در خود دعوا نیز ممکن است دعوای دیگری مطرح شود. دعوای طاری دعوایی است که در هنگام رسیدگی به دعوای اصلی مطرح می شود و با دعوای اصلی مرتبط یا دارای یک منشأ می باشد.
بنابراین اگر به عنوان خوانده دعوا، وارد یک دعوا شده اید؛ امکان طرح دعوا از طرف شما یا وارد کردن شخص دیگری که موضوع را ثابت می کند برای تبرئه شدن شما وجود دارد. همچنین هنگامی که جز طرفین دعوا نیستید ولی موضوع دعوا به شما ربط پیدا میکند و در آن نفع دارید می توانید به این دعوا وارد شوید.
دعاوی طاری اموری هستند که بر دعوای اصلی عارض می شوند و به انواع مختلفی تقسیم می شوند. در واقع دعاوی طاری امور اتفاقی هستند.
دسترسی سریع به عناوین:
دسته بندی دعاوی طاری
دعاوی طاری خود به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- دعاوی که موجب افزودن دعوایی جداگانه به دعوای اصلی می شوند: مانند دعوای اضافی و دعوای تقابل این دسته از دعاوی فقط از جانب طرفین دعوای اصلی علیه همدیگر قابل طرح است.
- دعاوی که موجب افزودن شخص سومی به دعوای اصلی می شوند: مانند دعوای ورود ثالث و جلب ثالث. این دسته از دعاوی، از طرف شخص ثالثی علیه طرفین دعوا یا یکی از آن ها مطرح می شود.
انواع دعاوی طاری
- دعوی متقابل
- دعوای اضافی
- دعوای ورود ثالث
- دعوای جلب ثالث
دعوای اضافی
دعوای اضافی؛ به دعوایی گفته می شود که پیرو دعوای اصلی از طرف خواهان دعوای اصلی به طرفیت خواندۀ دعوای اصلی با ادعای جدید اقامه می شود. به طور مثال ممکن است شما دعوای تخلیه ید اقامه کنید و سپس بخواهید اجرت المثل ایام تصرف را نیز بخواهید در اینجا دعوای مطالبه اجرت المثل دعوای اضافی است.
ممکن است بعد از اینکه دعوای خود را طرح کرده اید متوجه شده باشید که باید میزان خواسته را افزایش بدهید یا مورد دیگری به آن اضافه کنید. مثلا شخصی خانه شما را تصرف کرده و شما دعوای تصرف یا خلع ید مطرح می نمایید و بعد از طرح دعوا متوجه می شوید که علاوه بر تصرف ملک، در آن اقدام به ساخت و ساز هم کرده است در این شرایط؛ این دعوا می تواند به دعوای اصلی اضافه شود.
جهت اقامه دعاوی اضافی نیاز به تقدیم دادخواست داریم و همچنین مهلت آن نیز باید رعایت شود تا به دعوا رسیدگی شود. یکی از مهم ترین شرایط دعوا اضافی این است که یا باید با دعوای اصلی ارتباط داشته باشد یا از یک منشا باشد. و اگر به این شکل نباشد امکان طرح دعوا اضافی وجود ندارد.لذا برای فهمیدن اینکه امکان طرح دعوای اضافی وجود دارد یا نه؛ باید موضوع توسط یک وکیل حاذق بررسی شود و راهکار ارائه شود.
مصادیق دعوای اضافی کدامند؟
دعاوی اضافه عام که شامل، کاهش خواسته، افزایش خواسته، تغییر خواسته، تغییر نحوه دعوی، تغییر درخواست. است. در واقع در این نوع دعوای اضافی، دعوای اصلی کم و زیاد می شود.
دعوای اضافی خاص: در این نوع دعوا ، خواسته جدید و متفاوتی از دعوای اصلی مطرح می شود.
مهلت زمان دعوای اضافی
مهلت طرح دعوای اضافی طبق ماده ۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی تا پایان اولین جلسه دادرسی است.
دعوای تقابل
دعوای تقابل به دعوایی گفته می شود که خوانده دعوای اصلی برای پاسخگویی به دعوای خواهان دعوای اصلی مطرح می کند که منظور از طرح آن کم کردن از محکومیت‌های مالی خود یا جلوگیری کلی از محکومیت و یا محکوم کردن خواهان اصلی است.
شرایط دعوای تقابل
- صرفا از طرف خوانده دعوای اصلی مطرح می شود
- با دعوای اصلی از یک منشأ ناشی شده یا با آن در ارتباط کامل باشد.
- صرفا در مرحله بدوی ممکن است.
- دعوای تهاتر، صلح، فسخ و هر دعوی که دفاع از دعوی اصلی باشد؛ تقابل نیست.
دادگاه رسیدگی کننده به دعوای تقابل
به دعوای تقابل با دعوای اصلی همزمان رسیدگی می شود؛ مگر اینکه دادگاه رسیدگی‌کننده به دعوای اصلی، صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به دعوای تقابل را نداشته باشد که در این صورت در خصوص دعوای تقابل، قرار عدم صلاحیت صادر و پرونده به دادگاه صالح ارجاع می شود و اگر میان دعوای اصلی و تقابل ارتباط کامل وجود داشته باشد؛ رسیدگی به دعوای اصلی تا حصول نتیجه در دعوای تقابل طبق ماده ۱۹ ق.آ.د.م. متوقف می شود وگرنه اگر تنها ناشی از یک منشأ باشند؛ رسیدگی ادامه می یابد.
دعوای ورود ثالث
دعوای ورود ثالث به دعوایی گفته می شود که از طرف شخص ثالث مطرح می شود؛ بدین‌صورت که هر کس خود را در موضوع دعوای اصلی ذی‌حق دانسته و یا از موفقیت یکی از طرفین دعوا، نفع می برد؛ می تواند تا وقتی که ختم دادرسی اعلام نشده است چه در مرحلۀ بدوی و چه در مرحله تجدیدنظر وارد دعوا می شود.
انواع ورود ثالث
- ورود ثالث اصلی: در این نوع دعوا شخص ثالث، مستقیما، ذی نفع است. مثلا در دعوای خلع ید الف علیه ب، شخص ج به عنوان ثالث وارد می شود و میگوید زمین متعلق به او می باشد.
- ورود ثالث طاری: در این نوع دعوا، ثالث در صورت موفقیت یا عدم موفقیت یکی از اصحاب دعوا نفع دارد.
دعوای جلب ثالث
در دعوای جلب ثالث یکی از طرفین دعوا، شخص سومی را به جهت اینکه مستقلاً از وی ادعای حقی دارد یا جلب او را به منظور تقویت خود لازم می داند به دعوا جلب می کند. به طرفی که دعوای جلب ثالث را مطرح میکند «جالب» و به فردی یا افرادی که به دعوای اصلی فراخوانده می‌شوند «مجلوب ثالث» می گویند.
هریک از اصحاب دعوی که بخواهد جلب ثالث نماید؛ بایستی تقاضای خود را تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح نماید و تا ۳ روز پس از جلسه دادخواست را تقدیم کند.خواه دادرسی در مرحلۀ بدوی باشد، خواه در مرحله تجدیدنظر.
یکی از شرایط دعوای جلب ثالث آن است که یکی از طرفین دخیل در دعوا اقدام به طرح دعوای جلب ثالث نموده باشد؛ بنابراین، اگر فردی خارج از طرفین دعوا اقدام به طرح دعوای مرتبط با دعوای اصلی نماید یا خود را در ذی‌نفع شدن یکی از طرفین محق بداند دعوای مطروحه دیگر جلب ثالث نیست بلکه ورود ثالث است. برای همین جزییات است که می طلبد برای طرح دعوای طاری با وکیل متخصص مشورت نمود.
اعتراض ثالث اجرایی
در برخی مواقع، حق شخص ثالث ممکن است مورد تجاوز قرار گرفته باشد، در چنین موردی طبق ماده ۱۴۶ قانون اجرای احکام مدنی: هرگاه نسبت به مال منقول یا غیرمنقول یا وجه نقد توقیف شده، شخص ثالث اظهار حقی نماید؛ اگر ادعای مزبور مستند به حکم قطعی یا سند رسمی باشد که تاریخ آن مقدم بر تاریخ توقیف است، توقیف رفع می‌شود در غیر این صورت عملیات اجرایی تعقیب می‌گردد و مدعی حق برای جلوگیری از عملیات اجرایی و اثبات ادعای خود می‌تواند به دادگاه شکایت کند.
تشریفات اعتراض ثالث اجرایی
شکایت شخص ثالث در تمام مراحل بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی و پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی می‌شود.
مفاد شکایت به طرفین ابلاغ می‌شود و دادگاه به دلایل شخص ثالث و طرفین دعوی به هر نحو و در هر محل که لازم بداند رسیدگی میکند و در صورتی که دلایل شکایت را قوی بداند قرار توقیف عملیات اجرایی را تا تعیین تکلیف نهایی شکایت صادر می‌نماید. در این صورت اگر مال مورد اعتراض منقول باشد؛ دادگاه می‌تواند با اخذ تأمین مقتضی دستور رفع توقیف و تحویل مال را به معترض بدهد. به شکایت شخص ثالث بعد از فروش اموال توقیف شده نیز به ترتیب فوق رسیدگی خواهد شد.
محکوم‌له می‌تواند مال دیگری را از اموال محکوم‌علیه به جای مال مورد اعتراض معرفی نماید. در این صورت آن مال توقیف و از مال مورد اعتراض رفع توقیف می‌شود و رسیدگی به شکایت شخص ثالث نیز موقوف می‌گردد.
توضیحات استاد توحید زینالی در مورد اعتراض ثالث اجرایی نسبت به مال توقیف شده
اعتراض ثالث اجرایی توقیف ملک و خودرو
توقیف مال رابطه تنگاتنگی با اعتراض ثالث دارد. منظور از توقیف مال در اصطلاح حقوقی سلب آزادی تصرفات مالک در آن است. اعتراض ثالث نسبت به توقیف ملک و خودرو باید به وسیله دادخواست به عمل آید و با درخواست ممکن نیست.
چنانچه ثالث معترض، حکم قطعی یا سند رسمی داشته باشد که تاریخ صدور آن، قبل از توقیف ملک باشد؛ از ملک رفع توقیف می شود.
نتیجه گیری
دعوایی که بر دعوای اصلی عارض شده است دعوای طاری گفته می شود. یعنی تا دعوای اصلی نباشد، دعوای طاری شکل نمی گیرد. دعوای طاری در صورتی که با دعوای اصلی دارای ارتباط کامل باشد یا از یک منشا باشد؛ در دادگاه دعوای اصلی اقامه می شود.
سوالات متداول
دعاوی طاری چند نوع است؟
ورود ثالث، جلب ثالث، دعوای اضافی و دعوای تقابل، دعاوی طاری محسوب می شوند
شرایط اقامه دعوا ورود ثالث چیست؟
در دادخواست دعوای ورود ثالث نیز باید شرایط دادخواست رعایت شود و وارد ثالث باید شرایط عمومی اقامه دعوا را دارا باشد؛ به عبارت دیگر، خواهان ورود ثالث، علاوه بر داشتن نفع حقوقی، مشروع و مستقیم بودن آن نفع، باید تمام شرایط طرح دعوا مثل اهلیت طرح دعوا را داشته باشد،