قرار بازداشت موقت، موارد فک قرار و نحوه اعتراض به قرار

بازداشت موقت با حبس متفاوت است و دارای شرایط مجزایی می باشد. در واقع حبس برای مجرمین است اما بازداشت موقت برای متهمین اتفاق می افتد.

برای اینکه در این مواقع افراد جامعه از حقوق خود آگاهی داشته باشند لازم است در این رابطه با برخی از امور آَن شوند تا در صورت بروز مشکل با شمای کلی بازداشت موقت آشنایی داشته باشند.

قرار بازداشت موقت چیست؟

زمانی که فردی متهم به ارتکاب جرمی می شود، برای جلوگیری از اخفا و فرار متهم، حضور به موقع و از بین نرفتن قراری برای متهم از طرف مقام قضایی صادر می شود، که یکی از این قرار ها، قرار بازداشت موقت است.

قرار بازداشت موقت شدیدترین نوع قرار است که به منظور دسترسی سریع به متهم، او را در بازداشت نگه می دارند تا مانع تردد او شوند.

جرائم مشمول  بازداشت موقت

در بحث قرار بازداشت موقت، مقام قضایی دارای محدودیت هایی است و به هر دلیلی نمی تواند این قرار را صادر کند. زیرا سلب آزادی افراد آن هم در زمانی که متهم هستند موضوع بسیار حساسی است که باید با توجه به شرایط خاصی صادر شود.

در صدور قرار تامین، اصل بر جایز نبودن قرار بازداشت موقت است و تنها با اجتماع یکسری موارد، مقام قضایی می تواند این قرار را صادر نماید.

این موارد جرایم بسیار مهم و سنگینی هستند که در صورت اتهام به این جرایم برای متهم قرار بازداشت موقت صادر می شود.

ماده ۲۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال ۱۳۹۲ در این باره مقرر می دارد:

«صدور قرار بازداشت موقت جایز نیست، مگر در مورد جرایم زیر، که دلایل، قرائن و امارات کافی بر توجه اتهام به متهم دلالت کند:

• جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس ابد یا قطع عضو و جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی که میزان دیه آنها ثلث دیه کامل یا بیش از آن است.
• جرایم تعزیری که درجه چهار و بالاتر است.
• جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور که مجازات قانونی آنها درجه پنج و بالاتر است.
• ایجاد مزاحمت و آزار و اذیت بانوان و اطفال و تظاهر، قدرت‌نمایی و ایجاد مزاحمت برای اشخاص که به‌ وسیله چاقو یا هر نوع اسلحه انجام شود.
• سرقت، کلاهبرداری، ارتشاء، اختلاس، خیانت در امانت، جعل یا استفاده از سند مجعول در صورتی که مشمول بند (ب) این ماده نباشد و متهم دارای یک فقره سابقه محکومیت قطعی به ‌علت ارتکاب هر یک از جرایم مذکور باشد.»

شرایط بازداشت موقت

مطالب فوق الذکر مواردی بود که که قرار بازداشت موقت ممکن است، اما این موارد دارای شرایطی نیز می باشد.

بواسطه حساسیت قانونگذار در سلب آزادی افراد و رعایت حقوق متهم، با وجود اتهام فرد به این موارد، لازم است که شرایطی هم وجود داشته باشد تا مقام قضای بتوانند قرار بازداشت موقت صادر نماید.

بر اساس ماده ۲۳۸ قانون مذکور:

«صدور قرار بازداشت موقت در موارد مذکور در ماده قبل، منوط به وجود یکی ‌از شرایط زیر است:

• آزاد بودن متهم موجب از بین رفتن آثار و ادله جرم یا باعث تبانی با متهمان دیگر یا شهود و مطلعان واقعه گردد و یا سبب شود شهود از اداء شهادت امتناع کنند.
• بیم فرار یا مخفی شدن متهم باشد و به طریق دیگر نتوان از آن جلوگیری کرد.
• آزاد بودن متهم مخل نظم عمومی، موجب به خطر افتادن جان شاکی، شهود یا خانواده آنان و خود متهم باشد.»

بنابراین در صورت جمع این موارد و شرایط است که مقام قضایی می تواند قرار بازداشت موقت را صادر نماید تا از عواقب خطرناکی از آزادی متهم بوجود می آید پیشگیری صورت پذیرد.

اعتراض به قرار بازداشت موقت

متهمی که برای او قرار بازداشت موقت صادر شده است علاوه بر این که می تواند به قرار بازداشت موقت اعتراض کند بلکه به تدوام این قرار نیز می تواند اعتراض نماید.

این موضوع در ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری نیز مطرح شده است. طبق این ماده قرار بازداشت موقت، دوام این قرار و تشدید قرار تامین، به تقاضای متهم قابل اعتراض است.

مدت اعتراض به قرار بازداشت موقت برای اشخاص مقیم ایران ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور یک ماه از تاریخ ابلاغ است. دادگاه صالح برای رسیدگی اعتراض، در صورتی که قرار بازداشت توسط بازپرس صادر شده باشد، همان دادگاهی است که به اتهام رسیدگی می­ کند.

اگر قرار مذکور توسط دادگاه صادر شده باشد، مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض دادگاه تجدید نظر استان می باشد.

همچنین متهم هرماه فقط یکبار می تواند به قرار اعتراض نماید فلذا از این جهت نیز می توان به تداوم قرار بازداشت نیز اعتراض نمود.

فک قرار بازداشت

فک بازداشت از طریق مقام قضایی صورت می گیرد. زمانیکه مقام قضایی دلایلی که متهم برای آن ها بازداشت شده بود را مرتفع بداند، و متوجه شود آزادی وی خطری ایجاد نمی کند، به طور فوری از متهم رفع بازداشت می شود.

همچنین زمانیکه متهم مواردی که بخاطر آن بازداشت شده را مرتفع ببیند، می تواند از مقام قضایی تقاضای فک قرار یا تبدیل قرار نماید.

حال اگر تقاضای متهم برای فک قرار از طرف مقام قضایی رد شود، متهم می تواند ظرف ده روز به آن اعتراض کند.

بیشتر بخوانید: منظور از قرار نهایی صادر شد چیست؟

مدت بازداشت موقت

هرگاه در جرایم جرایم موجب مجازات سلب حیات، جرایم موجب حبس ابد، جرائم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن، جرائم موجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر این قانون، تا دو ماه و در سایر جرایم تا یک ماه به علت صدور قرار تأمین، متهم در بازداشت بماند و پرونده اتهامی او منتهی به تصمیم نهایی در دادسرا نشود، بازپرس مکلف به فک یا تخفیف قرار تأمین است.

همچنین مدت بازداشت متهم نباید از حداقل مجازات حبس مقرر در قانون برای آن جرم تجاوز کند و در هر صورت در جرایم موجب مجازات سلب حیات، مدت بازداشت موقت از دو سال و در سایر جرایم از یک سال تجاوز نمی‏ کند.

نتیجه گیری

زمانی که فردی متهم به ارتکاب جرمی می شود، برای جلوگیری از اخفا و فرار متهم، حضور به موقع و از بین نرفتن قراری برای متهم از طرف مقام قضایی صادر می شود، که یکی از این قرار ها، قرار بازداشت موقت است.

قرار بازداشت موقت  شدیدترین نوع قرار است که به منظور دسترسی سریع به متهم، او را در بازداشت نگه می دارند تا مانع تردد او شوند.

اما بواسطه اینکه این قرار موجب سلب آزادی افراد می شود قانونگذار موارد و شرایطی را تعیین نموده است که در مواد ۲۳۷ و ۲۳۸ قانون آیین دادرسی کیفری، ذکر شده است.

مدت اعتراض به قرار بازداشت موقت برای اشخاص مقیم ایران ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور یک ‌ماه از تاریخ ابلاغ است. فک بازداشت از طریق مقام قضایی صورت می گیرد.

زمانیکه مقام قضایی دلایلی که متهم برای آن ها بازداشت شده بود را مرتفع بداند، و متوجه شود آزادی وی خطری ایجاد نمی کند، به طور فوری از متهم  رفع بازداشت می شود.

همچنین زمانیکه متهم مواردی که بخاطر آن بازداشت شده را مرتفع ببیند، می تواند از مقام قضایی تقاضای فک قرار یا تبدیل قرار نماید

سوالات متداول