرع است یا عدم تبرع ؟
برخی معتقدند در اعمال حقوقی و همچنین در باب اعمال انجام شده به وسیله زوجه اصل تبرع نیست و اگر کسی عملی انجام داد یا تعهدی وفا کرد و همچنین در رابطه زن و شوهر اصل اين است كه زوجه كارهايي كه وظيفه شرعي و قانوني اش نبوده، را به قصد عدم تبرع انجام داده است. البته اصولا همسران به دلیل دریافت اجرت در منزل امورات را انجام نمی دهند منتها مقنن جهت حمایت از زنان چنین امری را پیش بینی نموده اند.
مصداق تخلف از وظایف همسری چیست؟
یکی از شرایط پرداخت اجرت المثل به زوجه طبق تبصره ۶ ماده واحده؛ عدم سوء اخلاق و رفتار و عدم تخلف از وظایف همسری دانسته شده است اگر چه مصادیق آن مشخص نشده اما مصادیق آن را با توجه به عرف موارد زیر نامیده اند:
- سرقت از اموال شوهر
- فحاشی و هتاکی نسبت به شوهر
- داشتن رابطه غیر مشروع
- خروج از منزل بدون اجازه
- مصرف مواد مخدر و یا مشروبات الکلی
- اشتغال به مشاغل خلاف قانون
- اشتغال به مشاغلی که منافی حق شوهر باشد
- اشتغال به مشاغلی که منافی حیثیت خانوادگی و اجتماعی شوهر باشد
- می توان محکومیتهایی جزایی به هر شکل را به عنوان سوء اخلاق محسوب داشت
- ضرب و جرح زوج توسط زوجه.
خلأهای قانونی اجرت المثل زوجه
شروط مطالبه اجرت المثل سه مورد است:
- ابتدایی ترین شرط تعلق اجرت المثل این است که انجام کارهای منزل به دستور شوهر باید باشد و زوجه با توجه به دستور شوهر این امور را انجام داده باشد. منتها اصولا زن از باب همدلی و مشارکت در زندگی این امور را انجام می دهد و انتظار دریفات اجرت از مرد را ندارد.
- شرط دوم این است که عمل زن دارای اجرت باشد. این شرط هم خدشه پذیر است زیرا معیاری برای تعیین اجرت عمل وجود ندارد.
به نظر می رسد بحث اجرت و استیفای عمل برای حمایت از زنان دارای توجیه کافی نیست و متاسفانه اهداف مقنن از نظر تامین مصالح زنان پس از طلاق نیز نشده است.
چگونه اجرت المثل کارهای خانه را بگیریم؟
اگر شما درحال زندگی با همسرتان هستید به شما اجرت المثل تعلق نمی گیرد و تنها می توانید نفقه خود را از همسرتان مطالبه کنید منتها اگر همسرتان بدون هیچ سورفتاری و تخفی از طرف شما تقاضای طلاق نموده باشد شما می توانید تقاضای دریافت اجرت المثل نمایید. اگر درحال زندگی با همسرتان هستید و تمکین می کنید به شما نفقه تعلق می گیرد و می توانید نفقه خود را از همسرتان بگیرید. برای نفقه هم می توانید دادخواست مطالبه نفقه به دادگاه دهید و هم می توانید از او شکایت کنید. شکایت ترک انفاق این مزیت را دارد که اگر مرد راضی به طلاق نباشد و زن طلاق بخواهد می تواند به استناد ترک انفاق طلاق بخواهد.
برای دریافت اجرت المثل کارهای خانه باید کجا برویم؟
حین طلاق باید تکلیف حقوق مالی زوجه روشن شود. یکی از این حقوق مالی اجرت المثل است حین رسیدگی به تقاضای طلاق که از طرف مرد مطرح شده زن می تواند درخواست اجرت المثل نماید. میزان اجرت المثل را کارشناس تعیین می کند و قاضی حکم به پرداخت آن به وسیله مرد می دهد و پس از پرداخت حقوق مالی زن صیغه طلاق جاری می شود.
بنابراین دادگاه صالح از نظر ذاتی دادگاه خانواده است که طبق قانون حمایت خانواده این امر در صلاحیت دادگاه خانواده است. از نظر محلی نیز محل وقوع نکاح و محل اقامت زوج برای طرح این دعوا صلاحیت دارد.
دعوای فوق یک دعوای مالی است و هزینه دادرسی آن معادل دعوای مالی باید پرداخت شود.
برای مطالعه بیشتر و درک جامع تر و جزیی تر این موضوع می توانید به کتاب دعوی اجرت المثل در رویه دادگاه ها به قلم مهدی زینالی از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.”
