سهم الارث فرزندان از مادر- وارث شخصی است که حق دارد سهمی از دارایی متوفی (شخصی که فوت کرده است) را دریافت کند. در حقیقت علت وضع قوانین راجع به ارث، تعیین تکلیف نسبت اموال شخصی است که فوت کرده است. در هر کشور ، بسته به دین و آیین و مذهب و فرهنگ، ممکن است قوانین راجع به ارث متغیر باشد. برخی از کشور ها به مانند ایران، این قوانین را تابع دین شخصی فرد میدانند و برخی از حکومت ها نیز ملاک را قانون محلی که شخص در آن زندگی میکرده و یا قانون محلی که شخص در آن فوت کرده است را ملاک قرار میدهند.
نکته ی قابل توجه آن است که رابطه وراثت، صرفا بعد از مرگ ایجاد میگردد و قبل از مرگ متوفی شخصی وارث نامیده نمی شود. زیرا هویت دقیق افراد دارای حق ارث فقط در صورتی که شخص فوت نماید مشخص می شود. در عمل، برای تشخیص نهایی وراث، در کشور ما فرآیندی قانونی با عنوان انحصار وراثت باید صورت پذیرد که احتمالا به گوشتان خورده است. موضوع انحصار وراثت، بصورت جداگانه و در مطلبی دیگر بررسی خواهد شد.
تاریخچه ارث در ادیان مختلف، به ویژه اسلام
با نظر به ادیان مختلف، این نکته بسیار روشن است که از دیرباز قوانین مختلفی در رابطه با ارث میان تمدن های مختلف رایج بوده است.
دین یهود قوانین خاص خود را در تورات بیان نموده است و دین مسیحیت نیز در انجیل قوانین مختلف ارث را بیان نموده است. در دین مبین اسلام اما علاوه بر اینکه قوانینی در این رابطه در قرآن ذکر شده است، در فقه پویای اسلامی فروض بسیاری از حالات مختلف ارث بیان گشته است. قوانین جاری کشور ما نیز تا حدود زیادی، برگرفته از قوانین اسلامی است.
در زیر، یک نمونه از آیات مبارک قرآن کریم و یک نمونه از احادیث در رابطه با ارث بیان می شود :
- آیه ۱۱ سوره نساء : «يُوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَيَيْنِ فَإِن كُنَّ نِسَاء فَوْقَ اثْنَتَيْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَ وَ إِن كَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلأَبَوَيْهِ لِكُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ يَكُن لَّهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِن كَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ آبَآؤُكُمْ وَ أَبناؤُكُمْ لاَتَدْرُونَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ لَكُمْ نَفْعاً فَرِيضَةً مِّنَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ كَانَ عَلِيما حَكِيم»
حکم خدا در حق فرزندان شما این است که پسر دو برابر دختر ارث برد، پس اگر همه دختر و بیش از دو تن باشند فرض همه دو ثلث [فرض‌ها یعنی سهمیه‌های معیّن ارث، شش نوع است: نصف، رُبع (یک چهارم)، ثُمن (یک هشتم)، سُدس (یک ششم)، ثلث (یک سوم)، ثُلُثان (دو سوم).] ترکه است، و اگر یک دختر باشد نصف، و فرض هر یک از پدر و مادر یک سُدس تَرَکه است در صورتی که میّت را فرزند باشد و اگر فرزند نباشد و وارث منحصر به پدر و مادر بود، در این صورت مادر یک ثلث میبرد (باقی را پدر)، و اگر میّت را برادرانی باشد در این فرض مادر یک سُدس خواهد برد، پس از آنکه حقّ وصیّت و بدهی که به مال میّت تعلق گرفته جدا شود. شما این را که پدران و فرزندان کدام یک به خیر و صلاح (و به ارث بردن) به شما نزدیکترند نمی‌دانید. (این احکام) فریضه‌ای است که خدا معیّن فرموده، که خدا به هر چیز دانا و آگاه است. - حدیث : رسول خدا صلي الله عليه واله می فرمایند :«من قتل قتيلا فإنه لا يرث وإن لم يکن له وارث غيره، وإن کان ولده أو والده.»، کنز العمال هرکس ديگري را بکشد، ارث نمي برد. اگر چه مقتول وارثي جز قاتل نداشته باشد و اگرچه (مقتول) فرزند او يا پدرش باشد.
ارث در ایران به چه صورت است؟
در قوانین ارث در کشور ما آمده است که وراث به سه طبقه و چندین درجه تقسیم میشوند پیش از اینکه در رابطه با طبقات و درجات ارث بدانیم، باید بدانیم که اگر شخصی از طبقه نزدیکتر وجود داشته باشد، طبقات دیگر وارث محسوب نمی شوند و اگر شخصی از درجه نزدیکتر وجود داشته باشد، درجات دیگر وارث محسوب نمی شوند.
طبقه وراث و درجه آنها به شرح زیر است:
- طبقه اول : از جمله اشخاصی هستند که از طریق ولادت رابطه خویشاوندی دارند مثل پدر و پسر،… و از هم ارث می برند ، عبارتند از : درجه اول : پدر و مادر و فرزندان و درجه دوم به بعد: نوه و نتیجه و نبیره و…
- طبقه دوم : در صورتی که شخصی از طبقه اول وجود نداشته باشد، برای شناسایی وراث باید به طبقه دوم رجوع کنیم.
طبقه دوم ارث نیز به دو درجه تقسیم می شوند:
درجه اول: مادر بزرگ ها و پدر بزرگ ها و برادر و خواهر
درجه دوم: فرزندان خواهر و برادر و همچنین و پدر‌ها و مادرهای پدربزرگ ها و مادر بزرگ ها - طبقه سوم : اعمام (عموها) و عمات ( عمه ها ) و اخوال ( دایی ها ) و خالات (خاله ها) و اولاد آنها .
طبقه سوم نیز به دو درجه تقسیم می شود :
- عمو و عمه و خاله و دایی درجه (درجه اول) و اولاد انها (درجه دوم )
- عمو و عمه و خاله و دایی پدر و مادر (درجه اول) و فرزندان آن ها (درجه دوم )
در رابطه با ارث همسر نیز لازم به ذکر است که از آنجایی که رابطه همسر با مرحوم یک رابطه نسبی (خونی) نیست و یک رابطه سببی است (به سبب ازدواج)، همسر در این طبقات و درجات جایی ندارد، همسر در قانون ایران و دین اسلام معمولا سهم مشخصی دارد که ابتدا به ساکن از ارث کنار گذاشته شده و سپس مابقی ارث میان دیگر وراث تقسیم میگردد.
در نهایت و با توجه به اینکه آموختن قوانین بسیار گسترده ارث به طور کامل ، مطالعه کتاب ها و گذراندن واحد های دانشگاهی را میطلبد، برای نمونه یکی از حالات ارث یعنی نحوه ارث بری فرزندان از پدر و مادر را که بیشتر در جامعه مشاهده میکنیم را بررسی مینماییم.
چگونگی ارث فرزند از مادر و پدر
بسیار رایج و آشناست که پسر دو برابر دختر ارث خواهد برد. اما این تقسیم ارث شرایطی دارد که برای اینکه فرزند از پدر و مادرش ارث ببرد باید وجود داشته باشد.
این شرایط در چند حالت زیر بررسی میگردد:
حالت اول: اگر متوفی پدر و یا مادر در قید حیات نداشته باشد و فقط یک یا چند فرزند داشته باشد، تمام ارث به فرزندان میرسد. البته در این موارد در صورتی که همسر وجود داشته باشد، ابتدا سهم وی از اموال به میزان یک هشتم کنار گذاشته میشود و سپس بقیه ی اموال بین فرزندان تقسیم میگردد. به این صورت که اگر تنها یک یک فرزند وجود داشته باشد، بدون توجه به جنسیت، تمام ارث به وی میرسد. اگر فرزندان متعدد باشند، در صورتی که همه دختر و یا همه پسر باشند، اموال بصورت مساوی تقسیم میشود، اما اگر فرزندان هم دختر و هم پسر باشند، پسران دو برابر دختران ارث خواهند برد.
حالت دوم: در صورت وجود پدر و مادر در کنار فرزندان (یعنی پدر بزرگ و مادر بزرگ فرزندان یا همان پدر و و مادر شخصی که فوت شده است، سهم ایشان، هر کدام یک ششم از اموال است. در صورتی که فرزندان نیز وجود داشته باشند، فرزندان با قواعد خاصی ارث خواهند برد که شرح آن از حوصله مطلب خارج است.
حالت سوم: تقسیم ارث میان نوه ها در صورتی که فرزندان فوت کرده باشند، به صورت جایگزینی نسل آن ها انجام میشود. به این معنا که اگر نوه پسری باشد، سهم پسر را میبرد و در صورتی که نوه‌ی دختری باشد، سهم دختر را می برد.
ارث فرزند از نامادری
با توجه به اینکه علتی که شخص در آن مستحق ارث می باشد قرابت می باشد و قرابت به دو قسمت نسبی و سببی تقسیم می گردد. در قرابت نسبی یا باید یکی از دیگری متولد شده باشد مانند مادر و فرزند یا باید منشا واحدی داشته باشند مانند مادر بزرگ و نوه. قرابت سببی صرفا با ازدواج، قرابت ایجاد می گردد و خویشان زن با قوم شوهر هیچ قرابتی ندارند.
یک نوع دیگری از قرابت وجود دارد و آن رضاعی می باشد که ناشی از شیر دادن به طفل با شرایط خاص خود است. در مقوله ارث فرزندان از نامادری هیچ قرابتی بین فرزند و همسر پدر وجود ندارد که موجب ارث بری فرزندان شوهر زن دوم شوند.
اما همسر دوم در صورتی که خود فرزند داشته باشد همراه با شوهر دوم زن از اموال او ارث می برند به این صورت که یک چهارم اموال او به شوهر دومش می رسد و بقیه بین فرزندانش تقسیم می شود.
ارث فرزند از مادر در صورت محروم الارث شدن
شاید در بعضی از فیلم ها و سریال ها دیده باشید که بسیاری از پدر یا مادر ها فرزندانشان را از ارث محروم می کنند و به موجب این عمل، شخص ارث نمی برد اما در عالم حقوق محرومیت از ارث امری کاملا بی معنا می باشد زیرا قواعد ارث دلبخواه شخص صاحب مال نمی باشد که بتواند هر شخصی را داخل در وراث کند یا از آن خارج نماید بلکه در زمان فوت، هر شخصی که بتواند ارث ببرد طبق قانون سهم الارثش تعیین شده و به وی داده می شود.
تنها موردی که مادر می تواند فرزندش را از اموالش محروم کند تا یک سوم از اموالش است آن هم به شکل وصیت به این صورت که در وصیتش مثلا قید نماید که یک سوم اموالش فقط به یک فرزندش برسد اما مادری که نمی خواهد فرزندش ارث ببرد تنها راه حل قانونی صلح عمری کردن اموالش می باشد که با انعقاد عقد صلح عمری با کسی که می خواهد فقط او ارث ببرد در زمان حیاتش مالکیت را به او منتقل می کند اما تا اتمام دوره زندگیش می تواند از آن اموال منفعت ببرد.
تکلیف ارث فرزند مرده از مادر
یکی از شرایط اصلی ارث بردن در کنار مال داشتن شخص فوت شده و نبودن موانع ارث (قتل و کفر لعان و زنا)، زنده بودن وارث هنگام فوت شخص صاحب مال می باشد. حتی اگر فرزند شخص میت باشند نباید قبل از او فوت شده باشند وگرنه فرزندان فرزند مرحوم از مادر مرحوم شده ارث نمی برند.
برای روشن شدن موضوع مثالی در این زمینه کاربردی خواهد بود:
شما فرض کنید که مریم دارای دو فرزند پسر به نام های علی و حسین می باشد که علی قبل از مرگ مریم تصادف میکند و فوت می شود. چند سال بعد مریم که مادر آن هاست فوت می کند که در این حالت تمام ارث مریم به حسین که در زمان مرگ مادر زنده بوده تعلق دارد نه فرزندان علی. اما زمانی که قبل از فوت مریم هم علی زنده نباشد هم حسین، تنها در این حالت است که فرزندان علی و حسین سهم الارث پدرانشان را می برند.
سلام،اگر مادری ملکی از پدرش بهش رسیده باشه ایا باید به همه ی بچه هاش به تقسیم کنه یا اینکه میتونه فقط به یک بچه اون ملک رو بده؟
سلام تا زمانی که در قید حیاتن هر نوع تصرفی که بخواهند میتوانند در ملک خودشون انجام بدهند.
سلام اگر مادری هشت فرزند داشته باشد و اموال خود را فقط به‌نام دو فرزند خود بزند فرزندان دیگر چه کار باید بکنن؟
سلام کار خاصی نمیتونن بکنن
سلام ماسه فرزندهستیم یخواهردوپسرپدرم مالکی داشت که سه دونگ به نام خودش بودوسهدونگش به نام مادرم بعدازفوت پدرم خالم سهم پدرم روخریدوسهم من و برادرم روداد ولی به برادرکوچکم چیزی نداد مادرم مریض شدوازخالم پول قرص کردونتونست بدهیشوبده دودونگ ازسهم خودش روبه نام خالم کرد ویک دونگ به نام برادر کوچکم کرد بعدازفوت (مادروبرادربزرگم)من وبچهای برادرم ازبک دونگی که به نام برادرم هست سهمی می‌بریم یانه لطفاً مرا راهنمایی کنید سپاس فراوان
سلام اگر مادر در زمان حیات این کارو انجام داده باشند و یک دانگ به نام برادر کوچک زده باشند دیگر ملک ایشان نیست که به شما چیزی برسد
باسلام
مادرخانم‌بنده‌‌فوت‌‌شده‌‌بعداز‌پنچ‌سال‌مادر‌ش‌فوت‌میکنه‌‌مادر‌هم‌‌خودش‌‌خونه‌‌داره‌‌وباغ‌‌حال‌فرزندان‌‌دختر‌که‌ازمادرش‌‌زودتر‌فوت‌‌کرده‌‌بود‌‌‌ارث‌‌برای‌‌فرزندان‌‌دختری‌که‌ازمادرش‌‌زودتر‌‌فوت‌کرده‌‌میرسه‌‌یا‌نه‌‌باتشکر
سلام خیر اگر زودتر از ایشان فوت کرده باشند ارث نمی برند
سلام اگه‌فرزندی‌فوت‌کنددیگرفرزندان‌ازارث‌فرزندفوت‌شده‌ارث‌میبرندیافقط‌مادرارث‌میبرد‌ناگفته‌نمانداگه‌پدردرقیدحیات‌نباشدوفرزندبعدازپدرفوت‌کند
سلاماگر مادر در قید حیات باشد فقط او ارث خواهد برد
سلام پدرم ملکی داشت وما پنج خواهر ودو برادریم برادرم و بقیه بچه ها ملک پدرم را به نام مادرم زدن که او در انجا سکونت کند ولی برادرم زودتر از مادرم فوت کرد و بعد مادرم فوت کرد ایا بچه برادرم ارث میبرند از ملک
سلام خیر مرده از زنده ارث نمیبرد
خواهشن سوال بنده رو بدهید،ملک مادریم از اول بنام خودش بود،پدرم هم فوت کرده بود، بیست و اندی سال از مادرم مواظبت کردم مادرم شفاهی به همه خواهرام و حتی دوستان و اشنایان گفته بود که بعد ه مرگم خانه به من برسه،برادرو خواهرم راضی نیستن حکم شرعش چیه؟و نحوه تقسیم خونه به چه صورت میباشد با تشکر.
سلام متاسفانه گفتن شفاهی باعث نمیشه که کل زمین به شما برسه و همه ی خواهر و برادرانتان با شما شریک هستند
سلام.ما چهارتا خواهر هستیم وبه همراه ی برادر بعداز فوت پدرم ملک پدری را به نام مادرم کردیم .حالا میتونیم ادعا کنیم بگیم ما ارث خودمون رو میخواهیم .دیگر اینکه مادرم میتوانه جای مهریه خود از پدرم ملک رو برداره ملکی که ما به نامش کردیم .ممنون
سلام چون بنام مادرتون شده دیگه نمیتوان ازدست مادرتون دراورد مهریه هم جز دیون هست واگر مادرتون مطالبه کند میتواند اگر پدرتون مالی داره از ان وصول کند
سلام مایازده نفرهستیم ومادرمون درحین حیات هست ویک برگ تازنده هست هیچ ارثی تقسیم نشه ولی دونفرامضانزدن میشه ارث پدرتقسیم کردیانه.
ممنون میشم
سلام بله میشود
سلام آیاپدر۱۲سال مرده باشدمادرمزرعه داشته وفروخته والان بچه ها۴پسرو۲دخترهستن وقتی آن مزرعه رافروخت به ۲تاازپسران پول دادامابه بقیه هیچ چیزی نداداگرشکایت کنیم حق باماست؟
سلام اگه اموالی داشته باشد میتوانید وصول نمایید
سلام خسته نباشید،مادر بنده سه سال پیش فوت کرده از پدر بزرگم که ایشون هم فوت کرده وصیت نامه هست که به فرزندان دختر زمین به ارث گذاشته اند،در حال حاضر اون زمین الان دست دایی من هست که ادعا میکند چون خواهرش یعنی مادر بنده که فوت کرده ارثی به متوفی تعلق نمیگیرد آیا این از نظر قانون درست است؟
سلام در صورتی که مادر شما زودتر از پدر فوت شده اند ارث نمی برند در مورد وصیت نیز موصی‌له باید در قید حیات باشد تا بتواند پس از موصی وصیت را قبول کند و سپس مالکیت به وی انتقال یابد
اگر ادعای ایشان درست نیست
سلام
پول نقد ارثیه مادری بین پسر و دخترچگونه تقسیم میشود؟
طلا نیز سهم دخترس؟
برای ملک ۶ دانگ بین فرزندان ۳ دختر۳پسرچگونه تقسیم میشود؟
سلام سهم الارث پسر ودختر دو به یک هست یعنی دختر نصف پسر و مابین دخترها یا پسرها مساوی تقسیم میشود
ایا زن از دیه به همسرش تعلق گرفته میتواند تقاضای مهر کن
سلام بله میتواند
با سلام
من فرزند شهید هستم. مادرم ۲۰ سال پیش ازدواج مجدد داشت وشخصی که مادرم با او ازدواج کرد با همسر وفرزندان خود جدا زندگی می‌کنند ومادرم از این ازدواج یک دختر ویک پسر دارد که ما باهم هستیم .مادرم از حقوق پدرم ووام بنیاد خانه ای تهیه کرده که به نام خودش آیت ، آیا ازاین خانه خواهر وبرادرم سهم دارند با اینکه پدرشان اصلا با ما زندگی نکرده وخودش دارای مال ومنال است ؟ اصلا سهم داشتن این دوفرزند از این خانه درست است چون ازحقوق پدرم تهیه شده ؟
با تشکر
سلام اگه مادرتون فوت کنن بله سهمی دارد
بسیار سپاسگزارم واگر سند به نام من زده شود بعداز فوت مادرم می توانند ادعا کنند ؟
ممنون از پاسخگویی شما
خیر تمام اقدامات مادر در زمان حیات چنانچه در سلامت عقلی باشند صحیح و قانونی است
سلام وقت بخیر من مادر خانومم مقداری ملک داره به علت کرونا مادر خانومم صبح فوت میشه چند ساعت بعدش هم خانوم خودم،آیا من میتونم وارث خانومم باشم؟ البته مادر خانومم یه پسر هم دارد
سلام وراث خانم خودتان هستین واگر فرزندی ندارین نصف ارث بشما تعلق میگیرد
سلام وقت بخیر ،مادر خانومم داری یه فرزند پسر و یه دختر میباشد
مشکلی پیش اومد مادر خانومم فوت شد بعد چند ساعت هم دخترش فوت شد ،من همسر دخترش هستم آیا وارث به حساب میام،ممنونم
سلام خیر
سلام ما ۱۰تا فرزند هستیم پدرم فوت کرده مادرم میخواهد ۳دانگ از خانه ای که به اسم خودش هست چون من مجرد هستم به اسم من بزند وبقیه را هم بین دخترای دیگه تقسیم کند به پسرا چیزی ندهد چون وضع مالی خوبی دارند ایا درقید حیات خودش چنین کاری رو میتونه انجام بده مادرم ۷۴ ساله هستن
سلام :تصرفات ایشان در زمان حیات در صورت سالم بودن از لحاظ عقل درست است.
سلام پدر من سال۸۶فوت کرد و مادر بزرگم سال۹۰.پدرم فقط یک خانه داشت ک ما در اون زندگی میکنیم و با رضایت (خواهر و برادرم)میخواییم خونه رو به اسم مادرم بزنیم ولی گفتن چون مادر بزرگم بعد پدرم فوت کرده ارث ایظون به عمو ها و عمه هام میرسه و اونها حز وراث هستند .درسته؟(پدر بزرگم خیلی قبل تر از پدرم فوت کرد )
سلام:مادربزرگ سهم یک ششم میبرد شماهم سهم خودتان را میبرسدوعموی شما ازسهم یک ششم مادر ارث میبرندپس عموهای شما از یک ششم مادرخود درسهم خانه بله جزوراث میباشد .
با سلام و خسته نباشید مادرم چند سال پیش فوت کردن توی شهرستان یه خونه ویه باغ که سند منقوله دار هم داره به اسمش هست مقدار قابل ملاحظه ای هم طلا داره، و پدرم هم ۱۰۱ سال سن داره از کار افتاده هست و یکمی هم فراموشی داره و در قید حیاط هستن به نوبت پیش من و برادر و خواهرهام میمونه اون هم خونه و باغ تو شهرستان و خونه در تهران داره و هر سال از باغ میوه که داره مقداری میوه فروخته میشه و همه داراییهای مادرم و پدرم در اختیار برادرم هست و تازگیها هم برادرم از پدرم امضا و اثر انگشت واگذاری چند قطعه زمین رو گرفته و داده به چند تا از خواهرا و یه زمین هم برای خودش برداشته و حالا میخوام بدونم تکلیف اموال مادرم و همینطور پدرم چیست ما دو برادر و شش خواهر هستیم آیا به عنوان آخرین فرزند پسر از این اموال حتی اموال پدرم که در حال حاظردر قید حیاط هستن چیزی به من تعلق میگیره و با چه شرایطی با عرض معذرت میدونم که یه سوال کلی شد که چندتا سوال توش هست ببخشید با تشکر
سلام:میتوانید تقاضای انحصاروراثت وتقسیم ترکه نمایید.
سلاممادرمن درقید حیات هس او بارضایت خودش طلاهاشو بین سه دخترش تقسیم کرده البته پدرمون دوساله فوت کرده واین طلاها هدیه مادرم هس .میخواستم بدونم ایا بعد از فوت مادرم ،دو برادرم ادعایی دراین مورد میتونن داشته باشن
سلام: خیر نمی توانند اقدام به برهم زدن تقسیم بکنند.
سلام حسته نباشید خونه پدریم سه دانگ به اسم مادرم و سه دانگ به اسم پدرم .پدرم فوت شده اون سه دانگ که به اسم مادرم هست به همه میرسه یا به اونی که دوست داره بده واینکه قبل فوتش میتونه وکالت ۳ دانگ رو بده به فرزندی که دوست داره بهش ۳ دانگ سهم خودش برسه ممنون
سلام ، زتی فوت کرده ، همسر وی و تنها فرزند او و نیز مادر ایشان هرکدام به چه صورت ارث میبرند
ممنون
سلام: هر کدام سهم خودشان را می برند باقی مانده به پدر می رسد.
سلام مادر من در قید حیات هستند.ایشون پولی که تو بانک داشتن را به کارت من واریز کردن آیا برادر وخواهران بعد از او میتوانند ادعای سهم کنند
سلام: خیر