تحلیل و تفسیر ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی

ماده ۶ قانون نحوه اجرای محکومیت مالی به تعریف اعسار و شخص معسر پرداخته است طبق این ماده معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به ‌جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد.

تبصره – عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است. اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال بر عهده مدیون است.

معنا و مفهوم اعسار

اعسار واژه ای عربی و به معنای سختی است و در اصطلاح به معنای شخص تنگ دست است که به واسطه عدم تمکن مالی و ناتوانی مالی توان پرداخت هزینه دادرسی یا پرداخت بدهی خود را ندارد.

می توان از ابتدای ماده و استفاده از واژه ” کسی” به این نکته پی برد که اعسار ویژه شخص حقیقی است نه شخص حقوقی پس اگر شخص حقوقی باشد و توان پرداخت بدهی را نداشته باشد باید دادخواست ورشکستگی بدهد نه اعسار.

طبق تصریح تبصره ماده ۶ قانون .ن.ا.م.م اگر حتی فرد مالی داشته باشد ولی در دسترس او نباشد باز هم معسر است.

انواع اعسار

اعسار در یک دسته بندی به اعسار مطلق و اعسار نسبی تقسیم می شود. اعسار مطلق یعنی فرد مطلقا قادر به پرداخت هزینه دادرسی و یا بدهی خود نیست چه به صورت کامل چه به صورت قسطی.

اعسار نسبی یعنی شخص اگر چه توانایی پرداخت یکجا را ندارد اما به صورت قسطی می تواند پرداخت کند.

بیشتر بخوانید: اعسار از پرداخت هزینه دادرسی یعنی چه

اثبات اعسار چه امتیازی دارد؟

 شخص تهی دست ممکن است در اثر عدم پرداخت دین و بدهی خود به حکم دادگاه و عدم توقیف شدن اموال وی به تقاضای پیروز دعوا یا محکوم له حبس و زندانی بشود.

حال یکی از مزایای اثبات اعسار عدم حبس یا زندانی شدن است.

از دیگر مزایای اثبات اعسار استفاده مجانی از وکیل معاضدتی و رسیدگی به دعوای او بدون پرداخت هزینه دادرسی است.

نکته ای که قابل توجه است این است که اگر فردی، طرح دعوا کند اما از پرداخت هزینه دادرسی ناتوان و معسر باشد و دعوای او رسیدگی شود و بعد پیروز شود و حکم به نفع او صادر شود باید هزینه دادرسی را پرداخت کند.

عدم امکان استفاده ورثه از اعسار متوفی

فرض کنید کسی درخواست اعسار داده است و این درخواست وی قبول شده است حال اگر در دعوای مالی این فرد بمیرد و ورثه او در ادامه دعوا حاضر بشوند.

مکلف اند که هزینه دادرسی را بپردازند زیرا معسر بودن قائم به خود فرد و شخص است چرا که ممکن است واقعا ورثه معسر نباشند و اگر ایشان هم قائل باشند که معسر هستند باید درخواست اعسار بدهند.

نحوه درخواست اعسار

شرایط پذیرش ادعای اعسار

طبق ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی فرد باید صورت اموال خود را با جزئیات و مشخصات حساب های خود را ضمیمه دادخواست کند.

ماده ۸ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی بیان می دارد که:

مدعی اعسار باید صورت کلیه اموال خود شامل تعداد یا مقدار و قیمت کلیه اموال منقول و غیر منقول، به ‌طور مشروح، مشتمل بر میزان وجوه نقدی که وی به هر عنوان نزد بانک‌ها و یا مؤسسات مالی و اعتباری ایرانی و خارجی دارد، به همراه مشخصات دقیق حساب های مذکور و نیز کلیه اموالی که او به هر نحو نزد اشخاص ثالث دارد و کلیه مطالبات او از اشخاص ثالث و نیز فهرست نقل و انتقالات و هر نوع تغییر دیگر در اموال مذکور از زمان یک‌ سال قبل از طرح دعوای اعسار به بعد را ضمیمه دادخواست اعسار خود کند.

بار اثبات ادعای اعسار

طبق ماده ۷ همین قانون در موارد زیر اثبات اعسار بر عهده خود وی است:

1. در مواردی که وضعیت سابق مدیون دلالت بر توانایی مالی یا ملائت وی داشته است.
2. در مواردی که فرد در آن قراردادی که مدیون شده مالی دریافت کرده است.
   برای مثال فرد ماشینی را خریده است اما مول آن را نپرداخته در اینجا چون در عوض دین مالی را دریافت کرده که آن مال ماشین بوده اصل بر این است که این فرد معسر نیست و ادعای اعسار را باید ثابت کند.

در موارد زیر اصل براین است که مدیون معسر است و طرف مقابل وی باید توانایی مالی و تمکن وی را ثابت کند:

1. مدعی اعسار ثابت کند از قبل دینی که داشته مالی را که دریافت کرده تلف شده است.
2. در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی را دریافت نکرده است. در این موارد اصل بر اعسار است و با سوگند وی ثابت می شود مگر آنکه خوانده اعسار یا همان طلبکار برخلاف این امر را ثابت کند.

نحوه اثبات اعسار در مواردی که اثبات اعسار با مدیون است

در موارد که در بالا گفته شد اثبات اعسار با مدیون است؛ وی باید اگر ادله اش شهادت شهود است باید شهادت کتبی ۲ شاهد را ضمیمه کند در این شهادت نامه باید مشخصات شاهدین درج شود و در آن تصریح شود که مدعی اعسار دارای فلان شغل با فلان هویت است و وی یعنی شاهد از اوضاع و احوال مالی مدعی اعسار خبر دارد و تصریح کند که این فرد علاوه بر مستثنیات دین هیچ مال دیگری ندارد که با آن بتواند بدهی خود را بدهد.

استعلام دادگاه از مراجع مربوطه

دادگاه با صراحت ماده ۱۰ مکلف است پس از ثبت دادخواست از مراجع مربوطه وضعیت مالی فرد را استعلام کند و به هر نحوی که شده از وضعیت مالی فرد آگاهی یابد.

ماده ۱۰ – پس از ثبت دادخواست اعسار دادگاه مکلف است فوراً با استعلام از مراجع ذیربط و به هر نحو دیگر که ممکن باشد نسبت به بررسی وضعیت مالی محکومٌ‌ علیه جهت روشن شدن اعسار یا افسار او اقدام کند.

تشخیص دادگاه مبنی بر اعسار

اگر دادگاه رسیدگی کند و با این نتیجه برسد که فرد به صورت اقساطی می تواند بدهی را پرداخت کند با صدور حکم اعسار حکم به تقسیط بدهی می دهد در نحوه تقسیط وضعیت مالی مدیون در نظر گرفته می شود.

رد درخواست یا دعوای اعسار

اگر دعوای اعسار توسط دادگاه رد شود و فرد معسر شناخته نشود طبق ماده ۱۲ دادگاه مدعی اعسار را به پرداخت خسارات وارد شده به خوانده دعوا یعنی طلبکار پیروز شده در دعوا در صورت درخواست خود وی محکوم می کند.

در چه دادگاهی باید دعوای اعسار اقامه کنیم؟

طبق ماده ۱۳:

“دعوای اعسار در مورد محکومٌ‌ به در دادگاه نخستین رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی یا دادگاه صادرکننده اجرائیه و به طرفیت محکومٌ ‌له اقامه می‌شود.

“پس اگر اعسار در مقام ناتوانی در محکوم به یا بدهی باشد که دادگاه به آن حکم کرده است در دادگاهی جریان پیدا می کند که به دعوای اصلی رسیدگی کرده است یا دادگاهی که اجراییه را صادر کرده است.

مدعی اعسار باید دادخواست را به طرفیت طلبکار یا محکوم له بدهد.

معسر جلوه دادن خود به طور دروغین

طبق ماده ۱۶ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی”…معلوم شود برخلاف واقع خود را معسر قلمداد کرده‌ است دادگاه ضمن حکم به رفع اثر از حکم اعسار سابق محکومٌ‌ علیه را به حبس تعزیری درجه هفت محکوم خواهد کرد.

“طبق قانون جدید حبس موضوع این ماده نصف خواهد شد یعنی حبس درجه ۷ بیش از ۳ ماه تا ۶ ماه حبس است اما با تبصره الحاقی قانون کاهش مجازات تعزیزی این حبس به ۱/۵ تا ۳ ماه کاهش یافته است.

نتیجه گیری

طبق ماده ۶ قانون نحوه ی اجرای محکومیت مالی معسر کسی است که به دلیل نداشتن مال یا دسترسی نداشتن به اموال خود، قادر به تادیه دیون خود نیست

اعسار همراه با دادخواست می باشد. در بعضی مواقع اثبات مال داشتن مدیون، بر عهده طرف مقابل مدعی اعسار است ولی در بعضی اوقات که در نوشتار بالا اشاره شد، مدیون باید اعسار خود را اثبات نماید.

سوالات متداول