ممنوع الخروج کردن زن توسط شوهر

خروج قانونی از کشور از جمله حقوق شهروندی مردم ایران است و به هیچ وجه نمی توان این حق را از فرد گرفت مگر به موجب قانون؛ بله استثناء در هر قانونی وجود دارد و هیچ حقی مطلق نیست. حق خروج از کشور نیز به راه های گوناگون می تواند منع شود.

برای مثال اگر شخصی مرتکب جرمی شده باشد، در مرحله تحقیقات مقدماتی بازپرس یا قاضی می تواند به صورت موقت دستور منع خروج از کشور متهم را صادر و به مراجع ذیصلاح اعلام کند، یا اینکه به موجب حکم قطعی، قاضی جدای از مجازات اصلی، مجازات تکمیلی ممنوعیت خروج از کشور برای حداکثر دو سال در نظر بگیرد.

یا اینکه در جرایم مالی پیش از صدور رأی قطعی در قالب دستور موقت، خواهان درخواست صدور دستور موقت مبنی بر منع خروج از کشور را مطرح نماید که پس از دادن تأمین یا ضامن و تأیید آن توسط رئیس حوزه قضایی صادر می شود و یا پس از صدور حکم مبنی بر محکومیت مالی، محکوم له می تواند درخواست ممنوع الخروجی مدیون یا محکوم علیه را درخواست کند.

در جرایم مالیاتی نیز ممنوع الخروج کردن مؤدی مالیاتی که دین مالیاتی بر گردن دارد پیش بینی شده است.

ممنوع الخروجی زن از کشور

جدای از اینکه فرد مرتکب جرمی شده باشد یا اینکه دینی بر گردن داشته باشد، می توان فرد را ممنوع الخروج کرد؛ بله درست خواندید، قانون گذرنامه پیش بینی کرده است، مادامی که زن ازدواج می کند، تحت شرایطی، شوهر می تواند زن را ممنوع الخروج کند و شاید این قیاس ازدواج به عنوان سبب ممنوع الخروجی با سایر اسباب ذکر شده برای ممنوع الخروج کردن فرد (بدهی مالی یا ارتکاب جرم)، قیاس صحیحی نباشد اما به ناچار از جمله اسباب ممنوع الخروج کردن فرد در نظر گرفته می شود.

قانون گذرنامه به عنوان تنها قانونی است که صراحتاً گرفتن اجازه شوهر برای خروج از کشور توسط زن مورد توجه قرار داده است، و حتی در میان عموم تصوری مطرح است که صرف اینکه زن متأهل شد و ریاست مرد بر خانواده را پذیرفت، مرد می تواند هر زمان مایل باشد، زن را ممنوع الخروج کند؛ صراحتاً اعلام می کنم که با تصوری اشتباه خود را درگیر کرده اید بلکه تفسیری که از نص قانون شده است متفاوت با تصور عموم می باشد.

در همین خصوص در نوشتار حاضر تلاش می شود ابتدا شرایط دادن اذن و اجازه به زن برای گرفتن گذرنامه توضیح داده شود، چون مقدمه خروج از کشور گرفتن گذرنامه است و در ادامه به شرایط ممنوع الخروج کردن زن توسط شوهر و همچنین مراحل آن تشریح گردد.

گرفتن گذرنامه مشروط بر اجازه شوهر

مطابق با بند سوم ماده ۱۸ قانون گذرنامه مصوب ۱۳۵۱ “زنان شوهر دار برای گرفتن گذرنامه نیاز به اجازه شوهر دارند”؛ زنان متأهل برای گرفتن گذرنامه باید اجازه رسمی یا حضوری شوهر خود را تقدیم اداره گذرنامه کنند و بدون اجازه شوهر برای این دسته از اشخاص گذرنامه صادر نمی شود.

• شاید برای شما سؤال مطرح شود که اگر قبل از ازدواج گذرنامه گرفته باشم باز هم شوهرم می تواند گذرنامه ام را بگیرد یا به طور قانونی ممنوع الخروجم کند؟

پاسخ به این پرسش در بخش بعدی کامل توضیح داده خواهد شد ولیکن ممنوع الخروج کردن به معنای لغوی نیازمند حکم مرجع قضایی است اما شوهر می تواند با مراجعه به اداره گذرنامه از حق پیش بینی شده در ماده ۱۹ قانون گذرنامه (که در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد) درخواست عدول مجوز خروج از کشور را درخواست کند نه منع خروج از کشور.

گرفتن اجازه شوهر برای گذر نامه

ممکن است پرسشی برای شما مطرح می شود مبنی بر اینکه من گذرنامه نگرفته ام و وقتی به پلیس + ۱۰ مراجعه کردم گفتن باید اجازه شوهر را داشته باشی، چکار باید کنم؟

دو راه وجود دارد؛ یکی اینکه به موجب بند ۳ ماده ۱۸ قانون گذرنامه همسرتان شخصاً در اداره گذرنامه حضور یابد و اجازه صدور گذرنامه را بدهد و راه دیگر اینکه همسرتان در یک دفتر اسناد رسمی حاضر شده و اجازه نامه محضری تنظیم و در اختیار شما قرار دهد که به موجب آن شما بتوانید برای انجام مراحل اداری صدور گذرنامه اقدام کنید.

ممنوع الخروج کردن زن توسط شوهر(عدول از اجازه)

هر چند که حق خروج از کشور از جمله حقوق شهروندی هر فرد جامعه است اما زن برای گرفتن گذرنامه نیازمند اجازه شوهر می باشد؛ اجازه حقی برای زن ایجاد نمی کند و به موجب ماده ۱۹ قانون گذرنامه مرد می تواند از اجازه خود عدول (سرباز زند) و مانع خروج از کشور همسرش شود.

نحوه چگونگی عدول از این اجازه بدین شکل است که اگر مرد شخصاً در اداره گذرنامه حاضر شده باشد و اجازه صدور گذرنامه را به همسرش داده باشد، می تواند با در دست داشتن سند ازدواج به اداره گذرنامه مراجعه و درخواست ممنوع الخروج کردن همسرش را مطرح کند و زن اگر اقدامی برای خروج از کشور کند، جدای از اینکه مبادی خروجی کشور مانع خارج شدن نامبرده می شود، گذرنامه ایشان را نیز ضبط می کنند.

اگر مرد به موجب اجازه نامه رسمی چنین اجازه ای به همسرش داده باشد، باید به دفتر اسناد رسمی تنظیم کننده اجازه نامه مراجعه و درخواست ابطال آن را کند که پس از انجام احراز هویت مرد و رابطه زوجیت، اجازه نامه را ابطال و مرد با همراه داشتن سند ازدواج و اجازه نامه عدول شده، به اداره گذرنامه مراجعه و درخواست ممنوع الخروجی همسرش را مطرح کند.

مسیر قضایی اجازه خروج بدون اجازه شوهر

البته این امر مطلق نیست یعنی اجازه خروج از کشور صرفاً در اختیار شوهر نیست بلکه زن می تواند با مراجعه به دادستانی شهرستان و اثبات لزوم خروج از کشور، اجازه قضایی از دادستانی را گرفته و بدون مانع قانونی از کشور خارج شود که مصادیق اثبات کننده آن از جمله بیماری زن و ضرورت سفر زن به خارج از کشور برای درمان، دیدار با اقوام خارج از کشور مثل پدر و مادر، خواهر یا برادر و … است.

برخی از مردان با توسل به این حق انحصاری که قانون برای ایشان قائل شده، در جهت به دردسر انداختن و یا لج و لجبازی مانع خروج از کشور زن می شوند که البته زنان می تواند با توسل به مسیر قضایی و اثبات ضرورت خروج از کشور، اذن قضایی گرفته و بدون مانع قانونی برای خروج از کشور اقدام کنند.

زنی که قبل از ازدواج گذرنامه بگیرد

همانطور که در مطالب بالا بیان شد، اگر اجازه صدور گذرنامه توسط شوهر به زن داده شده باشد، شوهر می تواند از این اجازه عدول کند، حال اگر زن قبل از ازدواج گذرنامه گرفته باشد، تکلیف ماده ۱۹ قانون گذرنامه و عدول از اجازه توسط مرد چه می شود؟

قانون صراحتاً بیان کرده که اگر اجازه صدور گذرنامه برای زنان متأهل توسط مرد داده شده باشد، می توانند از ماده ۱۹ استفاده کرده و اجازه خود را پس گرفته و مانع خروج از کشور زن شوند اما اگر زن قبل از ازدواج گذرنامه گرفته باشد، مرد دیگر نمی تواند از مفاد ماده ۱۹ قانون گذرنامه بهره مند شود بلکه باید با طرح دعوا مبنی بر ممنوع الخروج کردن علیه همسرش در مرجع قضایی صالح، دلایل ممنوع الخروجی خود را ارائه و در صورت اقناع مرجع قضایی به حکم دادگاه زن ممنوع الخروج شود.

نتیجه گیری

نتیجتاً به این رویه ایرادات بسیاری وارد است که برخی از این ایرادات در مقدمه بحث مورد توجه قرار گرفت؛ از جمله ایرادات مهمی که می شود به آن گرفت این است که مرد با ممنوع الخروج کردن همسرش تلاش می کند تا زن را تحت فشار و استیصال قرار داده تا زن از برخی از حقوق قانونی خود از جمله مهریه، نفقه و… صرف نظر کرده و این خود نوعی مصداق گروکشی نسبت به یک حق اساسی افراد جامعه است که این خود می طلبد قانونگذاران کشور فارغ از نگاه مرد سالارانه، حقوق زایل شده زنان را احیاء و با نگاهی کارشناسانه محدودیت هایی برای این حق شهروندی زنان قائل شود نه اینکه مطلقاً این حق ممنوع الخروجی زن را در اختیار مرد بگذارند.

سوالات متداول