تحلیل و تفسیر ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده

حضانت طفل یکی از چالش هایی است که زوجین بعد از کشمکش ها بر سر نفقه و مهریه با آن رو به رو هستند. اختلاف در مورد حضانت به دو صورت رخ می دهد یا هر یک از پدر و مادر طفل می خواهد حضانت فرزند خود را بگیرد یا اینکه از حضانت طفل خود امتناع می کند.

حضانت از نظر قانون نگهداری مادی و معنوی طفل توسط کسانی که قانون مقرر داشته است و به معنای دیگر حق یا تکلیف در نگهداری و سرپرستی کودک است.

نگهداری طفل بر عهده کیست؟

مطابق ماده ۱۱۶۸ قانون مدنی هم حق و هم تکلیف ابوین (پدر و مادر) است.

این ماده یک حکم است و به تعبیر دیگر هم پدر و هم مادر تا زمانی که جدا از هم زندگی نمی کنند موظف به نگهداری از طفل هستند و همچنین کسی که موظف به نگهداری طفل است نمی تواند از انجام این تکلیف امتناع کند.

بیشتر بخوانید: حضانت فرزند دختر چگونه است؟

حضانت طفل در صورت جدایی پدر و مادر

در صورت جدایی پدر و مادر، برای حضانت اطفال چه پسر باشد چه دختر تا ۷ سالگی با مادر است و بعد از آن و تا سن بلوغ با پدر است. جدایی پدر مادر فرقی نمی کند به چه صورت است چه طلاق گرفته باشند یا به هر دلیلی مانند شغل پدر و…. جدا از یکدیگر زندگی کنند.

توافق در مورد حضانت طفل

حضانت بین پدرو مادر قابل مصالحه است. یعنی اینکه طرفی که حضانت بر عهده ی اوست با طرف دیگر توافق می کند و حضانت را به او می دهد که اولا پدر و مادر فقط می توانند در مورد حضانت توافق کنند و بین خودشان نه اینکه توافق کنند و حضانت را به شخص ثالثی بدهند، ثانیا اگر دادگاه توافق را بر خلاف مصلحت طفل بداند آن را برهم بزند و طرفی که طبق قانون موظف به حضانت است را ملزم می کند.

تحلیل ماده ۴۰ قانون حمایت از خانواده

ماده ۴۰

“هر کس از اجرای حکم دادگاه در مورد حضانت طفل استنکاف کند یا مانع اجرای آن شود یا از استرداد طفل امتناع ورزد حسب در خواست ذینفع و به دستور دادگاه صادر کننده ی رای نخستین تا زمان اجرای حکم بازداشت می شود”

پدر و مادری که حضانت بر عهده ی اوست یا به طور عمد از حضانت امتناع می کند یا به موجب قانون فاقد صلاحیت لازم برای حضانت تشخیص داده شده و از او سلب حضانت می شود که ملزم است طفل را استرداد کند.

امتناع والدین از حضانت

مطابق ماده ۱۱۷۲ قانون مدنی

“هیچ یک از ابوین حق ندارند در مدتی که حضانت طفل بر عهده ی آنهاست از نگهداری او امتناع کنند.
در صورت امتناع یکی از ابوین حاکم باید به تقاضای دیگری قیم یا اقربا یا به تقاضای مدعی العموم نگهداری طفل را به هر یک از ابوین که حضانت بر عهده ی اوست الزام کند و اگر الزام ممکن نباشد حضانت را به خرج پدر و هرگاه پدر فوت کرده باشد به خرج مادر تامین کند”

پس اول توسط دادگاه الزام می شوند و اگر الزام ممکن نبود به خرج پدر و در صورت فوت پدر به خرج مادر حضانت را به شخص ثالثی می سپراند.

نکته ای که باید توجه کرد این است که اگر حضانت بر عهده ی مادر باشد و امتناع کند دادگاه حضانت را به خرج پدر تامین می کند.

در صورت امتناع از حضانت ماده ۴۰ قانون حمایت از خانواده نیز جاری می شود و شخص امتناع کننده بازداشت می شود.

بیشتر بخوانید: حضانت فرزند پسر با کیست و چگونگی گرفتن آن (بر اساس قانون جدید)

موارد سلب حضانت از مادر

• ابتلای مادر به جنون (دیوانگی)
• ازدواج مادر که البته استثنا دارد آن هم زمانی است که مادر ازدواج کند و پدر فوت کند ۲- زمانی که مادر ازدواج کند و پدر مجنون شود یا فساد اخلاقی داشته باشد
• به خطر افتادن صحت جسمانی یا تربیت اخلاقی طفل به واسطه حضور نزد مادر

در موارد بالا حتی در مدتی که حضانت طفل با مادر است حضانت از او سلب می شود و در صورت عدم استرداد طفل ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده اجرا می شود و مادر تا اجرای حکم بازداشت می شود.

موارد سلب حضانت از پدر

• ابتلای پدر به جنون (دیوانگی)
• در خطر افتادن صحت جسمانی و تربیت اخلاقی طفل از حضور نزد پدر
• و….

نکته ای که باید توجه داشت اینکه ازدواج پدر موجب سلب حضانت از او نمی شود

در موارد بالا حتی در مدتی که حضانت طفل با پدر است حضانت از او سلب می شود و در صورت عدم استرداد طفل ماده ۴۰ قانون حمایت خانواده اجرا می شود.

بیشتر بخوانید: حضانت فرزند بعد از فوت پدر بر عهده چه کسی است؟

نتیجه گیری

حضانت به معنی سر پرستی طفل می باشد. حضانت تا سن بلوغ، ۹ سال تمام قمری برای دختر و ۱۵ سال تمام قمری برای پسر باقی است و بعد از آن فرزند از سن حضانت خارج شده و تعیین اینکه با پدرش زندگی کند یا مادرش با خود او است. چرا که قانون از حضانت اطفال سخن گفته و بعد از رسیدن طفل به سن بلوغ به او دیگر طفل گفته نمی شود.

افرادی که از حضانت اطفال امتناع کنند به دستور دادگاه الزام می شوند البته ضمانت اجراهای دیگری نیز دارد که در این متن کامل توضیح داده شده است

سوالات متداول