برخورداری از حقوق و اختیارات قانونی، ازجمله مهم ترین و البته بدیهی ترین اصول هر جامعه و کشوری می باشد. اما استفاده از این حقوق مساله ی است که می بایست صلاحیت و شایستگی افراد مطابق با معیارهای قانونی لحاظ و در نظر گرفته شود.
به عبارتی دیگر هر شخص حاضر و در قید حیات، از حقوقی در جامعه برخوردار بوده که البته این حقوق محترم شمرده می شود اما استفاده از این حقوق منوط به داشتن شرایط قانونی می باشد.
مطابق با قانون مدنی، قانون گذار شرایط سنی و بلوغ عقلی را لازمه ی برخورداری از این حقوق برشمرده است.
در این نوشتار قصد داریم به مساله ی صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز به عنوان کسانی که به تنهایی امکان اعمال حقوق خود را ندارند بپردازیم.
منظور از صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز چیست؟
در قانون مدنی، اشخاصی مختلفی وجود دارند که توانایی استفاده از حقوق خود را به تنهایی نخواهند داشت.
مطابق با ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی:
اشخاصی همچون مجانین، صغیر اعم از ممیز و غیر ممیز، غیر رشید (اشخاصی که علی رغم سن بلوغ و حتی سن قانونی، فاقد قدرت درک و تفکر به ویژه امور اقتصادی می باشند) و… محجور می باشند.
در این نوشتار همان طور که اشاره شد، قصد داریم به صغیر ممیز و صغیر غیر بپردازیم.
مطابق با قانون مدنی و البته برگرفته از شرع، صغیر به طفل و کودکی گفته می شود که به سن بلوغ شرعی نرسیده باشد لازم به ذکر است که سن بلوغ نیز در مورد دختران نه سال و برای پسران پانزده سال تمام قمری تعیین شده است.
اما صغیر به دو دسته صغیر ممیز و غیر ممیز تقسیم خواهد شد:
صغیر غیر ممیز درواقع به طفلی گفته می شود که به دلیل سن خود، دارای قدرت تشخیص خوب از بد نمی باشد. در قانون مدنی ملاکی برای در نظر گرفتن صغیر غیر ممیز در نظر .گرفته نشده است اما در فقه، کودک تا هفت سال را صغیر غیر ممیز می نامند.
صغیر ممیز، برخلاف صغیر غیر ممیز از درک و توانایی نسبی در خصوص قدرت تشخیص خوب و بد از یکدیگر و حتی تشخیص منافع و ارزش اقتصادی اجناس خواهد بود.
در واقع صغیر ممیز اگرچه هنوز به سن بلوغ شرعی نرسیده است اما می تواند اعمال فوق درک و تشخیص دهد.
تفاوت رشد و بلوغ با یکدیگر
رشد و بلوغ دو مفهوم متفاوت از یکدیگر می باشند که اغلب با یکدیگر به اشتباه گرفته می شوند. بلوغ در لغت به معنای کمال و رسیدگی می باشد و در سن بلوغ علائم در واقع آثار جنسی در او ظاهر و مشخص خواهد شد.
اما منظور از رشد، در واقع وضعیت عقلی و ذهنی افراد می باشد که توانایی و درک خوب و بد از یکدیگر و البته مالیت، ارزش و بهای هرچیز خواهد بود.
در این خصوص لازم به ذکر است که رشد و بلوغ در مواردی با یکدیگر ارتباط دارند، به گونه ای که یکی از شروط اصلی و اساسی احراز رشد در یک شخص، رسیدن به سن بلوغ می باشد، البته که ممکن است شخصی به سن بلوغ رسیده باشد اما از نظر ظاهری یا حتی به تشخیص دادگاه و پزشکی قانونی فاقد رشد تشخیص داده شود.
حقوق قانونی اشخاص صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز
پس از آشنایی با صغیر ممیز و غیر ممیز، همانطور که اشاره این اشخاص علی رغم اینکه از حقوق قانونی خود برخوردار می باشند اما به تنهایی امکان استفاده از آن را نخواهند داشت حال در این مبحث قصد داریم به این حقوق بپردازیم.
در قانون مدنی حقوق اشخاص به دو دسته ی حقوق مالی و غیر مالی تقسیم بندی می شود:
- حقوق مالی شامل خرید و فروش، صلح و…
- حقوق غیر مالی شامل نکاح، حضانت و… می باشد.
و اما در اینباره و در خصوص حقوق مالی می بایست به ماده ۱۲۱۲ قانون مدنی اشاره نمود.
این ماده مقرر می دارد که:
اعمال و اقوال صغیر تا حدی که مربوط به اموال و حقوق مالی او باشد باطل و بلااثر است معذالک صغیر ممیز می تواند تملک بلاعوض کند.
مثل قبول هبه و صلح بلاعوض و حیازت مباحات(منظور مالک شدن زمینی می باشد که مالک ندارد).
در خصوص این ماده لازم است به نکاتی اشاره شود:
- *از مفهوم ماده مشخص می شود که صغیر ممیز می تواند از حقوق غیر مالی خود بهره مند شود اما در حقوق مالی بدون اجازه ی ولی یا قیم قانونی خود نمی تواند اقدامی نماید و اگر فرضا معامله ای را منعقد سازد، معامله تا قبول ولی یا سرپرست قانونی وی، غیر نافذ می باشد.
- *ولی یا سرپرست صغیر غیر ممیز می توانند با رعایت مصلحت وی، از طرف وی حقوق مالی و غیرمالی را ایجاد نماید.
- برای مثال اگر مالی به یک صغیر غیر ممیز هبه شود، قبول هبه با سرپرست قانونی وی می باشد.
- *در صورتی که اطلاع کافی نداشته باشیم که صغیر ممیز می باشد یا غیر ممیز، می بایست وضعیت وی را صغیر غیر ممیز قلمداد نمود.
چرا که مطابق با اصول حقوقی، در صورت شک در وضعیت فعلی و یقین در وضعیت سابق، یقین سابق نسبت به شک فعلی در اولویت می باشد.
آیا امکان برخورداری از حقوق مالی تا قبل از احراز سن رشد وجود خواهد داشت؟
مطابق با ماده ۱۲۱۰ قانون مدنی:
هیچکس را نمی توان بعد از رسیدن به سن بلوغ به عنوان جنون یا عدم رشد محجور نمود مگر آنکه عدم رشد یا جنون او ثابت شده باشد.
تبصره ۱ سن بلوغ در پسر پانزده سال تمام و در دختر نه سال تمام قمری است.
تبصره ۲ اموال صغیری را که بالغ شده است در صورتی می توان به او داد که رشد او ثابت شده باشد.
پاسخ سوال پیش رو در تبصره دو این ماده می باشد.
مطابق با این ماده و رویه قضایی حاکم، ممکن است شخصی به سن بلوغ رسیده باشد اما هنوز به سن قانونی یا رشد (هجده سال تمام) نرسیده، که در این حالت در صورتی که به درخواست وی یا سرپرست وی مبنی بر احراز رشد، دادگاه می تواند با بررسی جوانب صحت این موضوع را تائید نموده و شخص توانایی دسترسی به اموال خود و حقوق مالی را دارا شود که اصطلاحا به آن حکم رشد گفته می شود.
درواقع در حکم رشد، دادگاه با استفاده از نظریه پزشکی قانونی، اجازه ی برخورداری صغیر ممیز از حقوق مالی خود را صادر خواهد نمود.
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ همه ی اشخاص حاضر و در قید حیات، از حقوقی و اختیاراتی که به صورت مالی و غیرمالی می باشد برخوردار خواهند بود.
اما قانون گذار به جهت حمایت از اشخاصی که توانایی تشخیص خوب و بد را از یکدیگر نداشته یا هنوز منافع اقتصادی را درک ننموده اند، اداره ی امور مالی خود را به سرپرست قانونی وی محول نموده است.
نمونه ای از این اشخاص که در این نوشتار به حقوق آنها پرداخته شد، صغیر ممیز و صغیر غیر ممیز می باشند.
سوالات متداول
صغیر غیر ممیز در واقع به طفلی گفته می شود که به دلیل سن خود، دارای قدرت تشخیص خوب از بد نمی باشد درمقابل آن صغیر ممیز طفلی است که از درک و توانایی نسبی در خصوص قدرت تشخیص خوب و بد از یکدیگر و حتی تشخیص منافع و ارزش اقتصادی اجناس خواهد بود.
در صورتی که اطلاع کافی نداشته باشیم که صغیر ممیز می باشد یا غیر ممیز، می بایست مطابق با اصول و موازین حقوقی، وضعیت وی را صغیر غیر ممیز قلمداد نماییم.
درصورت درخواست صغیر یا سرپرست قانونی وی، دادگاه با بررسی جوانب و البته نظریات پزشکی قانونی که از بررسی فرد صورت گرفته است اقدام به صدور حکم در این باره خواهد نمود. حکم صادره در خصوص توانایی اداره اموال حکم رشد نامیده می شود.
در مورد ازدواج صغیر غیر ممیز میشه توضیح بدید؟
سلام: ازدواج صغیر غیر ممیز چون به سن بلوغ نرسیده است باید توسط ولی قهری شخص و با اجازه و تایید دادگاه خانواده صورت بگیرد و گرنه برای پدر شخص صغیر مجازات حبس قانون در نظر گرفته است.