مطابق با قانون برای رسیدگی به دعاوی و شکوائیه ها در دادگاه های ایران می بایست مراتب و تشریفاتی هم از سوی طرفین دعوا و هم از سوی مقامات قضایی رعایت شود.
به همین منظور است که همواره به افراد توصیه می شود که از حضور وکلای دادگستری یا افراد آگاه و مطلع نسبت به قوانین و مقررات رایج در هنگام طرح دعوا، پیگیری و دفاع استفاده شود تا هم شانس پیروزی در دعوا افزایش پیدا کند و هم حقوق قانونی فرد به علت آگاهی از قوانین مورد تضعیع واقع نشود.
در این نوشتار قصد داریم به یکی از مهم ترین امور مربوط به صلاحیت و تشریفات رسیدگی در دادگاه ها، یعنی امور ترافعی و غیر ترافعی بپردازیم.
امور ترافعی و غیر ترافعی چیست و چه تفاوتی با هم دارند
کلمه ی ترافع که از هم خانوادگی کلمه ی مرافعه به معنای دعوا و نزاع می باشد، بیانگر طرح دعوا و شکوائیه دو نفر در محاکم دادگستری برای رسیدگی و رفع تنازع و اختلاف می باشد.
اما منظور از امور ترافعی در عرف و قوانین رایج، به مجموعه دعاوی ای گفته می شود که اساس و مبنای آن بر اساس اختلاف میان طرفین می باشد.
به عبارتی دیگر دعوا و موضوعی که در آن دو یا چند نفر طرف دعوا باشند را امور ترافعی می گویند.
برای مثال در دعوای تصرف عدوانی یا دعوای خلع ید، حداقل دو نفر به خواهان و خوانده دعوا وجود خواهند داشت.
در مقابل آن در امور غیرترافعی یا امور حسبی، مطابق با ماده یک قانون امور حسبی ؛امور حسبی اموری است که دادگاه ها مکلفند نسبت به آن امور اقدام نموده و تصمیمی اتخاذ نمایند بدون اینکه رسیدگی به آن ها متوقف بر وقوع اختلاف و منازعه بین اشخاص و اقامه دعوی از طرف آن ها باشد.
به عبارتی دیگر، به دعاوی گفته می شود که اساسا بیانگر اختلاف و منازعه میان طرفین نمی باشد؛ بلکه صرفا حاکی از درخواست رسیدگی به اموری می باشد که قائم به شخص بوده و به عبارتی خوانده و طرف مقابلی برای آن قابل تصور نمی باشد.
بنابراین مهم ترین تفاوت دعاوی ترافعی و غیر ترافعی از یکدیگر مربوط به طرفین و البته موضوع و طریقه ی دعوا می باشد که در ادامه بیشتر به مصادیق آنها خواهیم پرداخت.
مصادیق دعاوی غیر ترافعی در قانون امور حسبی
از آنجایی که اکثر دعاوی رایج در محاکم دادگستری، مربوط به امور ترافعی می باشند و البته مصادیق این دعاوی نیز با بیان مطالب فوق نیز کاملا گویا موضوع می باشد در این مبحث قصد داریم به مصادیق دعاوی غیرترافعی یا امور حسبی مطابق با قوانین رایج بپردازیم.
مطابق با قانون مدنی و قانون امور حسبی، اشخاصی از جمله، صغیر، مجنون، غیر رشید که توانایی اداره ی امور مالی خود را نخواهند داشت و البته ولی یا سرپرستی نداشته باشند، اقدام به تعیین قیم از سوی دادگاه صورت خواهد گرفت.
حال ممکن است پس از نصب قیم، مشخص شود وی صلاحیت انجام این امر را ندارد یا مرتکب قصوری در این زمینه شود که عزل قیم نیز بنا به درخواست دادستان یا بستگان شخص توسط دادگاه انجام خواهد شد.
-
امور راجع به غایب مفقودالاثر
مطابق با ماده ۱۰۱۱ قانون مدنی، غایب مفقودالاثر کسی است که از غیبت او مدت بالنسبه مدیدی گذشته و از او به هیچ وجه خبری نباشد.
در این رابطه قانون ابتدا مقرر نموده است که اگر غائب مفقودالاثر برای اموال خود تکلیفی مشخص نکرده باشد، دادگاه به درخواست وراث او اقدام به تعیین فردی برای حفاظت از اموال وی می نماید که امین گفته می شود.
حال پس از طی تشریفات قانونی و فعل و انفعلات مختلف که موضوع این بحث نمی باشد اموال میان وراث غائب تقسیم می شود که همگی از جمله امور مربوط به امور حسبی می باشد.
-
امور راجب به تقسیم ترکه
منظور از ترکه، اموال به جای مانده از متوفی می باشد که مطابق با قانون یا وصیت نامه صورت گرفته می بایست میان وراث قانونی وی تقسیم شود.
در این رابطه و قبل از تقسیم ترکه میان وراث ممکن است فعل و انفعالاتی توسط وراث بگیرد که همگی مربوط به امور حسبی و دعاوی غیرت رافعی محسوب می شود.
برای مثال درخواست تحریر ترکه که در آن میزان اموال متوفی و بدهی های وی لحاظ می شود، درخواست مهر موم ترکه، درخواست قبول یا رد ترکه و همچنین درخواست تقسیم ترکه و مواردی از این قبیل…
جدای از موارد فوق، درخواست تغییر اسم، سن، درخواست انحصار وراثت از سوی وراث متوفی همگی از جمله امور غیر ترافعی محسوب می شوند.
چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی به امور حسبی را دارد
- پس از آشنایی با امور غیرترافعی و امور حسبی و مصادیق قانونی آن، سوالی که در این باره مطرح می شود، که چه دادگاهی صلاحیت رسیدگی به امور را خواهد داشت؟
در این باره باید بیان داشت که برای تعیین دادگاه صالح می بایست به نوع دعوا توجه نمود چرا که امور مربوط به امور حسبی و ترافعی در صلاحیت دادگاه های مختلف می باشد.
برای مثال مطابق با قانون شورای حل اختلاف، امور مربوط به صدور گواهی انحصار وراثت، تحریر ترکه، مهر موم ترکه و رفع آن در صلاحیت رسیدگی شورای حل اختلاف می باشند.
و مواردی نظیر تعیین و عزل قیم، امور غائب مفقود الاثر و … در صلاحیت رسیدگی دادگاه خانواده خواهند بود.
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ تقسیم بندی های متعددی را می توان نسبت به دعاوی رایج و فعلی در نظام حقوقی ما انجام داد، که در این نوشتار اقدام به تقسیم بندی دعاوی از ترافعی و غیرترافعی از یکدیگر صورت گرفت.
به طور کلی منظور از دعاوی ترافعی به دعاوی گفته می شود که در آن اختلاف و منازعه ای میان دو یا چند نفر وجود دارد درحالی که در نقطه مقابل آن در دعاوی غیرترافعی و حسبی، اساسا اختلافی مطرح نمی باشد و البته این دعاوی یک امر یک طرفه و یک جانبه می باشد و موضوع طرف دیگر یا خوانده دعوا ندارد.
سوالات متداول
امور ترافعی به دعاوی ای گفته می شود که در آن اختلافی میان طرفین وجود دارد که رسیدگی به آن را از دادگاه صالح خواستار می باشند درحالی که در امور غیر ترافعی اولا اختلافی وجود ندارد و ثانیا طرف مقابلی برای آن قابل تصور نیست.
مطابق با قانون مدنی و قانون امور حسبی، دعاوی همچون، تعیین و عزل قیم، تحریر، مهر موم، تقسیم ترکه، امور غائب مفقودالاثر، تغیر اسم و… از جمله امور غیر ترافعی محسوب می شود.
از آنجایی که دعاوی امور غیر ترافعی از گستردگی زیادی برخوردار می باشند، با توجه به نوع دعوا در صلاحیت دادگاه های خانواده، شورای حل اختلاف و… خواهند بود.
سلام
اگرقاضی پرونده قبل از شروع دادرسی اظهار نظر کند ویکی از طرفین را مقصر بداند و درپایان رسیدگی برهمان نظر خود اصرارکند و مدارک را مد نظر قرار ندهد وفقط بر شهادت شاهد که ذینفع باشد استناد کند چه باید کرد؟
پدرمن مغازه ای بصورت شفاعی هبه نموده است وبنده براساس حرف پدرمغازه تخریب وازنووشکل شمایل نو درست نموده ام وپرونده متقاضی ساخت درشهرداری وبنیاد مسکن به اسم خودم است وهمگی اعضایی خانواده بجز برادرم هبه بنده در دادگاه تائیدنموده اند وهمچنین ۲ شاهد مطلع دیگر با ذکر سوگند درحضور قاضی تائیدنموده اند
وقاضی در دادگاه بدوی رای به نفع بنده داده است
اما در تجدید نظر قاضی رای دادگاه بدوی راتائید نکرده است
گفته است این موضوع جنبه ترافعی نداشته وندارد
وبراساس همین نکته رای منفی داده است
وهمچنین برادرم دراین پرونده ۳ وکیل داشته اشته
الان بنده چجوری می توانم حق خودم بگیرم