در برخی از جرایم تعزیری سبک، قانونگذار، این ارفاق را در حق متهم روا داشته که پس از آنکه مورد تعقیب قرار گرفت و مجرمیتش هم احراز شد، به مدت شش ماه تا دو سال، صدور حکم وی را به تاخیر بیندازد تا در صورتی که پس از اتمام این مدت، متهم دستورات دادگاه را اجرا نموده و جرمی هم مرتکب نشود، به طور کلی او را از کیفر معاف نماید. به این حالت، تعویق صدور حکم می گویند.
اما ممکن است پرسیده شود در کدام جرایم امکان تعویق صدور حکم ممکن است؟ شرایط آن چیست و چه کسانی می توانند از این امکان استفاده نمایند؟ آیا متهم می تواند خود، آن را تقاضا نماید؟ در طی این مدت، وظیفه متهم چیست و منظور از تعویق مراقبتی کدام است؟ در این نوشته هر آنچه را که در مورد این نهاد حقوقی لازم است در اختیار شما می گذاریم.
منظور از تعویق صدور حکم چیست؟
تعویق به معنای به تاخیر انداختن می باشد با این توضیح، منظور از تعویق صدور حکم، به تاخیر انداختن صدور حکم توسط دادگاه می باشد. به این معنا که در پاره ای جرایم (جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸)، دادگاه پس از آنکه متهم را تحت تعقیب قرار داد و دستگیر نمود و تحقیقات و بازجویی را نیز از وی به عمل آورد و پرونده آماده صدور حکم شد.
در صورت وجود شرایطی از جمله نداشتن سابقه کیفری موثر، پیش بینی اصلاح مرتکب و… به مدت ۶ ماه تا دو سال صدور حکم را به تاخیر می اندازد تا در صورتیکه در طی این مدت متهم پایبند به دستورات دادگاه باشد و مرتکب جرمی هم نشود، از مجازات معاف شود.
اما باید دید شرایط تعویق صدور حکم دقیقا کدام است و چه کسانی می توانند از این ارفاق استفاده نمایند؟ در قسمت بعد به بررسی شرایط تعویق می پردازیم.
شرایط تعویق صدور حکم به موجب قانون کدام است؟
به موجب ماده (۴۰ قانون مجازات اسلامی)، شرایط تعویق صدور حکم توسط دادگاه به قرار زیر می باشد:
- جرم، از جرایم تعزیری باشد: به طور کلی جرایم به دو دسته حدی و تعزیری تقسیم می شوند. منظور از جرایم حدی، جرایمی است که شرایط و مجازات آن ها به موجب شرع، تعیین شده مانند زنا، مشروب خوری، لواط و.. ولی جرایم تعزیری، تعیین شرایط و مجازات آن بر عهده حکومت است. مانند کلاهبرداری، سرقت تعزیری، توهین، افترا و…
با این توضیح باید گفت در قانون ما فقط در جرایم تعزیری دست قاضی برای تعویق صدور حکم باز است و در جرایم حدی چنین اختیاری ندارد. - جرم، از جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸ باشد: جرایم تعزیری بر حسب میزان اهمیت و خطرناکی شان به ۸ درجه تقسیم می شوند که هرچه از درجه یک به سمت ۸ می رویم جرایم و مجازات ها سبک تر می شوند.
از میان جرایم تعزیری نیز فقط جرایم تعزیری درجه ۶، ۷، ۸ مشمول این ارفاق می باشند. (برای دیدن طبقه بندی مجازات های تعزیری به ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مراجعه نمایید). - وجود جهات تخفیف در متهم: منظور از جهات تخفیف، مواردی می باشد که در صورت وجود آن ها دادگاه می تواند به متهم تخفیف دهد.
این موارد عبارت اند از:
الف- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی (در جرایم غیر قابل گذشت).
ب- همکاری موثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونان، به دست آوردن دلایل یا کشف اموال و اشیاء حاصله از جرم یا به کار رفته برای ارتکاب آن.
پ- اوضاع و احوال خاص موثر در ارتکاب جرم، از قبیل رفتار یا گفتار تحریک آمیز بزه دیده یا وجود انگیزه شرافتمندانه در ارتکاب جرم: مثلا شخصی با این انگیزه که به فقرا کمک کند دست به سرقت بزند.
ت- اعلام متهم قبل از تعقیب یا اعتراف موثر وی درحین تحقیق و رسیدگی.
ث- پشیمانی، داشتن حسن سابقه و یا وضعیت خاص متهم مثل پیری یا بیماری.
ج- کوشش متهم به منظور کاستن آثار جرم یا اقدام وی برای جبران زیان ناشی از آن: مانند آنکه پس از آسیب زدن به متهم او را به بیمارستان برساند.
چ- خفیف بودن زیان وارده به بزه دیده یا نتایج زیانبار جرم.
ح- مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم. - پیش بینی اصلاح مرتکب: مسلما دادرس پس از ملاحظه وضعیت متهم و مصاحبه با او می تواند پیش بینی کند که آیا مرتکب نادم گشته و قصد اصلاح خود را دارد و در آینده دیگر مرتکب جرم نمی شود و یا هنوز به اینچنین نشده است و آمادگی حضور در اجتماع را ندارد.
- جبران ضرر و زیان و یا برقراری ترتیبات جبران: یکی از شرایط تعویق صدور حکم این می باشد که در صورتیکه در اثر جرم به قربانی ضرر و زیانی رسیده باشد، متهم آن را جبران نماید و یا برای جبران آن قرار و مداری بگذارند مثلا توافق کنند که به صورت اقساط ماهیانه، ضرر وارده پرداخت شود.
- نداشتن سابقه کیفری موثر: منظور از سابقه کیفری موثر، وجود جرایمی در پرونده متهم می باشد که به موجب آنها وی برای مدتی از برخی حقوق اجتماعی مانند استخدامات دولتی محروم می شود.
مانند کسی که یک فقره شلاق ناشی از زنا در پرونده خود دارد و برای مدت دو سال از استخدام شدن در دستگاه های دولتی و سایر حقوق اجتماعی محروم می شود. (برای آگاهی کامل از مفهوم سابقه کیفری موثر به ماده ۲۵ مراجعه نمایید.)
نکته) حتی در صورت وجود تمام این شرایط نیز دادگاه ملزم نمی باشد صدور حکم را به تعویق بیندازد بلکه این امر فقط در اختیار قاضی است و او در صورت صلاحدید می تواند حکم به تعویق صدور حکم دهد.
نکته) در خصوص نوجوانان در تمام جرایم تعزیری ارتکابی آن ها، دادگاه می تواند صدور حکم شان را به تعویق بیندازد و این محدودیت یعنی (فقط جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸) راجع به آنان وجود ندارد.
تعویق صدور حکم و انواع آن
تعویق به دو شکل ساده و مراقبتی انجام می شود. در تعویق ساده مرتکب، کتبا تعهد می دهد که در مدت تعیین شده به وسیله دادگاه (۶ ماه تا دو سال) مرتکب جرمی نشود و از نحوه رفتار وی نیز پیش بینی شود که در آینده نیز مرتکب جرم نخواهد شد.
اما در تعویق مراقبتی علاوه بر اینکه مرتکب باید کتبا تعهد دهد همچنین متعهد می شود که یکسری دستور ها و تدابیری را نیز که دادگاه تعیین می کند در مدت تعویق رعایت یا اجرا کند.
منظور از تعویق مراقبتی چیست؟
گفتیم در تعویق مراقبتی مرتکب می بایست علاوه بر دادن تعهد کتبی یکسری تدابیر دادگاه را الزما نیز رعایت نماید و همچنین دستوراتی را نیز انجام دهد. ابتدا تدابیری را که متهم ملزم به آنهاست و اجباری نیز می باشند بیان می کنیم و سپس دستور هایی را که دادگاه مقرر می دارد.
در تعویق مراقبتی مرتکب مکلف است همه موارد زیر را رعایت نماید:
- حضور به موقع در زمان و مکان معین شده توسط مقام قضائی یا مددکار اجتماعی ناظر.
- ارائه اسناد و اطلاعات و مدارک تسهیل کننده نظارت بر اجرای تعهدات محکوم برای مددکار اجتماعی.
- اعلام هرگونه تغییر اقامتگاه، شغل، یا جابه جایی در مدت کمتر از پانزده روز و ارائه گزارشی از آن به مددکار اجتماعی.
- کسب اجازه از مقام قضایی به منظور خروج از کشور.
دستور های دادگاه در تعویق مراقبتی
در تعویق مراقبتی، دادگاه صادرکننده قرار می تواند با توجه به جرم ارتکابی و خصوصیات مرتکب و شرایط زندگی او به طوریکه در زندگی او یا خانواده اش اختلال عمده و اساسی ایجاد نکند مرتکب را به اجرای یک یا چند مورد از دستورات در مدت تعویق، ملزم کند.
برخی از این دستورات به شرح زیر است:
- آموختن حرفه ای خاص یا حرفه آموزی.
- اقامت یا عدم اقامت در محل معین.
- ترک اعتیاد یا درمان بیماری.
- پرداختن نفقه افراد واجب النفقه.
- خودداری از رانندگی با کلیه یا برخی از وسایل نقلیه موتوری.
- خودداری از فعالیت حرفه ای مربوط به جرم ارتکابی یا استفاده از وسایل موثر در آن.
- گذراندن دوره یا دوره های خاص آموزشی و یادگیری مهارتهای اساسی زندگی یا شرکت در دوره های تربیتی، اخلاقی، مذهبی، تحصیلی یا
- ورزشی.
- خودداری از ارتباط و معاشرت با معاونان یا شرکا جرم یا دیگر اشخاص از قبیل بزه دیده به تشخیص دادگاه.
لغو قرار تعویق صدور حکم چگونه است؟
به موجب ماده ۴۴ قانون مجازات اسلامی، چنانچه شخصی که مجازاتش به تعویق افتاده مرتکب یکی از جرایم زیر شود، قرار تعویق لغو می شود. یعنی دادگاه حکم محکومیت را صادر می نماید.
این جرایم به شرح زیر می باشند:
- جرایم موجب حد: در مورد تفاوت جرایم حدی و تعزیری در قسمت های قبل صحبت کردیم. بنابراین در صورتیکه در طی دوران تعویق یعنی ۶ ماه تا دو سال، مرتکب یک جرم حدی انجام دهد مثلا زنا در اینصورت قرار تعویق که به موجب آن صدور حکم به تاخیر افتاده بود لغو می شود و دادگاه هم برای جرم قبلی که به تعویق افتاده بود و هم برای جرم زنا، حکم صادر می نماید.
در این خصوص فرقی ندارد که جرم حدی از چه نوع و میزانی باشد. - جرم موجب قصاص: قصاص مجازاتی است که برای جرایم عمدی علیه جسم اشخاص تعیین شده است. مانند قتل عمد و یا قطع کردن عمدی دست دیگری و … در صورتی که مرتکب جرمی انجام دهد که مجازات آن قصاص می باشد، قرار تعویق حکم لغو می شود و دادگاه مبادرت به صدور حکم می نماید.
- جنایت عمدی موجب دیه: یعنی جنایات عمدی که به دلیل عدم وجود شرایط قصاص به دیه تبدیل می شوند و نه جنایات غیر عمد. (چون دیه هم برای جنایات غیر عمدی به کار می رود و هم جنایات عمدی که قصاص قابل اجرا نیست.)
- جرایم عمدی موجب تعزیر درجه ۱ تا ۷: بنابراین درصورتیکه متهم، مرتکب یک جرم غیر عمدی تعزیری درجه ۱ تا ۷ شود و یا مرتکب جرم تعزیری درجه هشت شود قرار تعویق صدور حکم وی لغو نمی شود.
در قسمت بعد به این موضوع خواهیم پرداخت که در صورت عدم رعایت دستور ها و تدابیر دادگاه در تعویق مراقبتی، با مرتکب چگونه رفتار می شود؟ آیا قرار تعویق لغو می شود؟
نتیجه عدم رعایت دستور های دادگاه در مدت تعویق چیست؟
چنانچه شخصی که صدور حکم وی به تعویق افتاده دستور های دادگاه را رعایت نکند به این نحوه عمل می شود:
- در بار اول، دادگاه تا نصف مدت مقرر در قرار را به تعویق اضافه می کند و یا حکم محکومیت صادر می کند. برای مثال در صورتی که مدت تعویق، یک سال باشد و در طول این مدت، مرتکب از دستور های دادگاه تبعیت نکند تا شش ماه دیگر علاوه بر یکسال به مدت تعویق وی اضافه می شود.
- بار دوم، دادگاه موظف است حکم محکومیت صادر کند و نمی تواند به مدت تعویق اضافه کند در حالی که برای بار اول می داند یا حکم محکومیت صادر کند و یا به مدت تعویق بیفزاید.
نتیجه مبحث
تعویق صدور حکم نهاد جدیدی می باشد که پیش از این در نظام کیفری ایران نبوده است. تعویق در لغت به معنای به تاخیر انداختن کاری آمده است.
تعویق صدور حکم زمانی قابلیت اجرا دارد که با توجه به اوضاع و احوال خاص و شرایط متهم و جرم انجام شده که حتما باید از جرائم کم اهمیت درجه شش و هفت و هشت باشد، مصلحت اقتضا کند علی رغم وجود عناصر مجرمانه صدور حکم به تاخیر بیفتد.
فرق این نهاد با نهاد تعلیق اجرای مجازات این است که این نهاد قبل صدور حکم است اما نهاد تعلیق اجرای مجازات بعد از صدور حکم و قبل از اجرای مجازات می باشد.
پرسش و پاسخ
در جرایم تعزیری درجه ۶ تا ۸.
بین ۶ ماه تا دو سال.
ساده و مراقبتی.
در صورت ارتکاب یکی از جرایم موجب حد، قصاص، جنایات عمدی موجب دیه، جرایم تعزیری عمدی درجه ۱ تا ۷.
جرائم ۶تا ۸ کدام جرایم هستند؟
به ماده ۱۹ قانون مجازت مراجعه نمایید
۱۱ما‌حبس‌دارم‌الن‌گوفتن۶ما‌عقب‌انداختن‌یعنی‌چی‌ممنوند
سلام مجازات شما تعلیق شده است
ایا شورای تامین دادستان یا فرماندار میتوانند اجرا حکم تخریب تغییر کاربری غیرمجاز اراضی کشاورزی به دلایل امنیتی یا اجتماعی به تعویق بندازد یا معلق کند
سلام:هیچ مقام یا اداره دولتی نمی تواند اجرای حکم را متوقف کند جز دادگاه صادرکننده حکم یا دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به حکم را دارد ان هم به موجب قانون.