حق ارتفاق چیست و در قانون مدنی چه شرایطی دارد؟ + تفاوت حق ارتفاق و حق انتفاع

برای تعریف ساده حق ارتفاق می توان گفت حقی ست که به دنبال یک ملک برای شخص در ملک مجاور به وجود می آید. در واقع ارتفاق از ارفاق و مدارا می آید برای دو ملک همسایه برای استفاده بهتر از ملک خود.

فرض کنیم شما زمین کشاورزی دارید و نهر آب از زمین کشاورزی کناری می گذرد لذا شما حق دارید از زمین کناری عبور کنید تا به آب برسید چنین حقی را حق ارتفاق می گویند. پس ما دو تا ملک داریم یک ملک دارای حق ارتفاق و دو ملک موضوع حق ارتفاق.

در ادامه به مفهوم و مصادیق و تفاوت این موضوع با حق انتفاع پرداخته می شود.

ویژگی حق ارتفاق

ویژگی خاصی که این حق دارد این است که به تبع ملک به وجود می آید و به اعتبار این است که طرفین مالک مال هستند. همچنین این حق در ملک مجاور یا همسایگی به وجود می آید.

مورد دیگر این که این حق فقط در مال غیر منقول به وجود می آید. مال غیر منقول منظور همان ملک و زمین است. که قابلیت جا به جایی ندارد.

مصادیق حق ارتفاق

یکی از مصادیق حق ارتفاق این است که قرار گرفتن طبیعی دو ملک طوری است که ما برای رسیدن به ملک خود باید از ملک دیگری عبور کنیم که به آن حق عبور یا حق ممر گفته می شود.

از مصادیق دیگری که می توان برای حق ارتفاق مثال زد این است که سیم های مخابرات تلفن یا سیم های برق منزل شما  از ملک دیگر  عبور کند.

در آپارتمان هایی که واحد های متعدد دارد نیز هر یک از واحد ها ممکن است حق ارتفاق داشته باشد که این به حکم قانون است. برای مثال آپارتمان به نحوی ست که راه ورد به واحد شما مستلزم این است که وارد ملک همسایه شوید.

حق ارتفاق مصادیق دیگری نیز دارد.

انواع حق ارتفاق

ممکن است حق ارتفاق ناشی از عواملی گوناگون مثل قانون یا قرارداد یا طبیعت دو ملک باشد که اشاره خواهد شد:

• حق ارتفاق طبیعی: یعنی از ابتدا وضعیت و طبیعت دو ملک طوری بوده که حق ارتفاق وجود داشته است؛ مثلا یک ملک مجرای آب باران یک ملک دیگر است مثل روستای قدیمی ابیانه.
• حق ارتفاق قراردادی: مثلا ما با مالک ملک توافق می کنیم که اجازه دهد به صورت مجانی یا در مقابل پول از ملک او عبور کنیم
• حق ارتفاق ناشی از تصرف سابق: به این معنا که وضعیت ملک از گذشته این طور بوده که یک ملک در ملک همسایه حق ارتفاق دارد مثل از قدیم حق مجرای آب وجود داشته است.

ارتفاق مثبت و منفی

حق ارتفاق ممکن است مثبت یا منفی باشد. در حق ارتفاق مثبت،  فرد، فعل و عمل مثبتی را انجام می دهد؛ مثلا از ملک دیگری عبور می کند.

اما گاهی حق ارتفاق منفی است که دارنده حق بر مبنای این حق سایرین را از انجام کاری منع می کند. مثلا حق حریم از مصادیق حق ارتفاق منفی است و شما نمی توانید به حریم جاه یا چشمه دیگری بدون اجازه نزدیک شوید. اجازه باز نکردن پنجره به ملک دیگری هم حق ارتفاق منفی است.

اگر ملکی که حق ارتفاق دارد مثلا حق عبور دارد فروخته شود؛ خریدار جدید هم همان حق عبور را دارد مگر این که طرفین شرط کنند که این منوال نباشد.

اما اگر ملکی که خودش مورد حق ارتفاق است فروخته شود باز هم حق ارتفاق فرد باقی است. (زیرا همانطور که گفتیم این حق برای ملک است و تابع ملک است و فرقی نمیکند مالک چه کسی باشد). اما اگر کسی که ملک را خریده نمی دانسته که شخصی دیگر در این ملک حق ارتفاق دارد می تواند معامله را فسخ کند.

وظایف صاحب حق ارتفاق

اگر صاحب حق ارتفاق مثلا دارای مجرای آب در ملک دیگری باشد، در صورت خرابی باید آن را تعمیر کند.

اگر استفاده از حق ارتفاق، هزینه هایی را لازم داشت فرد استفاده کننده باید آن هزینه ها را پرداخت کند. مثلا اگر دارای حق عبور است برای اصلاح مسیری که از آن می گذرد خودش باید هزینه کند.

اما اگر ابن مخارج برای عین ملک فرد مقابل باشد هزینه آن با خود مالک آن خواهد بود نه دارنده حق ارتفاق.

تفاوت حق ارتفاق با حق انتفاع

• حق ارتفاق به نوعی برای استفاده راحت تر از ملک و زمین است و فرد از ملک دیگر آنچنان استفاده نمی کند ولی در حق انتفاع، شخص از مال استفاده می کند و به عبارتی منتفع می شود.
• حق ارتفاق مخصوص دو مال غیر منقول یا ملک است. اما حق انتفاع هم‌ برای مال منقول مثل لپ تاپ و ماشین و… است و هم برای غیر منقول مانند ملک.
• اما حق انتفاع ما مال خود را برای استفاده به کسی می دهیم. مثلا شما خارج از کشور هستید به دوست خود به مدت ۳ ماه حق میدهید که از ملک شما استفاده کند و در آن سکونت کند.
• نکته دیگر این که حق ارتفاق معمولا دائمی است اما حق انتفاع معمولا موقت است البته در برخی موارد هم دائمی است.

جلوگیری از حق ارتفاق

اگر کسی مانع استفاده از حق ارتفاق شما باشد می توان علیه وی شکایت ممانعت از حق مطرح کرد

دعوای رفع ممانعت از حق (که در همین سایت میتوانید مطالعه کنید) برای جایی ست که افراد مانع استفاده از حق ارتفاق فرد می شوند. برای این کار می توان دادخواست رفع ممانعت از حق تنظیم کرد برای مثال اگر شما حق عبور و مرور در آپارتمان را دارید و فرد مانع ایجاد کرده باشد می توانید علیه وی شکایت کنید.

مشاوره حقوقی برای دعوای رفع ممانعت از حق

در این باره می توانید از طریق سامانه وکیل تاپ به صورت های مختلف از وکلا و متخصصان این حوزه اخذ مشاوره کنید. مشورت با وکلای وکیل تاپ به صورت آنلاین و برخط به صورت تلفنی و به صورت حضوری امکان پذیر است‌.

نتیجه گیری

حق ارتفاع برای استفاده راحت تر فرد از ملک خود با داشتن حقی در ملک دیگری ایجاد شده است و ممکن است ناشی از عوامل مختلفی باشد مانند قرارداد یا طبیعت ملک و حکم قانون. نادیده گرفتن حق ارتفاق و ایجاد مانع برای آن جرم است و می توان علیه آن اقدام حقوقی نیز انجام داد.

سوالات متداول