وقتی کسی در مقابل شخصی دیگر ملزم و مجبور به انجام کاری یا پرداخت مالی بشود اصطلاحا گفته می شود وی تعهد دارد و متعهد است. حال این تعهد باید به نوعی ایفا بشود یکی از راه های آن وفای به عهد است یعنی این که فرد تعهد و قول و قرار خود را آنگونه که بوده انجام دهد.
گاهی به این شکل است که خود متعهد یا مدیون مالک آن چیزی می شود که باید پرداخت کند که اینجا هم نوعی ایفا انجام شده است.
برای مثال شما مدیون کسی هستید به مبلغ ۵ میلیون تومان حال طلبکار این طلب را به شما می بخشد در اینجا شما مالک ۵ میلیونی شده اید که باید پرداخت می کردید اما دیگر نیازی به پرداخت نیست. که مالکیت ما فی الذمه نامیده می شود.
مالکیت ما فی الذمه چیست؟
گفتیم که فردی که تعهد یا قول و قراری دارد باید به شکلی آن را انجام بدهد تا آن تعهد از بین برود و دیگر تکلیفی نداشته باشد.
مالکیت ما فی الذمه یکی از راه های از بین رفتن و سقوط تعهد است. به این معنا که فرد مدیون، مالک آنچه که بر عهده ی وی بوده و باید پرداخت می کرده می شود. در واقع به این شکل می شود که خودش همزمان هم مدیون می شود و هم طلبکار.
این مالکیت ما فی الذمه (مالک شدن آنچه که بر ذمه فرد است) ممکن است به دو صورت اتفاق بیفتد که در ادامه به آن اشاره می شود.
مالکیت ما فی الذمه غیر ارادی (در اثر ارث)
یکی از مواردی که در اثر آن مالکیت ما فی الذمه رخ می دهد؛ ارث است. وقتی که فردی که از متوفی ارث می برد؛ بدهکار متوفی باشد که در این صورت هم مالک ارث است هم بدهکار کسی که از وی به او ارث رسیده است در اینجا مالکیت ما فی الذمه اتفاق افتاده است که با مالکیت ما فی الذمه، تعهد ساقط می شود
برای مثال اگر “الف” از پسر یا فرزند خود یعنی “ب ” طلبکار باشد و فرزند بدهکار پسر باشد بعد از فوت وی به نسبت سهم الارثی که به پسر می رسد مالکیت ما فی الذمه رخ میدهد.
برای مثال اگر “الف” به عنوان پدر “ب” از وی ۵۰ میلیون طلب داشته باشد و سپس فوت شود اگر سهم الارث “ب” از دارایی پدرش یک دوم باشد به اندازه ۲۵ میلیون از آن دینی که دارد بری می شود و تنها ۲۵ میلیون دیگر را باید به باقی وراث بدهد.
مالکیت ما فی الذمه ارادی
نوعی دیگر از مالکیت ما فی الذمه در اثر قرارداد به این شکل است که طلبکار، طلب خود را به بدهکار ببخشد؛ در اینجا هم فرد مدیون یا بدهکار، مالک مافی الذمه می شود یعنی مالک آنچه می شود که باید می پرداخت.
از بخشیدن طلب در قانون به عنوان هبه طلب نیز یاد می شود.
شرایط مالکیت ما فی الذمه
رخ دادن مالکیت ما فی الذمه دارای شرایطی است که با وجود آن امکان تحقق آن وجود دارد. برای مثال طلب فرد، نباید توسط دادگاه توقیف شده باشد که اگر توقیف شده باشد؛ امکان رخ دادن مالکیت ما فی الذمه وجود ندارد.
برای مثال اگر “الف” طلبکار “ب” باشد و “ج” هم طلبکار “الف” باشد و شخص “ج” طلبی را که “الف” از “ب” دارد نزد “ب” توقیف کند در اینجا دیگر بخشش طلب و به تبع. آن مالکیت ما فی الذمه رخ نمی دهد زیرا حق شخص ثالث به آن تعلق گرفته است.
مورد دیگری که باید گفت این است که در مالکیت ما فی الذمه در اثر ارث شرط است که دارایی و ماترک متوفی برای تادیه طلب طلبکاران کافی باشد در غیر این صورت وارثی که بدهکار بوده باید بدهی متوفی را به طلبکاران بدهد زیرا حقوق طلبکاران مهم تر است. و اینجا هم مالکیت ما فی الذمه رخ نمی دهد.
می توانید موضوع و مسئله ی پیش آمده خود را با مشاوران و وکلای در میان نهید و از آنان اخذ مشورت کنید. راه های ارتباطی با وکیل و مشاور حقوقی در سامانه وکیل تاپ هم به صورت آنلاین و هم به صورت تلفنی امکان پذیر است برای این کار می توانید با شماره تلفن های درج شده در سایت تماس بگیرید.
نتیجه گیری
مالکیت ما فی الذمه حالتی است که شخص به دلیل سقوط کردن و از بین رفتن تعهدش از انجام تعهد و قول قرار و یا پرداخت مالی که داشته است معاف می شود به این معنا که مالک آنچه می شود که در ذمه داشته و به این جهت دیگر تعدی برای وفا کردن به آن باقی نمی ماند این حالت ممکن است به صورت ارادی و یا غیر ارادی اتفاق بیفتد.
سوالات متداول
این اصطلاح به این معنی است که اگر شخصی بدهی به کسی دارد و به دلیلی مثل ارث یا بخشش بدهی یا طلب خودش مالک آن طلب می شود و دیگر از پرداخت آن معاف می شود.
این که طلب مزبور نباید توقیف شده باشد و یا متعلق حق ثالث قرار گرفته باشد.
معروف ترین آن از طریق ارث است؛ اما نوع دیگر آن از طریق بخشش طلب و مواردی مشابه این نیز ممکن است.
باسلام دوپسر و یک دختر وراث پدرم هستیم پدرقبل از فوت پولی بمن داد ایا برادر وخواهرم سهم میبرند
سلام: بین شما و پدر مالکیت ما فی الذمه میشه و به برارد و خواهرتان باید پرداخت نمایید