تفاوت حق طلاق و وکالت در طلاق

 معنی لفظی کلمه طلاق گشودن گره و باز کردن قید و بند است. در دین مبین اسلام، ازدواج امری است بسیار مقدس و عاملی برای پاک دامن زیستن و طلاق از نگاه اسلام مغبون ترین امور حلال است.

با این حال گاهی راه‌حلی جز جدایی نیست. در حقوق ایران حق طلاق مختص مرد است و بدون نیاز به رضایت زن انجام می گیرد.

ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی در این خصوصی مقرر می‌دارد:

« مرد می‌تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق نماید»

همان‌طور که در ماده بیان شده است شوهر برای طلاق همسرش اختیار نامحدود ندارد و باید به دادگاه مراجعه کند و پس از این‌ که دادگاه آن‌ها را به مشاوره ارجاع داد و گواهی عدم امکان سازش صادر شد باید برای اجرای صیغه طلاق و ثبت آن به دفترخانه رسمی ازدواج و طلاق مراجعه کنند و پس از پرداخت مطالبات مالی زن از جمله مهریه نفقه و جهیزیه یا توافق در پرداخت، صیغه طلاق جاری و به ثبت می‌رسد.

حق طلاق زوجه همان وکالت است

 در حقوق ایران حق طلاق تنها به شوهر تعلق دارد؛ این یک قاعده امری است و مرد نمی‌تواند از این حق صرف ‌نظر کند یا آن را به شخص دیگری منتقل کند بنابراین زن به هیچ وجه حق طلاق ندارد و آنچه که در عرف بین مردم به‌ عنوان حق طلاق شناخته می شود در حقیقت وکالت در طلاق است.

طبق قانون، زن نیز به استناد شروط دوازده گانه عقدنامه و در موارد زیر می‌تواند از دادگاه درخواست طلاق کند، از جمله این که:

شوهر بیش از ۴ سال غایب باشد.

در صورتی که شوهر نفقه زن را پرداخت نکند و الزام او به دادن نفقه ممکن نباشد.

عسر و حرج زن در دادگاه ثابت شود (یعنی وضعیتی که تحمل ادامه زندگی برای زن مشکل باشد مثل اعتیاد مضر مرد یا محکومیت قطعی مرد به حبس ۵ سال یا بیشتر ) در صورتی که زن وکالت در طلاق داشته باشد.

طبق قانون، طلاق دهنده باید دارای شرایطی از جمله عقل، بلوغ و اختیار باشد. همان‌طور که گفته شد شوهر می‌تواند برای طلاق همسرش به دیگری وکالت دهد، حتی می‌تواند زن را در طلاق خود وکیل قرار دهد.

بنابراین زوجین می‌توانند در ضمن عقد نکاح یا عقد لازم دیگر ( عقدی که هیچ یک از طرفین نمی توانند آن را برهم بزنند) شرط کنند؛ هرگاه شوهر زن دیگر بگیرد یا در مدت معینی غایب شود یا نفقه زن را پرداخت نکند یا علیه حیات زن سوء قصد یا سوء رفتار داشته باشد زن وکالت داشته باشد که پس از اثبات تحقق شرط خود در دادگاه خود را مطلقه کند.

علاوه بر موارد پیش گفته شوهر می تواند مطلقاً و بدون هیچ شرطی وکالت در طلاق را در اختیار زن قرار دهد.

حق مرد در طلاق در صورت دادن وکالت در طلاق به زن

همان طور که در مبحث قبل توضیح داده شد، شوهر می تواند مطلقاً وکالت در طلاق را در اختیار زن قرار دهد تا هر زمان خواست خود را از جانب مرد طلاق دهد. با این حال دادن وکالت در طلاق به این معنی نیست که شوهر دیگر اختیار طلاق ندارد بلکه شوهر می‌تواند با وجود دادن حق وکالت در طلاق به زن، خود نیز طبق شرایط قانونی زن را طلاق دهد.

 اختیار شوهر در عزل زن پس از دادن وکالت در طلاق

وکالت عقد جایز است یعنی هر یک از طرفین هر وقت بخواهند می‌توانند آن را منحل کنند. در خصوص وکالت در طلاق اگر این وکالت در ضمن عقد نکاح یا عقد لازم (یعنی عقدی که طرفین حق برهم زدن آن را ندارند) به زن داده شود، مرد نمی‌تواند بعداً حق وکالت در طلاق را از زن سلب کند و او را عزل کند.

دادن وکالت در طلاق با سند عادی

دادن وکالت در طلاق با سند عادی در دادگاه ها اعتباری ندارد و وکالت در طلاق الزاماً باید در عقدنامه در دفتر رسمی ازدواج و طلاق یا بعد از عقد نکاح در دفتر اسناد رسمی با سند رسمی به زن داده شود تا اعتبار داشته باشد.

وضعیت مطالبه مهریه و نفقه در صورت طلاق وکالتی

زمانی که زن وکالت در طلاق دارد تعلق یا عدم تعلق مهریه و نفقه در گرو اختیاراتی است که مرد در ضمن وکالت در طلاق به زن داده است. با این توضیح که اگر در وکالتنامه شرط شده باشد که در مقابل وکالت در طلاق زن مهریه و نفقه را بذل کند و حق رجوع را از خود را سلب کرده باشد، مهریه و نفقه ای به زن تعلق نمی‌گیرد ولی در غیر این صورت زن می‌تواند این حقوق را مطالبه کند.

در فرضی که زن وکالت در طلاق ندارد چه درخواست طلاق از طرف زن باشد چه مرد، زن استحقاق دریافت نفقه در صورت تمکین را دارد، همچنین می تواند مهریه را مطالبه کند مگر اینکه خود اقدام به بذل مهریه کند‌.

 تکلیف حضانت فرزندان در صورت طلاق

حضانت ناظر به حفظ جسم و جان و تربیت و تعلیم روحی و معنوی کودک است. طبق قانون مدنی برای حضانت کودکی که پدر و مادرش از هم طلاق گرفته اند مادر تا سن ۷ سالگی اولویت دارد و پس از آن حضانت با پدر است مگر این‌ که دادگاه به دلیل رعایت مصلحت کودک تصمیم دیگری اتخاذ نماید.

با این حال پدر و مادر می‌توانند در انتقال حضانت به همدیگر به توافق برسند. مثلاً زن و مرد توافق کنند مادر در ازای بخشش مهریه یا بخشی از آن حضانت فرزند را حتی بعد از سن ۷ سالگی برعهده داشته باشد. توجه به این نکته خالی از فایده نیست که بعد از واگذاری حضانت به مادر، مرد امکان سلب حضانت از مادر را ندارد مگر این‌ که دلیل جدید محکمه پسندی برای سلب حضانت از مادر داشته باشد.

مراحل قانونی درخواست طلاق

در فرضی که زن وکالت در طلاق دارد می‌تواند با ارائه مدارک مورد نیاز شامل:

• وکالتنامه طلاق
• سند نکاحیه یا کپی برابر اصل شده آن
• اصل شناسنامه
• کپی کارت ملی
• در صورت امکان کپی شناسنامه
• کارت ملی شوهر

با این مدارک میتوان برای ثبت درخواست طلاق از طریق دفتر خدمات قضایی اقدام کند. برای ثبت دادخواست در دفتر خدمات قضایی نیاز به امضای الکترونیکی زن و شوهر یا وکلای آن‌ها وجود دارد.

دفتر خدمات قضایی دادخواست را به دادگاه صالح ارسال می‌کند. سپس دادگاه، شعبه را جهت رسیدگی به دادخواست طلاق تعیین می‌کند. به موجب قانون، زوجین باید در جلسات مشاوره شرکت کنند و بعد از پایان جلسه مشاوره و اخذ توافق‌نامه به شعبه مراجعه کنند.

و در نهایت گواهی عدم امکان سازش صادر می شود. مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش برای ارائه به دفتر رسمی ازدواج و طلاق ۳ ماه می باشد. در صورتی که زن، وکالت در طلاق نداشته باشد باید دلایل موجهی برای درخواست طلاق خود به دادگاه ارائه نماید و در صورتی که دلایل مورد قبول دادگاه قرار گیرد، مراحل قانونی پیش گفته را بپیماید.

در مقابل در طلاق به درخواست مرد بدون نیاز به ارائه دلیل و پس از ثبت دادخواست به شرح فوق و انجام جلسات مشاوره و صدور گواهی عدم امکان سازش و پرداخت یا توافق بر سر حقوق مالی زن، می تواند همسر خود را طلاق دهد.

نتیجه گیری

 حق طلاق منحصراً به مرد اختصاص دارد و مرد نمی‌تواند حق طلاق را از خود سلب کند یا به دیگری انتقال دهد. آنچه به‌ عنوان حق طلاق در بین مردم شایع شده است؛ وکالت در طلاق است که مرد ضمن عقدنامه یا به موجب سند جداگانه در دفتر اسناد رسمی به طور مطلق یا تحت شرایطی حق طلاق را به زن واگذار می کند. شایان ذکر است که حتی در صورتی که مرد زن را وکیل در طلاق قرار دهد باز هم حق طلاق از مرد سلب نمی‌گردد.

 سوالات مبحث تفاوت حق طلاق با وکالت در طلاق