محکومیت به مجازات فرد را از یک سری حقوق اجتماعی نیز محروم می کند. محرومیت شخص از حقوق اجتماعی از اثرات سوء پیشینه کیفری است. این سوءپیشینه را می توان از بین برد و قصد داریم به طریق از بین بردن سوءپیشینه کیفری بپردازیم.
سوءپیشینه کیفری چیست؟
مجازاتهای تبعی، مجازات‌هایی هستند که به‌تبع محکومیت قطعی کیفری بر محکوم‌علیه بار می‌شوند به عنوان آثار محکومیت قطعی کیفری محسوب می‌شوند که در حکم دادگاه قید نمی‌گردند. مجازاتهای تبعی برخلاف مجازاتهای تکمیلی، در حکم دادگاه هیچ‌گاه قید نمی‌شوند. مطابق ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی؛ محکومیت قطعی کیفری در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا شمول مرور زمان، در مدت‌زمان مقرر در این ماده محکوم را از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات تبعی محروم می‌کند:
- الف) هفت سال در محکومیت به مجازاتهای سالب حیات و حبس ابد از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی؛
- ب) سه سال در محکومیت به قطع عضو، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت واردشده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد، نفی بلد و حبس تا درجه چهار؛
- پ) دو سال در محکومیت به شلاق حدی، قصاص عضو در صورتی که دیه جنایت واردشده نصف دیه مجنی‌علیه یا کمتر از آن باشد و حبس درجه پنج.
- تبصره ۱- در غیر موارد فوق، مراتب محکومیت در پیشینه کیفری محکوم درج می‌شود؛ لکن در گواهی‌های صادره از مراجع ذی‌ربط منعکس نمی‌گردد مگر به درخواست مراجع قضائی برای تعیین یا بازنگری در مجازات.
- تبصره ۲- در مورد جرایم غیرقابل‌گذشت در صورتی که پس از صدور حکم قطعی با گذشت شاکی یا مدعی خصوصی، اجرای مجازات موقوف شود اثر تبعی آن نیز رفع می‌شود.
- تبصره ۳- در عفو و آزادی مشروط، اثر تبعی محکومیت پس از گذشت مدت‌های فوق از زمان عفو یا اتمام مدت آزادی مشروط رفع می‌شود. محکوم در مدت‌زمان آزادی مشروط و همچنین در زمان اجرای حکم نیز از حقوق اجتماعی محروم می‌گردد.
توجه داشته باشید محرومیت از حقوق اجتماعی ممکن است مجازات اصلی یک جرم در قانون باشد که در این صورت ممکن است از مجازاتهای تعزیری درجه ۵، ۶ یا ۷ باشد. مطابق تبصره ۱ ماده ۱۹ موارد محرومیت از حقوق اجتماعی به‌عنوان مجازات اصلی همان است که در مجازاتهای تبعی (مواردی که در ماده ۲۶ برشمرده شده) ذکر شده است و باید در حکم دادگاه قید گردد.
مجازاتهای موجب محرومیت ۷ساله از حقوق اجتماعی
مجازاتهای موجب محرومیت ۷ ساله از حقوق اجتماعی:
- مجازاتهای سالب حیات؛
- حبس ابد.
مجازات های موجب محرومیت ۳ ساله از حقوق اجتماعی
مجازات های موجب محرومیت ۳ ساله از حقوق اجتماعی:
- قطع عضو؛
- قصاص عضو در صورتی که دیۀ جنایت وارد شده بیش از نصف دیه مجنی‌علیه باشد؛
- نفی بلد؛
- حبس تا درجه ۴ (حبس بیش از ۵ سال)
مجازات های موجب محرومیت ۲ ساله از حقوق اجتماعی
مجازات های موجب محرومیت ۲ ساله از حقوق اجتماعی:
- شلاق حدی؛
- قصاص عضو در صورتی که دیۀ جنایت وارد شده نصف دیه مجنی‌علیه یا کمتر از آن باشد؛
- حبس درجه ۵ (حبس بیش از ۲ تا ۵ سال)
محکومیت موثر و غیرموثر کیفری
محکومیت‌هایی که در بندهای (الف)، (ب) و (پ) ماده ۲۵ ق.م.ا. برشمرده شده‌اند، طبق تبصره ماده ۴۰ همین قانون، محکومیت‌های مؤثر کیفری محسوب می‌شوند.محکومیت مؤثر، محکومیتی است که محکوم را به تبع اجرای حکم، بر اساس ماده (۲۵) این قانون از حقوق اجتماعی محروم می‌کند. محکومیت‌های غیرمؤثر یعنی محکومیت هایی غیر از آنچه در بندهای سه‌گانه ماده ۲۵ ق.م.ا. ذکرشده، در پیشینه کیفری محکوم‌علیه درج می‌شوند؛ ولی چنانچه سوابق کیفری محکوم‌علیه از دادگستری استعلام شود، محکومیت غیر مؤثر آنان در گواهی‌های صادره درج نمی‌شود. مطابق ماده ۹۵ ق.م.ا. محکومیت‌های کیفری اطفال و نوجوانان فاقد آثار کیفری است.
منظور از حقوق اجتماعی مذکور در ماده۲۵ قانون مجازات اسلامی چیست؟
طبق ماده ۲۶ قانون مذکور؛ حقوق اجتماعی موضوع این قانون به شرح زیر است:
- الف) داوطلب شدن در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا؛
- ب) عضویت در شورای نگهبان، مجمع تشخیص مصلحت نظام یا هیئت دولت و تصدی معاونت رئیس‌جمهور؛
- پ) تصدی ریاست قوه قضائیه، دادستانی کل کشور، ریاست دیوان‌عالی کشور و ریاست دیوان عدالت اداری؛
- ت) انتخاب شدن یا عضویت در انجمن‌ها، شوراها، احزاب و جمعیت‌ها به موجب قانون یا با رأی مردم؛
- ث) عضویت در هیئت‌های منصفه و امناء و شوراهای حل اختلاف
- ج) اشتغال به عنوان مدیرمسئول یا سردبیر رسانه‌های گروهی
- چ) استخدام و یا اشتغال در کلیه دستگاه‌های حکومتی اعم از قوای سه‌گانه و سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به آن‌ها، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، نیروهای مسلح و سایر نهادهای تحت نظر رهبری، شهرداری‌ها و مؤسسات مأمور به خدمات عمومی و دستگاه‌های مستلزم تصریح یا ذکر نام برای شمول قانون بر آن‌ها.
- ح) اشتغال به عنوان وکیل دادگستری و تصدی دفاتر ثبت اسناد رسمی و ازدواج و طلاق و دفتریاری
- خ) انتخاب شدن به سمت قیم، امین، متولی، ناظر یا متصدی موقوفات عام؛
- د) انتخاب شدن به سمت داوری یا کارشناسی در مراجع رسمی؛
- ذ) استفاده از نشان‌های دولتی و عناوین افتخاری؛
- ر) تأسیس، اداره یا عضویت در هیئت‌مدیره شرکت‌های دولتی، تعاونی و خصوصی یا ثبت‌نام تجارتی یا مؤسسه آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و علمی
تبصره ۱- مستخدمان دستگاه‌های حکومتی در صورتی که محرومیت از حقوق اجتماعی، خواه به‌عنوان مجازات اصلی و خواه مجازات تکمیلی یا تبعی، حسب مورد در مدت مقرر در حکم یا قانون، از خدمت منفصل می‌شوند.
قابل ذکر است سلب حقوق اجتماعی فقط به موجب قانون یا حکم دادگاه صالح امکان‌پذیر است؛ یعنی یا به موجب مجازات اصلی جرم در قانون و یا به تبع حکم دادگاه به‌عنوان مجازات تبعی و در غیر این دو حالت، کلیۀ حقوق اجتماعی اشخاص به موجب اصل ۲۲ قانون اساسی از تعرض مصون است.آثار محکومیت و مجازاتهای تبعی صرفاً بر احکام قطعی محکومیت کیفری بار می‌شوند؛ بنابراین، در صورتی‌که حکم کیفری قطعی نشده باشد، هیچ‌گونه اثر تبعی ندارد.
بیشتر بخوانید: حبس تعزیری چیست و آیا حبس تعزیری را می‌توان خرید؟
سوءپیشینه کیفری مختص جرایم عمدی است و طبق ماده ۲۵ ق.م.ا. مجازاتهای تبعی صرفاً به جرایم عمدی محدود شده است؛ بنابراین، در جرایم غیرعمدی مجازات تبعی وجود ندارد.محکومیت‌هایی که شامل مجازاتهای تبعی می‌گردند صرفاً مجازاتهای شرعی مثل حد یا قصاص نیستند بلکه برخی از جرایم تعزیری نیز موجب محرومیت از حقوق اجتماعی می‌گردند.
البته بر اساس بندهای سه‌گانۀ ماده ۲۵ ق.م.ا. تمامی مجازاتهای حدی مشمول اثر تبعی محکومیت کیفری است.
محرومیت از حقوق اجتماعی به عنوان مجازاتهای تبعی جز در سه مورد که در بندهای (الف)، (ب) و (پ) ماده ۲۶ ق.م.ا. آمده، دائمی نیستند بلکه محدود به مدت‌هایی هستند که مبدأ این مدت‌ها، یکی از سه تاریخ ذیل است:
- از تاریخ اجرای حکم؛
- از تاریخ توقف اجرای حکم اصلی (در مورد مجازاتهای سالب حیات و حبس ابد)؛
- از تاریخ شمول مرور زمان (در مجازاتهای تعزیری)؛
چنانچه جرم از نوع قابل‌گذشت باشد (طبق ماده ۱۰۴ ق.م.ا.) و مطابق شرایط ماده ۲۵ ق.م.ا. مشمول مجازات تبعی هم باشد و شاکی یا مدعی خصوصی این جرم پس از صدور حکم قطعی، گذشت نماید. اجرای مجازات متوقف و اثر تبعی مجازات هم رفع می‌گردد. (تبصره ۲ ماده ۲۵ ق.م.ا.)
تاثیر عفو خصوصی بر زوال آثار محکومیت
عفو خصوصی موجب زوال آثار محکومیت نیست مگر اینکه تصریح‌شده باشد؛ بنابراین، محکوم‌علیهی که مجازات او مشمول عفو خصوصی شده، پس از تاریخ عفو طی مدت‌های مقرر در ماده ۲۵ ق.م.ا. از حقوق اجتماعی محروم می‌شود. هر چند عفو در تبصره ۳ ماده ۲۵ ق.م.ا. به‌طور مطلق به کار رفته، اما مقصود از آن عفو خصوصی است.
از بین بردن سوء پیشینه
هدف از مجازات بیشتر از آنکه تنبیه و ارعاب باشد، جنبه پیشگیری و بازدارندگی آن مطرح است و به همین دلیل قانونگذار تمایل به مجازاتهای شدید و محرومیت های دائمی ندارد و سوء پیشینه کیفری را نیز برای مدت زمانی قرار داده و البته در برخی موارد محرومیت دائمی از برخی حقوق داریم که جهت برقراری نظم جامعه الزامی دانسته شده است. طبق تبصره ۲ ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی؛ هرکس به‌عنوان مجازات تبعی از حقوق اجتماعی محروم گردد پس از گذشت مواعد مقرر در ماده (۲۵) این قانون اعاده حیثیت می‌شود و آثار تبعی محکومیت وی زایل می‌گردد، مگر در مورد بندهای (الف)، (ب) و (پ) این ماده که از حقوق مزبور به‌طور دائمی محروم می‌شود.
مجازات تکمیلی از بین بردن سوءپیشینه کیفری
طبق ماده ۲۳ قانون مجازات اسلامی؛ دادگاه می‌تواند فردی را که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری از درجه شش تا درجه یک محکوم کرده است با رعایت شرایط مقرر در این قانون، متناسب با جرم ارتکابی و خصوصیات وی به یک یا چند مجازات از مجازاتهای تکمیلی زیر محکوم نماید:
- الف) اقامت اجباری در محل معین؛
- ب) منع از اقامت در محل یا محل‌های معین؛
- پ) منع از اشتغال به شغل، حرفه یا کار معین؛
- ت) انفصال از خدمات دولتی و عمومی؛
- ث) منع از رانندگی با وسایل نقلیه موتوری و یا تصدی وسایل موتوری؛
- ج) منع از داشتن دسته چک و یا اصدار اسناد تجارت؛
- چ) منع از حمل سلاح؛
- ح) منع از خروج اتباع ایران از کشور؛
- خ) اخراج بیگانگان از کشور؛
- د) الزام به خدمات عمومی؛
- ذ) منع از عضویت در احزاب، گروه‌ها و دستجات سیاسی یا اجتماعی؛
- و) توقیف وسایل ارتکاب جرم یا رسانه یا مؤسسه دخیل در ارتکاب جرم؛
- ز) الزام به یادگیری حرفه، شغل یا کار معین؛
- ژ) الزام به تحصیل؛
- س) انتشار حکم محکومیت قطعی.
تبصره ۱- مدت مجازات تکمیلی بیش از دو سال نیست مگر در مواردی که قانون به نحو دیگری مقرر نماید.
پس از این زمان آثار محکومیت کیفری از بین خواهد رفت.
سلام من از اتباع افغانستان هستم بنده در سال ٨٥ب دلیل اعتبار نداشتن کارت امایشم به زندان رفتم ۱۸روز و بعد مادرم با مراجعه به اداره اتباع و نامه مبنی بر این که کارت امایشم دارای اعتبار می‌باشد در دادگاه تبرعه شدم و الان هر ساله برای تمدید گواهینامه رانندگیم انگشت نگاری میکنم و سابقه ام در میاد میخواستم کلا سابقه ام از سیستم حذف بشه اگه امکانش هس کمکم کنید ،اینم بگم اون موقه ۱۵ سالم بود
سلام وقت بخیر
سال ۹۲ همراه خانمی مارو تو جاده گرفتن و شب بازداشتگاه موندم و فردا ازاد شدم
امکان حذف شدنش از سابقه من وجود داره
سلام: تا حکمی دراین خصوص صادر نشود سابقه ای برای شما درج نخواهد شد.
سلام.روزبخیر
من در سال ۹۹ بابت جعل سند به یسال زندان که ۸ ماه تعلیقی بوده و ۴ ماه حبس که باید زندان میرفتم محکوم شدم و کلا ۳ هفته در مهر ماه ۹۹ زندان بودم و با مرخصی متصل به آزادی مرخص شدم. آیا الان سوء پیشینه برای من ثبت شده؟
آیا میتوانم الان گواهی سوء پیشینه دریافت کنم؟
ممنون از راهنمایی شما…
سلام:خیر با توجه به اینکه دارای درجه شش می باشد دارای سابقه کیفری نمی باشید.
سلام من چند تاسابقه سرقت دارم که از اخریش پنج سال میگزره ومحکومیتم تمام شده ایا میتوانم سوپیشینه بگیرم
سلام: باید میزان حبس را بفرمایید تا مشخص شود که چند سال مونده است