بعد از اینکه محکوم علیه از پرداخت دیون مالی خود امتناع کرد، محکوم له می تواند با مراجعه به واحد اجرای احکام دادگستری تقاضای صدور اجراییه کند و اموال محکوم علیه را توقیف کند. اما در این بین محدودیت هایی وجود دارد.
يكي از تسهيلات و حمايت هايي كه قانونگذار براي محكوم عليه در نظر گرفته است تا مدیونی که حقیقتا در تنگنا قرار دارد به عسر و حرج شدید نیفتد و از یک حداقل زندگی محروم نگردد، تاسیس عنوان مستثنیات دین است.
در قوانین مختلف موارد خاصی جز مستثنیات دین قرار دارد که برخی از آن ها متفاوت و برخی متشابه اند. مطابق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی موارد زیر در شمول موارد مستثنیات دین به حساب می آید.
مستثنیات دین در قانون
مستثنیات دین صرفاً شامل موارد زیر است:
- منزل مسکونی که عرفاً در شان محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم ٌعلیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره میشود.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شان آنها.
- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آنها و افراد تحت تکفل شان لازم است.
- تلفن مورد نیاز مدیون.
- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت میشود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستاجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شان او نباشد.
منزل مسکونی بیشتر از نیاز عرفی مستثنیات دین نیست
چنانچه منزل مسکونی محکوم علیه بیش از نیاز و شان عرفی او در حالت اعسارش بوده و مال دیگری از وی در دسترس نباشد و مشارٌالیه حاضر به فروش منزل مسکونی خود تحت نظارت مرجع اجراء کننده رای نباشد به تقاضای محکوم له به وسیله مرجع اجراء کننده حکم با رعایت تشریفات قانونی به فروش رفته و مازاد بر قیمت منزل مناسب عرفی، صرف تادیه دیون محکوم ٌعلیه خواهد شد مگر اینکه استیفای محکوم به به طریق سهل‌تری مانند استیفاء از محل منافع بخش مازاد منزل مسکونی محکوم‌ٌ علیه یا انتقال سهم مشاعی از آن به شخص ثالث یا طلبکار امکان‌پذیر باشد که در این صورت محکوم به از طرق مذکور استیفاء خواهد شد.
تبدیل مستثنیات دین به پول همچنان مستثنیات دین است؟
طبق تبصره ۲ ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت مالی، چنانچه به حکم قانون مستثنیات دین تبدیل به عوض دیگری شده باشد، مانند اینکه مسکن به دلیل قرار گرفتن در طرحهای عمرانی تبدیل به وجه گردد، یا در اثر از بین رفتن، عوضی دریافت شده باشد، وصول محکوم به از آن امکان پذیر است مگر اینکه محرز شود مدیون قصد تهیه موضوع نخستین را دارد.
اگر مسکن مورد استفاده محکوم علیه زائد بر نیاز و شان او باشد چه می شود؟
مامور اجرای احکام مجاز خواهد بود ان را توقیف کند و وجه حاصل از فروش را به دو قسمت تقسیم کند. یک قسمت برای خرید مسکن متناسب برای محکوم علیه و یک قسمت برای استیفای محکوم به. البته این امر منوط به تجویز دادگاه صالح است.
آیا خودرو شخصی محکوم علیه جزو مستثنیات دین محسوب می شود ؟
در پاسخ باید گفت خودرو جزو مستثنیات دین محسوب نمی شود مگر آنکه تنها وسیله امرار معاش محکوم علیه باشد. ( نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه)
تکلیف مستثنیات دین بعد از فوت
- آیا بعد از فوت محکوم علیه مقررات مستثنیات دین همچنان پا برجاست؟
خیر: مقررات مستثنیات دین تا زمانی قابل اجراست که محکوم علیه زنده باشد بعد از فوت وی با توجه به قواعد ارث، ابتدا دیون وی بایستی پرداخت شود و بعد از آن ما ترک بین وراث بنا به قواعد ارث تقسیم می شود.
در نتیجه بعد از فوت محکوم علیه دیگر قواعد مستثنیات دین صادق نیست.
آیا پول رهن منزل جزو مستثنیات دین محسوب می شود؟
طبق نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه در فرض سوال، مبلغ ودیعه متعلق به مستاجر که به اعتبار آن مورد اجاره به عنوان محل سکونت و تنها سرپناه وی در اختیارش قرار گرفته است. جزء مستثنیات دین محسوب می شود و مشمول بند الف ماده ۵۲۴ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی وانقلاب در امور مدنی مصوب ۱۳۷۹ است و قابل توقیف برای استیفای محکوم به نیست.
نتیجه گیری
در نتیجه طلبکار شدن شخص و امتناع او از پرداخت، کار به دادگاه و صدور رای و واحد اجرای احکام میرسد. در مورد شخص بدهکار در صورتی که طلب خود را پرداخت نکند، با صدور اجرائیه، امکان وصول طلب از اموال شخص بدهکار وجود دارد لکن شخص طلبکار نمی تواند برای رسیدن به طلبش از تمام اموال بدهکار استفاده کند و مستثنیات دین اینجا مصداق پیدا میکند و مواردی مانند مسکن عرفی، اثاثیه مورد نیاز، کتب علمی تحقیقی همه مستثنیات دین محسوب می شوند و برای وصول طلب طلبکار به فروش نمی رسد.
سوالات متداول
منظور چیز های اولیه و ابتدایی زندگی است که دادگاه حق ندارد در خصوص آن ها رای به توقیف یا فروش بدهد.
دادگاه صادر کننده حکم اصلی. ( اگر در مرحله تجدید نظر حکم لازم الاجرا شده باشد دادگاه تجدید نظر مرجع صالح است.)
خیر، دیه قابل توقیف است و مستثنیات دین به شمار نمی آید.
سلام.بنده دارو ندارم یک دانگ مغازه و سه دانگ آپارتمان میباشد..سه دانگ بنام خودم و سه دانگ همسرم میباشد.الان شکایت کرده ومیخاد دستورفروش ملک مشاع بگیره که بتونه بفروشه آپارتمان رو.میخاستم ببینم اگر سه دانگ منم دادگاه بفروشه و پولش بیادتوحسابم ایامیتونه همسرم پول روتوقیف کند.باتوجه به اینکه من دراین خونه الان دارم زندگی میکنم و خانه ای دیگه ای ندارم.. دررابطه باسوالم اینو بدانید که من الان درحال حاضر دارم تو این آپارتمان زندگی میکنم و همسایه هاشهادت میدهند، ومن خونه ای دیگرندارم.واگر دادگاه این آپارتمان را بفروشد من بایستی با پولش یه خونه ای بخرم درحاشیه شهرواسه زندگی کردن. تمام هدف من اینه دادگاه این پول حاصل ازفروش سه دانگم رو توقیف نکند.من لیسانس دارم کارمنددولتم و ارزش سه دانگ منم حدود۲۷۰میلیون تومان میباشد..خواهشا راهی جلوی من بزارید که این پول هم مانندخونه جز مستثنیات دین قرار بگیره.. چون واقعا هم من بایدبااین پول واسه خودم بتونم سرپناهی بخرم…۰۹۰۵۵۱۹۳۲۷۲شماره منه
سلام پول فقط وقتی که پول ودیعه باشد مثل پول پیش مستاجر مستثنیات دین هست چون مال مشاعی هست میتواند بفروشد شما میتوانید اگر مبلغ سه دانگ را دارید ازحق شفعه استفاده نمایید وخانه را نگذارید بفروشد به کسی دیگه
دراعتراص به پرداخت اعسار دادرسی باتوجه به حکم صادره لراساس ماده۱۲۵۷ مدنی وماده۱۹۷ قانون دادرسی وماده۲۴ قانوننحوه محکومیتهای مالی گفته چون اینجانب خودرو دارم وجز مستسنایات نمباشد باید خودرو رادبفروشم وهزینه ااعساردادرس رراپرداخت نمایم ایا میتوانم اعتراض بکنم
سلام خودرو مستثنیات نیست واز فروش ان پرداختی صورت میگیرد
اگر حکمی صادر ءشود که تقاضای اعسار ار هزینه دادرسی را وارد ندانسته واعلام نمایند چون خودرو دارید وبا فروش ان هزینهدادرسی و’هزبنه خسارت به خوانده را پرداخت نمایید چگونه اعتراض بکنیم تا این حکم لغو وبه صورت اقساط پرداخت نمایییم
سلام. میتوانید نسبت به طرح مجدد دادخواست اعسار اقدام نمایید
سلام در تقاضای اعسار نباید چیزی داشته باشید وگرنه اعسار رد میشود
سلام بله خودرو اگه تاکسی نباشد قابل توقیف هست
من در منزل پدری با یه مادر و برادر مجردم که ارثیه میباشد زندگی میکنیم و خونه ی دیگری ندارم،آیا جز مستثنات دین میباشد
سلام:بله خانه اگر متعارف باشد جز مستثنیات دین است.
سلام،بنده بعد طلاق همسرم و محکوم شدن یک چهار حقوق کارمندیم اگر آپارتمانی به اسم خودم خریداری کنم مجددا همسر سابقم میتواند آن را بعنوان بدهیه مهریه مطالبه کند؟
سلام بله قابل توقیف میباشد.
سلام
همسرم فوت نموده ، طلبکاری که چک دارد ودیعه مسکن را توقیف کرده ، آیا با وجود دو دختر کوچک طلبکار می تواند ودیعه مسکن را توقیف کند ؟؟؟
سلام:ودیعه مسکن جز مستثنیات دین می باشد وقابل توقیف نیست.
باسلام.بنده دوپنجم ازیک مغازه که درحال ساخت است ارثیه پدری دارم.البته هنوز مغازه کامل ساخته نشده وسندی هم بنام ماتنظیم نشده است.بنده این سهم الارثم را بجای بدهی خود طی یک مبایعه نامه در بنگاه به طلبکارم فروختم و دردقترخانه هم وکالت فروش بنام او صادر کردم.حال میخواستم بدانم اگر همسرم بابت مهریه اش این سهم الارثم راتوقیف کند اون شخصی که من بهش فروختم میتواندآنراآزادکند وبه حقش برسد.مدارک کامل دارم که طلبکارم چک مرابرگشت زدوتوقیف اموالم روگرفت.بعدش باهاش توافق کردم بجای طلبش سهم الارثم رابرداردورضایت بدهد.ازلحاظ درصدی میخواهم بدانم چنددرصدامکان دارد که به حقش نرسدومال همچنان درتوقیف همسرم بماند.ممنون۰۹۰۵۵۱۹۳۲۷۲
باسلام.بنده دوپنجم ازیک مغازه که درحال ساخت است ارثیه پدری دارم.البته هنوز مغازه کامل ساخته نشده وسندی هم بنام ماتنظیم نشده است.بنده این سهم الارثم را بجای بدهی خود طی یک مبایعه نامه در بنگاه به طلبکارم فروختم و دردقترخانه هم وکالت فروش بنام او صادر کردم.حال میخواستم بدانم اگر همسرم بابت مهریه اش این سهم الارثم راتوقیف کند اون شخصی که من بهش فروختم میتواندآنراآزادکند وبه حقش برسد.مدارک کامل دارم که طلبکارم چک مرابرگشت زدوتوقیف اموالم روگرفت.بعدش باهاش توافق کردم بجای طلبش سهم الارثم رابرداردورضایت بدهد.ازلحاظ درصدی میخواهم بدانم چنددرصدامکان دارد که به حقش نرسدومال همچنان درتوقیف همسرم بماند.ممنون۰۹۰۵۵۱۹۳۲۷۲
با سلام بنده ۳ دانگ از یک آپارتمان را با همسرم شریک هستم و اپارتمان‌ذکر شده اجاره داده شده و خودم‌در جایی دیگر مستاجر هستم ۳ دانگ بنده مستثنیات دین‌میباشد یا خیر؟
سلام: بله مستثنیات دین می باشد و قابل توقیف و فروش نمی باشد برای راهنمایی بیشتر از طریق وکلای انلاین سامانه وکیل تاپ مشاوره نمایید.
با سلام بنده خودرو را از شخصی خریداری نموده ام ونصف پول راپرداخت کردم وچون ماشین مزایده ای میباشد وفاقد مدارک میباشد وچون شخص برنده مزایده ابتدا باید اقدام به تعویض پلاک کند تا فروشنده بتواند خودرو را به نام من انتقال دهند والان فروشنده از روی قول نامه اقدام به توقیف اموال کرده ودرضمن خودرو فوق دارای توقیف پلاک میباشد والان بنده به عنوان تاکسی اینترنتی از آن استفاده میکنم ایا می‌توانند خودرو راتوقیف کنند وآیا جزئ مستسنیات دین نیست و درصورت توقیف ایا بنده میتوانم تازمان توقیف خودرو درخواست خسارت کنم و درضمن مابقی مبلغ خودرو آماده هست وگفتم هروقت تعویض پلاک گردید مابقی مبلغ خودرو تحویل میشود
سلام: بر اساس توافق نمی تواند بابت عدم پرداخت مبلغ اقدام به توقیف خودرو نماید چون بابت باید تعویض پلاک صورت بگیرد تا پول پرداخت شود
سلام
وقت بخیر
بنده ویزیتور یک شرکت خصوصی پخش مواد غذایی هستم که به صورت پخش گرم و سرد در سطح استان با خودروی سواری شخصی به امر شرکت فعالیت میکنم یک هفته است خودرو برای مهریه توقیف است اگر خودرو نباشدنمیتوانم در ان شرکت که ۱۲ سال سابقه دارم فعالیت کنم و تمام زندگی بنده مختل میشود .لطفا راهنمایی بفرمایید
سلام: باید با دریافت نامه از شرکت مورد نظر دفاع نمایید که خودرو مورد نظر به عنوان ابزار کسب و جز مستثنیات دین می باشد.
سلام
ایا انبار کود کشاورزی که ازطیق دولت به نماینده حقیقی داده میشود واز طریق سیستم اداری توزیع میشود قابل توقیف است؟
سلام: اگر متعلق به شخص حقیقی نباشد قابل توقیف نمی باشد
سلام من و همسرم یک ملک مشترک داریم که ۴ دنگ آن به نام زوجه و ۲ دنگ آن به نام زوج میباشد ایا به عنوان مهریه میتوان ۲ دنگ زوج را توقف مال کرد یا جز مستثنیات دین محسوب میشود؟
سلام: بله می تواند اقدام به افراز نماید و اگر قابل افراز نباشد می تواند درخواست فروش نماید.
سلام من راننده وانت هستم وبیمه نامه تامین اجتماعی من هم از آن میباشد در ملک پدری با خواهر و مادرم زندگی میکنم همسرم هم ماشین رو توقیف کرده هم ملک رو آیا اینها جز مستثنیات دین می باشند
سلام: اگر این وانت جز ابزار کار شما باشد و به نوعی امرار معاش شما با همین خودرو باشد بله جز مستثنیات دین می باشد و قابل توقیف نیست.
سلام. من در منزل پدری خود که ورثه ای می باشد به همراه مادر و خواهرم زندگی میکنم که سهم الارث من کمتر ۲ دانگ می باشد آیا جز مستثنیات دین می باشد ممنون از راهنمایی شما
سلام: اگر صرفا همین خانه باشد بله جز مستثنیات دین وده و قابل توقیف نمی باشد.
باسلام.اگر شخصی محکوم به پرداخت دیه به جرم ضرب و جرح عمدی با چاقو و قمه باشد و و تقاضای اعسار بدهد در حالیکه ایشان مالک مرغداری باشند که چندین میلیارد تومان ارزش مالی داشته باشد آیا مرغداری به عنوان مستثنیات دین نامبرده محسوب میشود یا نه؟
باسلام.شخصی که به جرم صرب و جرح عمدی به پرداخت دیه محکوم شده و تقاضای اعسار داده و تقاضاش به دلیل ملک مرغداری که سندش بنام اوست رد شده و اکنون مرغداری را مستثنیات دین عنوان کرده آیا مرغداری که چندین میلیاردتومان ارزش مالی دارد جزء مستثنیات دین محسوب میشه؟
سلام
باسلام.شخصی به دلیل ضرب و جرح عمدی با چاقو و قمه به پرداخت دیه محکوم شده و بدلیل سند مرغداری که بنام ایشان بوده و بعنوان وثیقه قرار داده بود تقاضای اعسارش رد شد.اکنون نیز در اعتراض به حکم رد اعسار مرغداری را جزء صنعت کشاورزی عنوان کرده و نوشته چون مرغداری جزء صنعت کشاورزی میباشد با استناد به قانون نحوه ی اجرای محکومیت های مالی مرغداری جزء مستثنیات دین محسوب میگردد.آیا این ادعای ایشان صحت دارد و مرغداری جزء مستثنیات دین شمرده میشود؟
سلام: خیر مرغداری جز مستثنیات نیست