تصرف عدوانی هم جنبه حقوقی دارد و هم کیفری. اگر کسی در ملکی که شما سابقاً تصرف داشتید از تصرف شما خارج کند شما می توانید علیه او هم دعوای تصرف عدوانی اقامه کنید و هم شکایت کیفری مبنی بر تصرف عدوانی بنمایید.
در دعوای حقوقی شما باید به دادگاه حقوقی مراجعه کنید و لازم به ذکر است که نیاز نیست شما مالک ملک باشید یعنی اقامه دعوای تصرف عدوانی مستلزم این نیست که شما حتما مالک ملک مذکور باشید و این یکی از تفاوتهای اصلی تصرف عدوانی کیفری و حقوقی است زیرا در تصرف عدوانی کیفری شما الزاماً باید مالک ملک باشید. تفاوت دیگر میان تصرف عدوانی حقوقی و کیفری این است که در تصرف عدوانی کیفری نیاز به احراز سوءنیت یا رکن معنوی جرم می باشد و در تصرف عدوانی حقوقی سوءنیت جزایی شرط نیست.
دسترسی سریع به عناوین:
دعوای حقوقی
دعوای تصرف عدوانی دو مفهوم عام و خاص دارد: دعوای تصرف عدوانی به معنای عام دعاوی مزاحمت و ممانعت را نیز دربر می گیرد منتها دعوای تصرف عدوانی به معنای اخص صرفاً تصرف عدوانی موضوع ماده ۱۵۸ق.آ.د.م را دربرمی گیرد.
دعوای تصرف عدوانی وقتی موضوعیت پیدا می کند که در ملکی شما سابقاً تصرف داشته اید و شخصی بدون رضایت شما آن را از تصرف شما خارج می کند. اینجا شما هم می توانید اقامه دعوای حقوقی کنید و هم شکایت کیفری نمایید.
طبق قانون آیین دادرسی مدنی تصرف عدوانی چنین تعریف شده است:
ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید. بنابراین برای طرح دعوای تصرف عدوانی لازم نیست شما مالک ملک باشید بلکه همین که شما متصرف قبلی ملک باشید و بتوانید قانونی بودن تصرف تان و سابق بودن آن را اثبات کنید کافی است. مثلا اگر مستاجر ملکی باشید و موجر مال مورد اجاره را بدون عنوان قانونی از تصرف شما خارج کند شما می توانید دعوای رفع تصرف عدوانی اقامه کنید.
ارکان دعوای تصرف عدوانی
ارکان دعوای تصرف عدوانی عبارتست از:
- تصرف سابق خواهان: رکن اول تصرف عدوانی حقوقی این است که خواهان باید تصرف سابق خود را اثبات کند و همانگونه که قبلاً اشاره نمودیم منظور مالکیت نیست لزوماً و همین که تصرف سابق خود را ثابت کند کافی است.
- لحوق تصرف خوانده: رکن دوم تصرف عدوانی این است که تصرف خوانده با تصرف سابق خواهان ملحق می شود این موخر بودن تصرفات خوانده نیز باید اثبات شود.
- عدوانی بودن تصرف: همانگونه که از نام این دعوا پیداست، عدوانی بودن تصرف، شرط دعوای تصرف عدوانی می باشد و اگر تصرف خوانده به موجب قانون باشد، دعوای تصرف عدوانی موضوعیت نخواهد داشت.
- غیرمنقول بودن مال: رکن بعدی دعوای تصرف عدوانی غیرمنقول بودن مال می باشد و در باب مال منقول چنین دعوایی محقق نخواهد شد. موضوع دعوای تصرف عدوانی لزوماً مال غیرمنقول است. منظور از مال غیرمنقول نیز در قانون مدنی بیان شده است و طبق قانون مدنی مال غیرمنقول مالی است که نتوان از جایی یه جای دیگر منتقل نمود. این شرط در تصرف عدوانی کیفری موضوعیت ندارد و موضوع تصرف عدوانی کیفری هم می تواند مال منقول باشد و هم غیرمنقول.
تصرف عدوانی در مال مشاع
مال از جهات مختلفی تقسیم می شود و یکی از انواع تقسیم مال تقسیم به مال مشاع و مفروز می باشد.
مال مشاع مالی است که شرکاء آن در جز جزء مال شریکند. درباب تصرف عدوانی در مال مشاع نیز باید گفت با وجودی که شریک مال مشاع شریک مال است ولی باز جرم تصرف عدوانی در این نوع مال قابل تحقق است. زیرا شریک یا شرکای دیگر نیز در آن مال مالکیت دارند و علاوه براین عنصر معنوی آن محقق شده است.
مقایسه تصرف عدوانی و خلع ید
دعوای تصرف عدوانی حیطه مشترکی با دعوای خلع ید داشته و البته تفاوتهایی نیز دارند. هردو دعوا در مورد مال غیرمنقول مطرح می شوند و در هر دو دعوا کسی مال مورد تصرف یا مالکیت دیگری را از تصرف او خارج کرده و در واقع مالی را غصب نموده است.
البته تفاوت این دو دعوا نیز در این است که در دعوای خلع ید شما حتما باید مالک مال باشید و اگر مالک مال نباشید نمی توانید دعوای خلع ید اقامه نمایید. در دعوای تصرف عدوانی شما صرفاً متصرف سابق مال هستید و ممکن است به طور مثال مستاجر ملکی باشید و موجر مانع تصرفات قانونی شما شود در این صورت شما می توانید علیه او دعوای تصرف عدوانی اقامه نمایید.
در چه دادگاهی برای رفع تصرف عدوانی شکایت کنیم؟
رسیدگی اولیه به دعاوی تصرف در صلاحیت دادگاه عمومی حقوقی است؛ از نظر صلاحیت محلی هم طبق ماده ۱۲ ق.آ.د.م. دادگاهی صلاحیت رسیدگی دارد که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع شده است.
رسیدگی به دعوا چگونه صورت می گیرد؟
در حال حاضر رسیدگی به دعاوی تصرف به قرینه ماده ۱۴۷ ق.ا.ا.م. مستلزم تقدیم دادخواست و پرداخت هزینه دادرسی معادل دعاوی غیرمالی است البته مطابق ماده ۱۷۷ ق.آ.د.م. و ماده ۴ قانون جلوگیری از تصرف عدوانی تابع تشریفات آیین دادرسی نبوده و باید خارج از نوبت رسیدگی شود.
چه اقدامات قانونی برای رفع تصرف عدوانی می توان انجام داد؟
هرگاه تصرف عدوانی مال غیرمنقول و یا مزاحمت یا ممانعت از حق در مرئی و منظر ضابطین دادگستری باشد، ضابطین مذکور مکلفند به موضوع شکایت خواهان رسیدگی و با حفظ وضع موجود از انجام اقدامات بعدی خوانده جلوگیری نمایند و جریان را به مراجع قضائی اطلاع داده، برابر نظر مراجع یاد شده اقدام نمایند.
بیشتر بخوانید: دانستنی های مرتبط با غصب
همچنین اگر قبل از صدور رأی، خواهان تقاضای صدور دستور موقت نماید و دادگاه دلایل وی را موجه تشخیص دهد، دستور جلوگیری از ایجاد آثار تصرف و یا تکمیل اعیانی از قبیل احداث بنا یا غرس اشجار یا کشت و زرع، یا از بین بردن آثار موجود و یا جلوگیری از ادامه مزاحمت و یا ممانعت از حق را در ملک مورد دعوا صادر خواهد کرد. این دستور با صدور رأی به رد دعوا مرتفع می‌شود مگر اینکه مرجع تجدیدنظر دستور مجددی در این خصوص صادر نماید.
برخلاف مقررات عام، دستور موقت که نیازمند اخذ تأمین و خسارت احتمالی برای صدور می‌باشد و باید به تأیید رئیس حوزه قضائی برسند در این مورد به خاطر اهمیت فورس ماژور بودن موضوع رعایت این تشریفات را مقنن لازم ندانسته است.
بخش کیفری جرم تصرف عدوانی
جرم تصرف عدوانی چیست؟
«تصرف عدوانی»، «مزاحمت» و «ممانعت از حق» از جرائم علیه اموال و مالکیت می‌باشد و عنوانی است که هم حقوقی و هم کیفری است و شما در مقابل متصرف عدوانی هم می توانید اقامه دعوای حقوقی کنید و هم شکایت کیفری.
طبق ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، هرکس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده، کوهستان‌ها، باغ‌ها، قلستان‌ها، منابع آب، چشمه سارها انهار طبیعی و پارک‌های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و باید و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی‌حق معرفی‌کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذی‌صلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود.
- تبصره ۱- رسیدگی به جرائم فوق‌الذکر خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضائی با تنظیم صورت‌مجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد.دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.
- تبصره ۲- درصورتی‌که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد، مدعی می‌تواند تقاضای خلع‌ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.»
قانون جلوگیری از تصرف عدوانی مصوب سال ۵۲ نیز داریم که به مواردی اختصاصی دارد که شاکی تنها تقاضای رفع تصرف عدوانی، مزاحمت یا ممانعت از حق را می‌نماید بدون اینکه تقاضای تعقیب کیفری و مجازات مرتکب جرم را بخواهد.
تصرف عدوانی موضوع قانون جلوگیری از تصرف عدوانی
ماده ۶۹۰ قانون مجازات فقط مخصوص اموال غیرمنقول است؛ ولی قانون اصلاح جلوگیری از تصرف عدوانی مخصوص اموال منقول و غیرمنقول است.
تصرف عدوانی و مالکیت چه ارتباطی دارند؟
در تصرف عدوانی لازم نیست حتما شما مالک ملک باشید تا بتوانید شکایت کنید ممکن است شما مستاجر ملک باشید و موجر یا همان صاحبخانه شما متصرف عدوانی باشد.
به کدام دادگاه شکایت کنیم؟
درمورد جرم تصرف عدوانی طبق ماده ۳۰۱ ق.آ.د.ک. مصوب ۹۲ دادگاه کیفری دو صلاحیت رسیدگی به تمام جرائم را دارد، مگر اینکه به‌موجب قانون در صلاحیت مرجع دیگری باشد و باتوجه به این که استثنائات ذکر شده اند و تصرف عدوانی جز آنها نیست نتیجه می گیریم که دادگاه کیفری۲ صالح به رسیدگی است.
در مورد صلاحیت محلی نیز طبق مواد ۳۱۰ و ۳۱۱ قانون آ.د.ک. متهم در دادگاهی محاکمه می‌شود که جرم در حوزه آن واقع شده باشد؛ لذا دادگاه صالح برای رسیدگی به این جرائم اعم از اموال منقول و غیرمنقول دادگاه محل وقوع جرم می‌باشد؛ یعنی دادگاهی که در حوزه قضائی آن تصرف و مزاحمت و ممانعت از حق رخ داده است.
در رویه عملی یک فرم از پیش طراحی شده تحویل شاکی داده می‌شود و ایشان بر روی آن شکایت خود را توضیح می‌دهد در این خصوص ماده ۶۹ مقرر می‌دارد: «دادستان مکلف است شکایت کتبی و شفاهی را همه وقت قبول کند. شکایت شفاهی در صورت‌مجلس قید و به امضاء یا اثر انگشت شاکی می‌رسد. هرگاه شاکی سواد نداشته باشد، مراتب در صورت‌مجلس قید و انطباق شکایت با مندرجات صورت مجلس تصدیق می‌شود.» و حتی وجود ایام تعطیل یا شب بودن مانع طرح شکایت نیست.
ب) هزینه‌های قانونی شکوائیه: مطابق بندهای ۴ و ۱۷ ماده ۳ قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین شاکی باید از بابت شکایت خود و تصدیق اوراق پیوستی شکوائیه، هزینه پرداخت نماید که به صورت الحاق تمبر «۵۰.۰۰۰ ريال» و «۵۰۰۰ ريال» می‌باشد که با مراجعه به واحد تمبر دادسرای صالحه، این هزینه را پرداخت می‌کند.
در دعوی کیفری تصرف عدوانی اجرت المثل هم می‌توان تقاض مرد
سلام بله