نفی نسب و نفی ولد در مسائل حقوقی و خانوادگی مطرح می شود که از آن در فقه هم بحث شده است که در قانون ایران اگر بحثی راجع به این مسئله است از فقه اسلامی گرفته شده است.
در ابتدا دو مفهوم نفی نسب و نفی ولد را که در کنار هم هستند را قصد داریم بررسی کنیم، این دو اصطلاح مترادف یکدیگر نیستند بلکه نفی ولد یکی از اقسام و یا به عبارتی یک قسم خاص نسبت به نفی نسب می باشد که برای نفی نسب و نفی ولد راه های مطرح شده است که در این مقاله بررسی می شوند.
در آخر نوشته نیز یک نمونه از دادخواست نفی نسب را مطرح کرده ایم تا مطالب جامع باشند.
نسب چیست؟ و بیان انواع نسب…
در ابتدای توضیح نفی نسب باید لغت نسب را تبیین کرد؛ نسب در لغت به معنای نژاد، اصل، رگ و ریشه آمده است و در اصطلاح حقوقی عبارت است از رابطه خویشاوندی (فامیلی) که از راه خون بین دو نفر یا چند شخص برقرار می شود.
نسب به دو بخش تقسیم می شود:
نسب مشروع و نسب نامشروع، نسب مشروع که به آن نسب قانونی هم می گویند، ناشی از نکاح است که در حقوق ایران زمانی نسب مشروع و قانونی است که پدر و مادر طفل در حسن انعقاد نطفه، دارای رابطه زوجیت صحیح باشند البته ممکن است این رابطه زوجیت تحت یک ازدواج دائم و یا یک ازدواج موقتی رخ بدهد.
حقی که برای طفل متولد از نسب مشروع بیان شده عبارت است از:
حضانت، نفقه، ارث و… در نوع دوم که نسب نامشروع می باشد روابطی که بر خلاف مورد قبل، تحت هیچ ازدواجی قرار نگیرد و بر خلاف اخلاق حسنه، عرف و سنت اجتماعی است که این گونه روابط از ثبات برخوردار نمی باشند و صرفا برای حمایت از طفل حقوقی برای او تعیین شده که بر عهده پدر و مادر طبیعی او (کسانی که رابطه نامشروع داشتند) می باشد.
نفی نسب به چه معناست؟
نفی نسب به این معناست که ممکن است کسی که به ظاهر با دیگری قرابت نسبی (رابطه خویشاوندی)دارد اقدام به نفی نسب کند به این عبارت که رابطه خودش را با ایشان انکار کند حال اگر چنین انکاری از طرف پدر ظاهری طفلی باشد، نفی ولد نامیده می شود.
نفی ولد را پدر اینگونه باید بیان کند:
عدم تحقق قاعده فراش و لعان که هر دوی این اصطلاحات حقوقی نیاز به توضیح دارند.
قاعده فراش به این عبارت است که حداکثر و حداقل طول مدت حمل رعایت شود؛ توضیح این جمله به این شکل است که حداقل مدت حمل برای این که طفل به پدر ملحق شود ۶ ماه و حداکثر طول مدت حمل ۱۰ ماه است، با این مقدمه چنانچه طفل در فاصله کمتر از شش ماه بعد از نکاح به دنیا آمده باشد نفی ولد آسان خواهد بود که شوهر در این صورت کودک را از خود نفی می کند.
در صورت دوم به این نحو است هر گاه که از رابطه مرد با همسر خودش بیشتر از ۱۰ ماه نگذشته باشد که در این حالت هم طفل دیگر به او ملحق نیست و دعوای نفی ولد را می تواند اقامه کند.
یکی دیگر از اسباب نفی ولد لعان می باشد، به این نحو است که شوهر با توسل به لعان طفل را از خود نفی می نماید بدون نیاز به هیچگونه دلیل و بینه ای؛به عبارتی شوهر بینه ای بر ادعای خود ندارد و برای سقوط حد قذف (شلاقی است که کسی که به دیگری از جمله همسر خویش نسبت زنا دهد و نتواند اثبات کند)و نفی فرزند می بایست به لعان متوسل شد.
دعوای نفی نسب علاوه بر پدر یا مادر، می تواند توسط افراد ذی نفع نیز مطرح شود.
مثلا خانواده ای را تصور کنید که فردی در بین ایشان است که نسبتی با ایشان ندارد به عبارتی وی فرزندخوانده این خانواده بوده است که با آزمایش ژنتیک اثبات می شود.
آشنایی با عبارت اثبات نسب و تفاوت نفی ولد و نفی سبب
زمانی که نسب مشروع طفل، مورد اختلاف قرار بگیرد و طرفی از آن دو مخالف این ادعا باشد و به عبارتی بخواهد ادعای نفی کننده نسب را رد کند باید نسب را اثبات کند که در عالم حقوق به این ادعای او دعوای اثبات نسب می گویند.
برای اثبات این امر در وهله اول وجود رابطه زوجیت و وقوع نزدیکی است (یعنی هم زن و شوهر باید ازدواجشان را رسمی کرده باشند مگر در حالتی که ازدواج از نوع موقت باشد که در این حالت وظیفه ثبت و رسمی کردن ازدواج پس از تولد طفل از طرف ایشان یک الزام است و باید ازدواجشان را رسمی کنند) به عبارتی برای اثبات نسب مشروع لازم است که اثبات شود طفل مورد اختلاف از زن شوهردار (اثبات نسب مشروع مادری) متولد شده و از طرفی دیگر از نطفه شوهر آن زن (اثبات نسب پدری) به وجود آمده است.
تفاوت نفی ولد و نفی نسب به این شکل است که نفی ولد تحت نفی نسب قرار می گیرد و تفاوتی که با هم دارند، همانطور که از نامش بر می آید، دعوای نفی نسب توسط پدر، مادر یا هر شخصی قابل طرح است ولی دعوای نفی ولد تنها توسط پدر امکان پذیر است.
دادگاه صالح به رسیدگی به دعوای نفی ولد و نفی نسب
دادگاه خانواده از نظر ذاتی برای رسیدگی به دعوای نفی نسب و نفی ولد صلاحیت دارد.
از نظر محلی نیز دادگاه خانواده محلی که خوانده زندگی می کند صالح است و برای اثبات این دعوی به همراه مدارک و اسنادی که هست می شود از اقرار، شهادت شهود، نظر پزشکی قانونی و سند رسمی و عادی اثبات می شود.
اقرار مقر باید تمام شرایط اقرار را داشته باشد.
شهادت شهود: مثلا شخصی شهادت بدهد که وقتی طفل را از پرورشگاه و یا کسی دیگر گرفتند من آنجا بوده ام یا دیده ام.
نظر پزشک قانونی: طبیعتا ارزش این نوع دلیل از دلایل دیگر در نزد قاضی بیشتر می تواند باشد.
سند رسمی یا عادی: سند رسمی مثل یک وصیت نامه ای که در دفتر اسناد رسمی ثبت شده و یا شناسنامه ای که دال بر اثبات ادعای مدعی باشد و سند رسمی مثل یک پیامک و یا دست نوشته ای از قدیم در دفتری یا دفترچه خاطراتی می تواند باشد.
نمونه دادخواست نفی نسب
ریاست محترم مجتمع قضایی
با سلام، احتراما به استحضار می رساند
اینجانب به موجب دادنامه شماره… مورخ… موضوع کلاسه پرونده… شعبه … دادگاه خانواده درخواست نفی نسب از آقای داشته ام نظر به این که با شهادت شهود و استشهاد محلی که برگه آن به دادخواست منضم شده است خواستار نفی نسب می باشم لذا با تقدیم این دادخواست درخواست صدور حکم مبنی بر نفی نسب را استدعا دارم.
نتیجه گیری
همانطور که در مقدمه خواندید نفی نسب با نفی ولد اگرچه در کنار هم می آیند اما متفاوت از هم هستند و نسبت عام و خاصی با هم دارند.
هرگاه خانواده ای برای مسائلی نظیر ارث و امثال ذلک ممکن است نسب کسی را که رابطه ای ظاهری با ایشان دارند را نفی کنند و یا مردی این نظر را داشته باشد که همسرش به وی خیانت کرده و طفل به دنیا آمده به او منتسب نباشد و حتی در مواردی نادر ممکن است که مادری چنین مدعایی داشته باشد مثلا فرزندش در بیمارستان جابجا شده باشد، این دعوای نفی نسب و یا ولد را به جریان بیندازند که راه هایی که می شود چنین دعوایی را پیش برد، در این مطلب مطرح کردیم.
سوالات متداول
نفی ولد صرفا از طرف پدر نسبت به طرفیت فرزندی که ظاهرا به آن ها منتسب است می باشد اما نفی نسب دامنه گسترده تری نسبت به نفی ولد دارد و ممکن است به هر فردی که ادعای نسبت می کند داده شود.
از نظر ذاتی دادگاه خانواده و از نظر محلی دادگاه محل اقامت خوانده می یاشد.
وجود رابطه زوجیت که این رابطه باید مشروع باشد و در نهایت امروزه با پیشرفت تکنولوژی از آزمایشات ژنتیکی هم می توان کمک گرفت.
به فرزند اخرم مشکوک بودم تقاضای نفی ولد دادم متاسفانه دادگاه خانواده وجدید نظر آن را با دلایل واهی رد کردند به ن ظر شما چرا؟
سلام: دعوای نفی بلد مدتش دو ماه از تاریخ اطلاع می باشد خارج از مهلت اقامه نماییدنمی توانید اثبات نمایید.