نقش تکنولوژی و فناوری را این روزها در جوامع مدرن به عنوان عنصر کلیدی نمی توان نادیده گرفت. توسعه اقتصادی امروزه وابستگی زیادی به دسترسی به تکنولوژی دارد. صنعت و تجارت در جامعه امروز بدون فناوری راهی به پیش نمی برند.
می توان گفت تکنولوژِی و فناوری کلید توسعه اقتصادی به شمار می رود. همینطور کسب و کارها به خصوص استارتاپ ها در این روزها به دانش فنی و تکنولوژی وابسته هستند.
وجود تکنولوژی و دانش فنی علاوه بر تغییرات اساسی که در حوزه صنعتی و اقتصادی به همراه داشته، از نظر حقوقی نیز یکی از شاخص های اساسی به شمار می رود و حوزه حقوقی را با دنیای اقتصادی جدید آشنا کرده است. این موضوع دانش حقوق را به سمت مفاهیم جدید و مدرن که در کل جهان شناخته شده اند کشانده است.
به همین سبب موضوع قرارداد انتقال تکنولوژی و انواع آن یکی از اساسی ترین موضوعات در حقوق به حساب می آید. طی سالهای اخیر سرمایه گذاری های زیادی در جهت ایجاد و توسعه فناوری های جدید صورت گرفته است و به دنبال آن مبادله تجاری آن یکی از موضوعات مهم تجارت بین الملل شناخته شده و باعث خلق قواعد حقوقی جدیدی شده است.
در ادامه این مطلب به بررسی انواع قرارداد انتقال تکنولوژی و فایده های آن می پردازیم.
تعریف فناوری و فواید آن
مجموعه‌ای از آگاهی‌ها، دانش‌ها، فنون، مهارت‌ها و تجربیات و سازمان‌دهی که برای تولید، تجاری سازی و بهره‌مندی از کالاها و خدماتی که نیازهای اقتصادی و اجتماعی را تأمین می‌کند، مورداستفاده قرار می‌گیرند فناوری نامیده می شوند.
فناوری باعث افزایش کارایی و اثربخشی و همچنین کوتاهی زمان تولید و عرضه محصولات به بازار و تامین نیازهای انسانی می شود. بنگاه های اقتصادی با ایجاد محصولات جدید و عرضه خدمات متنوع به بازار می‌توانند از طریق نوآوری های تکنولوژیک، فرصت های جدیدی را به منظور رشد دستیابی به رقابت پذیری ایجاد نمایند.
اقتصاد دانش محور با ظهور خود باعث جهانی شدن اقتصاد شد و باعث تقویت این باور شده است که رقابت پایدار نیازمند افزایش کیفیت عملکرد توسط شرکتها در بازار بین المللی است.
منظور از انتقال تکنولوژی چیست؟
انتقال تکنولوژی به این معنی است که شخص یا نهادی که یک فناوری و تکنولوژی خاص را در اختیار خود دارد از طریق قرارداد یا دیگر راه های حقوقی این فناوری را به شخص یا نهاد دیگر منتقل کند. به طوری که انتقال‌گیرنده بتواند به آن فناوری تسلط یابد و مثل انتقال‌دهنده از آن استفاده کند.
مرسوم ترین شیوه انتقال تکنولوژی در حال حاضر از طریق قرارداد می باشد. به صورتی که طرفین قرارداد براساس شرایط مقرر در تفاهم نامه خود نسبت به واگذاری تمام یا بخشی از حقوق ایجاد شده به واسطه مالکیت تکنولوژی اقدام می کنند.
لازم به ذکر است که در بعضی موارد، همچون قراردادهای واگذاری مجوز بهره برداری از اختراع یا علامت تجاری، می بایست بعد از انعقاد قرارداد، ثبت واگذاری در مرکز مالکیت معنوی انجام شود.
واگذاری یا انتقال تکنولوژی یا دانش فنی به دیگران
مادی نبودن فناوری و تکنولوژی باعث ایجاد این سؤال می شود که آیا می‌توان آنها را همچون اموال مادی به دیگران انتقال داد و از مزایای این اموال غیرمادی نیز بهره گیری کرد یا خیر.
از منظر حقوقی اموال غیر مادی تحت پوشش مالکیت فکری قرار می‌گیرد و قرارداد می تواند یکی از مهم‌ترین راه‌های نقل‌وانتقال این اموال غیرمادی و بهره‌مندی همه جوامع و کشورها و انسان‌های مختلف در همه جای کره زمین باشد. یکی از رایج ترین مواردی که امروزه در صنعت و تجارت دیده میشود و داری کاربردهای زیادی است انتقال تکنولوژی از نهادی به نهاد دیگر یا حتی از کشوری به کشور دیگر می باشد.
قرارداد انتقال فناوری چیست؟
قرارداد انتقال فناوری به قراردادی می گویند که در آن صاحب فناوری که «قرارداد دهنده» نامیده میشود، فناوری موضوع قرارداد را با شرایط تبیین شده در قرارداد به مدت معین به‌طرف مقابل که «گیرنده» نامیده می شود منتقل می‌کند.
قرار دهنده در ازای دریافت مبلغی که با توافق طرفین مشخص می شود این قرارداد را وضع می کند. همچنین در این قرارداد تعهدات و الزامات هر یک از طرفین قرارداد به دقت مشخص می شود.
شرایط انتقال تکنولوژِی
قراردادهاي انتقال تکنولوژي و دانش فنی به دلیل وسعت دامنه و پيچيده بودن موضوع آنها و همچنین شرايط متفاوتی که در این نوع قراردادها وجود دارد، دارای ويژگي هاي خاصي می باشند. به منظور بررسي الگوهاي قراردادي انتقال تکنولوژي می بایست روش هاي مختلف انتقال فناوری در قراردادها شناسايي و بررسي شوند.
انتقال موفق تکنولوژي و دانش فنی نياز به شناخت موارد زیر دارد:
- اهداف صنعت
- منابع تکنولوژي
- نحوه ابداع و نحوه انتقال
- روشهاي انتقال
- فاکتورهاي تاثيرگذار
- نحوه جذب و نحوه توسعه آن
انواع قراردادهای انتقال تکنولوژِی
قراردادهاي انتقال تکنولوژي، قراردادهاي متعدد و متنوعي را شامل می شوند. ازجمله:
۱- قراداد هاي ليسانس: در این نوع قراردادها مالک تکنولوژی به فرد دیگری اجازه می‌دهد که طبق شرایط خاص قراردادی از تکنولوژی استفاده نماید. به صورتی که مالک تکنولوژی که دارای حق انحصاری بهره‌برداری از تکنولوژی است در قالب قرارداد و در مقابل دریافت حق‌الامتیاز به دیگری اجازه استفاده از مال خود را می دهد.
۲- قراردادهاي فرانشیز: فرانشیز به قراردادی می گویند که به موجب آن «انتقال‌دهنده» به «انتقال‌گیرنده» این امتیاز را می‌دهد که از حقوق مالکیت فکری او استفاده نماید و در یکی از شاخه‌های تولیدی، خدماتی یا توزیعی، مطابق استانداردهای امتیاز دهنده فعالیت کند.
نکته قابل توجه در این مورد این است که این نوع قرارداد نمایندگی تجاری نمی باشد و انتقال‌گیرنده به نام، حساب و مسئولیت خود عمل می‌کند ولی ملزم است که از نظام تجاری، ایده‌ها و دستورات امتیاز دهنده پیروی کند.
در قراردادهای فرانشیز معمولا حق استفاده از یک علامت تجاری به همراه یک مال فکری دیگر به امتیاز‌گیرنده داده می شود. همچنین در فرانشیز امتیاز گیرنده حق ایجاد هیچ گونه تغییری در موضوع قرارداد را ندارد و همه‌ی فعالیت‌های او می بایست با فعالیت‌های امتیاز دهنده دقیقا هم‌شکل و هماهنگ باشد.
۳- قراردادهاي مشارکت: این نوع قرارداد نوعی مشارکت است که در آن دو یا چند شخص مدیریت فعالیت یا پروژه خاصی را برعهده می‌گیرند و هرکدام قسمت خاصی از پروژه را متعهد می شود و در سود و زیان آن شریک می‌شوند و همچنین ریسک‌های احتمالی را می‌پذیرند. به عبارتی هرکس مسئولیتی را بر عهده دارد.
به طور مثال یکی از طرفین انجام امور فنی و مهندسی را به عهده می گیرد و دیگری امور اجرایی را عهده دار می شود. این نوع مشارکت می‌تواند با تأسیس یک شرکت یا با انعقاد قرارداد صورت گیرد. همچنین این نوع مشارکت قالب مناسبی برای انتقال تکنولوژی به کشورهای درحال توسعه باشد.
فرایند انتقال فناوری
مراحل انتخاب و مذاکره جهت انتقال فناوری به طور خلاصه شامل مراحل زیر می شود:
- تعیین کردن راهبرد تکنولوژیک در بنگاه
- کسب اطلاعات لازم از فناوری و بازار فناوری
- توجه کردن به معیارهای انتخاب مناسب‌ترین فناوری
- مشاهده و بررسی شرایط حقوقی و قراردادی که فرایند مذاکره را شکل می دهد
- انعقاد نهایی قراردادهای انتقال فناوری و اجرا کردن آن
انواع روش های انتقال فناوری
۱- روش های غیرتجاری، غیرقراردادی و غیررسمی:
- تقلید، کپی سازی و مهندسی معکوس
- آموزش
- مطالعه اسناد اختراع
- مطالعه کتب و مقالات مرتبط
- استخدام متخصصان کلیدی خارجی
- جاسوسی صنعتی
- تحصیل در دانشگاه های خارجی
- بازدید از نمایشگاه ها و کارخانه ها
۲- روش های تجاری، قراردادی و رسمی:
- قرارداد لیسانس اختراع
- قرارداد لیسانس دانش فنی
- قرارداد لیسانس علامت تجاری
- قرارداد لیسانس کپی رایت
- قرارداد فرانشیز و توزیع
- قرارداد سرمایه گذاری مشترک
- قرارداد پروژه آماده بهره برداری
- قرارداد تحقیق و توسعه
- قرارداد طراحی و خدمات مهندسی
- قرارداد خدمات مدیریت
- قرارداد همکاری فنی
- قرارداد خدمات فنی
- قرارداد مشاوره
- قرارداد ساخت، بهره برداری و انتقال
- قرارداد سازنده با طراح اجزاء اصلی
- قرارداد پیمانکاری فرعی
- قراردادهای خرید کالاهای سرمایه‌ای
- سرمایه گذاری مستقیم خارجی
- قرارداد بازسازی و نوسازی
- قرارداد تعمیر و نگهداری
- کسب و ادغام
- اتحاد استراتژیک
- قراردادهای مربوط به رایانه (نرم افزار یا سخت افزار)
- قراردادهای مهندسی، تامین و ساخت
- قراردادهای تجارت متقابل
باسلام…من میخوام دانش فنی یک طرح که نمونه اون در حال آماده کردن دارم بفروشم به یک کشور خارجی، امکان ثبت اختراع براش وجود نداره چون بی ارزش میشه
بخاطر موارد انگ پولشویی نخوردن و… مجبورم با یک شرکت شراکت انجام بدم ..
حالا سوالم اینجاست با چه شرکتی قرارداد ببندم و چطور به پولم برسم ، ارزش این طرح قیمت نداره ، مبالغ سنگین چطور دریافت بکنیم؟ بخاطر تحریم ها آیا انتقال پول از طریق بانک ممکنه؟؟؟