غش و فریب در معامله

طبق قانون، کلیه عرضه کنندگان کالا و خدمات، منفرداً یا مشترکاً مسؤول صحت و سلامت کالا و خدمات عرضه شده مطابق با ضوابط و شرایط مندرج در قوانین و یا مندرجات قرارداد مربوطه یا عرف در معاملات هستند اگر موضوع معامله کلی باشد در صورت وجود عیب یا عدم انطباق کالا با شرایط تعیین  شده، مشتری حق دارد صرفاً عوض سالم را مطالبه کند و  فروشنده باید آن را تأمین کند و اگر موضوع معامله جزئی (عین معین) باشد مشتری می تواند معامله را فسخ کند یا ارش کالای معیوب و سالم را مطالبه کند و فروشنده موظف است پرداخت کند. در صورت فسخ معامله از سوی مشتری پرداخت خسارت از سوی عرضه کننده منتفی است.چنانچه خسارات وارده ناشی از عیب یا عدم کیفیت باشد و عرضه  کنندگان به آن آگاهی داشته باشند، علاوه بر جبران خسارت به مجازات مقرر در این قانون محکوم خواهند شد.

” و من غش اخاه مسلم نزع الله عنه برکه رزقه و افسد علیه معیشه وکله الی نفسه”

هرکس با برادر مسلمانش غش و خیانت کند، خداون برکت را از زندگی او بر میدارد و اورا تباه میسازد و او را به خودش واگذار میکند.

غش و انوع آن

غش با فتح به معنای فریفتن و دچار اشتباه انداختن طرف مقابل است. غش، نشان دادن چیزی ورای واقعیت امر می باشد یا موردی است که عیب جنس پنهان میگردد و بیان نمیشود.غش انواع مختلف دارد. غش در معامله و غش در نکاح.

الف) غش در معامله

• مورد معامله را جوری نشان داد که باعث فریب شخص خریدار گردد به گونه ای که اگر عمل حیله گرانه فروشنده نبود خریدار راضی به خرید آن مال نمیشد. مانند اینکه مغازه داری برای مخفی نمودن عیب کالا خود با نور پردازی زیاد آنرا پنهان کند.
• غش در معامله با سکوت کردن و ترک فعل: به این صورت که عیب مال یا دستکاری آن مال را که باعث کاهش قیمت آن می شود را ابراز نکند.مانند ماشینی که در اثر تصادف شکل ظاهریش عوض شده است و توسط صافکار دوباره به حالت عادی برگشته است اما خریدار از این موضوع اگاهی نداشته است ومال به عنوان ماشین سالم به وی فروخته شده است.
• اظهار خلاف واقع جنس مال مورد معامله: بارزترین مثال در این زمینه معامله کردن نقره به جای طلا می باشد ولی فقط مختص طلا نمی باشد هر فروشنده ای که راجع به ماهیت مال فریب کاری کند غش انجام داده است . مانند مبلمانی که به شکل چوب طراحی شده است اما در واقع پلی استر است یا  لباسی که از پلاستیک است اما نخ جا زده می شود و…
• ترکیب کردن هر چیزی به مال که بخواهد وزن آن را بالا ببرد و به همان قیمت اصلی فروخته شود. مانند مخلوط کردن آب به شیر

با توجه به اینکه پنهان کردن عیب کالا فضای سلامت اقتصادی جامعه را دچار تزلزل میکند و تمام معاملات در یک فضای بی اعتمادی انجام میشود حکم شرعی و تکلیفی این عمل حرام است و شامل گناهان کبیره می شود و طبق فرموده پیامبر در مورد شخصی که خرمای مرغوب با نامرغوب به فروش رسانده بود این شخص خائن و از مسلمانان نمیباشد. همچنین طبق عبارت: (نهی النبی(ص) أن یشاب اللبن بالماء للبیع) “پیامبر(ص) از آمیختن شیر با آب، برای فروش نهی فرمود” اما اینکه تکلیف و وضعیت معامله انجام شده چه می شود با توجه به نوع غش متفاوت است .در موردی که فروشنده ماهیت مال را چیزی  غیر از واقعیت امر بیان میکند چون اینجا ماهیت معامله دچار تغییر میگردد این معامله محکوم به بطلان می باشد اما در موارد دیگر بین فقها اختلاف نظر است و اکثرا معتقدند که این معامله صحیح است و طرف دیگر اختیار فسخ معمله را دارد.

ب) غش و فریب  در نکاح

فریب در نکاح همان عنوان تدلیس را دارد. به این معنا که طرفین یا شخص ثالث برای کسب رضایت دیگری به ازدواج صفت یا عنوانی را بیان کند که شامل آن نباشد مانند اینکه مرد خود را شاغل در وزارت اطلاعات یا یک جراح قلب مشهور معرفی نماید یا عیب و نقص خود را پنهان نماید بیماری ها پوستی روانی مثل جنون  که اگر آن عیب یا نقص موجود بود، طرف مقابل حاضر به ازدواج با او نمی شد.فریب رخ داده است.موارد تدلیس محدود نمی باشد و هرگاه وصفی به طور صریح بیان شود یا اصلا بیان نشود اما عقد متبانیا بر آن وصف استوار بوده باشد تدلیس اتفاق افتاده اس

بیشتر بخوانید: جعل چیست و جاعل چه کسی است؟

اثر تدلیس و  غش در ازدواج

هرگاه معامله ای با فریب و حیله منعقد شود برای طرف دیگر حق فسخ ایجاد میگردد. فسخ به معنی بر هم زدن آن می باشد که نیاز به اراده طرف دیگر ندارد.شرط استفاده از این امتیاز این است که اولا شخص فریفته شده از وجود عیب آگاهی نداشته است زیرا اگر با اگاهی از اینکه مال مور نظر ماهیت بیان شده را ندارد آنرا بخرد اقدام علیه خود کرده است و در این فرض کسی ضامن نمی باشد دوما اینکه خیاری که ازاین عمل شامل حال خریدار می شود فوری است و باید به محض وقوع از حیله آنرا فسخ کند. علاوه بر این، اقدام شخص فریبنده جرم انگاری نیز شده است ماده ۶۴۷ قانون مجازات اسلامی می‌گوید: چنانچه هر یک از زوجین قبل از عقد ازدواج طرف خود را به امور واهی از قبیل داشتن تحصیلات عالی، تمکن مالی، موقعیت اجتماعی، شغل و سمت خاص، تجرد و امثال آن تدلیس دهد و عقد بر مبنای هر یک از آنها واقع شود، مرتکب به حبس تعزیری از ۶ ماه تا دو سال محکوم می‌شود.همچنین طبق قواعد مسئولیت مدنی نیز امکان مطالبه خسارت وجود دارد.

کم فروشی و گرانفروشی

گران فروختن: عرضه کالا یا خدمات به بهای بیش از نرخ‌های تعیین شده توسط مراجع رسمی به‌ طور علی‌الحساب یا قطعی و اجرا نکردن مقررات و ضوابط قیمت‌گذاری و انجام هر نوع اقدامات دیگر که منجر به افزایش بهای کالا یا خدمات برای خریدار شود. کم فروشی نیز با اعمالی از قبیل: دستکاری کردن ترازو ،حساب کردن جعبه، پلاستیک و بسته روی محصول اصلی(کاری که اکثر شیرینی فروشی ها انجام میدهند)سبک کشیدن کالاها و امثالهم می باشد.

مرجع رسیدگی به گرانفروشی و کم فروشی کجاست

مرجع صالح برای جرم گرانفروشی و کم فروشی و احتکار سازمان تعزیرات حکومتی می باشد. رسیدگی به این جرم با گزارش اشخاص حقیقی یا حقوقی گزارش سازمان‌ های بازرگانی، گزارش اتحادیه و واحد‌های بازرسی و نظارت مجامع امور صنفی، گزارش انجمن‌های حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان، گزارش سازمان بازرسی کل کشور و سایر مراجع قضایی و دولتی و انتظامی در هیات بدوی سازمان تعزیرات و با حضور شخص متخلف و گرفتن دفاعیات وی انجام میپذیرد اما عدم حضور مانعی برای رسیدگی نمی باشد و رای غیابی صادر خواهد شد.

مجازات گرانفروشی

مجازات گرانفروشی با توجه به مبلغ و میزان آن متفاوت است.

الف – گرانفروشی تا مبلغ بیست هزار ریال:

• مرتبه اول – تشکیل پرونده.
• مرتبه دوم – ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف اول).
• مرتبه سوم – جریمه از پنج هزار ریال تا پنج برابر میزان گرانفروشی و ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف دوم).
• مرتبه چهارم – جریمه از ده هزار ریال تا ده برابر میزان گرانفروشی، قطع تمام یا برخی خدمـــات دولتی از یــک تا شش مـــاه و ممــهور نـــمودن پروانه
• واحـد بــه مهــر (تخلف سوم)
• مرتبه پنجم – علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه چهارم ، تعطیل موقت از یک تا شش ماه و نصب پارچه به عنوان گرانفروش.
• مرتبه ششم – تعطیل و لغو پروانه واحد.

ب – گرانفروشی از مبلغ بیش از بیست هزار ریال تا مبلغ دویست هزار ریال:

• مرتبه اول – جریمه معادل مبلغ گرانفروشی
• مرتبه دوم – جریمه از یک تا دو برابر میزان گرانفروشی وممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف اول).
• مرتبه سوم – جریمه از یک تا پنج برابر میزان گرانفروشی ، قطع خدمات دولتی و ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف دوم).
• مرتبه چهارم – علاو ه بر اخذ جریمه طبق مرتبه سوم، قطع تمام یا برخی خدمات دولتی از یک تا شش ماه و ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف سوم).
• مرتبه پنجم – علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه سوم، تعطیل موقت واحد از یک تا شش ماه و نصب پارچه بعنوان گرانفروش.
  مرتبه ششم – تعطیل و لغو پروانه واحد.

ج -گرانفروشی از مبلغ بیش ازدویست هزار ریال تا یک میلیون ریال:

• مرتبه اول – جریمــــــه از یک تا دو برابر میزان گرانفروشی ،  ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف اول).
• مرتبه دوم – جریمه از دو تا پنج برابر میزان گرانفروشی، قطع تمام یا برخی خدمات دولتی از یک تا شش ماه و ممهور نمودن
• پروانه واحد به مهر (تخلف دوم).
• مرتبه سوم – علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم تعطیل موقت واحد از یک تا شش ماه، نصب پارچه بعنوان گرانفروش و ممهور
• نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف سوم).
• مرتبه چهارم – علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیل و لغو پروانه واحد و لغو کارت بازرگانی.

د-گرانفروشی بیش از مبلغ یک میلیون ریال:

• مرتبه اول – جریمه از دو تا پنج برابر میزان گرانفروشی،  ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف اول).
• مرتبه دوم – جریمه از پنج تا هشت برابر میزان گرانفروشی، قطع تمام یا برخی خدمات دولتی از یک تا شش ماه و ممهور نمودن پروانه واحد به مهر( تخلف دوم ).
• مرتبه سوم – علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم، تعطیل موقت واحد از یک تــا شــش مــاه ، نصب پارچه به عنوان گرانفروش و ممهور نمودن پروانه واحد به مهر (تخلف سوم ).
• مرتبه چهارم – علاوه بر اخذ جریمه طبق مرتبه دوم ، تعطیل و لغـــــو پــروانه واحــد و لغو کارت بازرگانی تبصره -در صورت تکرار تخلف، اعمـال تعزیرات ،متناسب با مبلغ و مراتب تخلف خواهد بود.