معاونت در جرم یکی از مسائل مهم در قانون مجازات اسلامی است که قانونگذار در اشکال مختلف و مواد قانونی متفاوت به آن پرداخته است و مهمترین ماده در این خصوص میتوان به ماده ۱۲۶ قانون که بدین شرح است. ماده ۱۲۶ قانون مجازات اسلامی اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند:
- الف- هرکس دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
- ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
- پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیفتر محکوم می شود.
معاون، شخصی است که بدون مداخله در عملیات اجرایی به یکی از طرقی که در ماده ۱۲۶ قانون مجازات ذکر شده مباشر یا مرتکب اصلی را ترغیب میکند.
دسترسی سریع به عناوین:
مواردی که معاونت در جرم محسوب میشود
تهدید: هدید زمانی معاونت محسوب می شود که باعث سلب اختیار مباشر نشود زیرا اگر اختیار مباشر را سلب کند که تهدید کننده، اکراه کننده محسوب می شود نه معاون. به عنوان مثال الف،ب را تهدید می کند اگر مرتکب جعل نشود معامله ی خود را فی مابین فسخ می کند که در این صورت اگر مرتکب جعل شود الف،معاون ب،مباشر اما مثال در جایی که تهدید اکراه است الف ب را تهدید می کند اگر مرتکب جعل نشود همسر او را خواهد گشت.در این صورت اگر ب مرتکب جعل شود ب به دلیل اینکه اکراه شونده است مجازات نداره الف از باب اکراه کننده به مجازات فاعل جرم مستقل محکوم می شود.
فریب ودسیسه، نکته قابل توجه آن است که آن نوعی از فریبی معاونت محسوب می شود که باعث جهل مباشر نشود زیرا اگر باعث جهل شود فریب دهنده سبب اقوی از مباشر است مجازات مباشر (فاعل) است.
برای مثال: شخصی دیگری را فریب می دهد و می گوید فلان وسیله را در محل مشخص متعلق به من است در صورتی که چنین نیست حال اگر شخص فریب خورده وسیله را بردارد. شخص فریب دهنده مجازات مباشر یا فاعل جرم را دارد.زیرا فریب او باعث جهل مباشر است. اما در حالی که در مثال دوم شخص الف ب را فریب میدهد که اگر طلاهای را متعلق به فلانی است را سرقت کند می توانم به سرعت آن را برای تو بصورت پول نقد درآورم در صورتی که چنین توانایی ندارد. اگر ب مرتکب مرتکب سرقت شود خودش مجرم الف معاون است.
شرایط تحقق معاونت
- تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مباشر: رفتار معاون حتما باید قبل از رفتار مباشر یا در حین رفتار مباشر انجام شود پس اگر شخص رفتارش را بعد از رفتار مباشر انجام دهد معاون محسوب نمی شود هرچند ممکن است خودش جرم مستقلی باشد.
- مساعدت در فرار ۵۵۴ تعزیرات قانون مجازات اسلامی: هر کس از وقوع جرمی مطلع شده و برای خلاصی مجرم از محاکمه و محکومیت مساعدت کند از قبیل این که برای او منزل تهیه کند یا ادله جرم را مخفی نماید یا برای تبرئه مجرم ادله جعلی ابراز کند حسب مورد به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
تبصره – در موارد مذکور در ماده (۵۵۳) و این ماده در صورتی که مرتکب از اقارب درجه اول متهم باشد مقدار مجازات در هر مورد از نصف حداکثر تعیین شده بیشتر نخواهد بود. - مداخله در اموال مسروقه ۶۶۲ تعزیرات: مطابق ماده ۶۶۲ قانون تعزیرات ۱۳۷۵ هر کس با علم و اطلاع یا با وجود قراین اطمینان آور به این که مال در نتیجه ارتکاب سرقت به دست آمده است آن را به نحوی از انحاء تحصیل یا مخفی یا قبول نماید یا مورد معامله قرار دهد، به حبس از شش ماه تا سه سال و تا ۷۴ ضربه شلاق محکوم خواهد شد. یا پولشویی ماده ۲ قانون مبارزه با پولشویی
- وحدت قصد معاون و مباشر: یعنی معاون از قصد مجرمانه مباشر مطلع باشد و معاون همان جرمی را بخواهد که مباشر می خواهد:
- دو فرض: اگر مباشر جرمی را مرتکب شود که به کلی با جرم موردنظر معاون متفاوت است رفتار معاون جرم نیست مثلا معاون سلاحی را به مباشر می دهد برای شکار غیرمجاز حیوانات وحشی حفاظت شده اما مباشر با آن اسلحه مرتکب قتل عمدی می شود و معاون مجازات ندارد.
- فرض دوم: اما اگر جرم مورد نظر معاون را به نحوی شدیدتر انجام دهد در این حالت معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می شود و مباشر هم مجازات جرم ارتکابی را دارد.مثلا معاون مباشررا برای جرم سرقت ساده راهنمایی می کند اما مباشر مرتکب سرقت مشدد می شود در این جا مجازات معاونت در سرقت ساده می شود.
- معاونت فردی باشد: یعنی در واقع شخص موردنظر معاون یک شخص معین یا یک جمع معین باشد زیرا مثلا معاونت از طریق برنامه تلویزیونی یا پخش سی دی معاونت صورت نمی گیرد.
- معاونت مستقیم باشد: یعنی شخص معاون به صراحت عقیده ی خودرا برای مباشر بیان کند و اگر به کنایه اظهاراتی بیان کند و شخص مباشر با برداشت شخصی خود در نتیجه ی اظهارات شخص اول اقدام به جرم کند عمل جرم شخص اول معاونت تلقی نمی شود.
- معاونت موثر باشد: یعنی باعث ارتکاب جرم توسط مباشر شود پس اگرالف سلاحی را به ب بدهد با این هدف که ب با این سلاح ج را بکشد ولی ب بدون توجه به اظهارات الف و بدون استفاده از سلاح اقدام به قتل ج نماید الف معاون نیست.
- جرم بودن رفتار مباشر: در معاونت اصولا تئوری عاریه ای یا عاریتی حاکم است یعنی رفتار معاون زمانی معاونت است و جرم تلقی می شود که رفتار مباشر قانونا جرم مییاشد.
- اتمام رفتار معاونت: این شرط بدان معنا است که معاون زمانی قابل تعقیب است که رفتارش را تامرحله ی آخر به اتمام برساند.پس شروع به معاونت قابل تحقق نیست.
- مباشر اقدام به ارتکاب جرم یا اتمام جرم: معاون زمانی قابل تعقیب است که مباشر جرم مورد نظر معاون را انجام دهد یا لااقل شروع به آن جرم کند پس اگر معاون رفتارش را تمام وکمال انجام دهد ولی مباشر هیچ اقدامی نکند وفقط در مرحله ی اندیشه ی مجرمانه یا تهیه ی مقدمات باشد رفتار معاون جرم نیست
از دو شرط اخیر بر می آید که شروع به معاونت جرم نیست ولی معاونت در شروع به جرم است به شرطی که شروع به جرم جرم باشد یا قابل مجازات باشد..
معاونت هایی که خود جرم مستقل قلمداد شده اند
در برخی موارد قانونگذار استثنا از تئوری جرم مستقل استفاده کرده یعنی رفتار معاون خودش یک جرم مستقل است بدون آنکه رفتار مباشر جرم باشد.که مصادیق متفاوتی دارد.
مصداق اول:
- الف: تحریک/تطمیع/یا دعوت به خودکشی از طریق سامانه های رایانه ای یا مخابراتی بندب ماده ۱۵ جرائم رایانه ای:
- ب: چنانچه افراد را به ارتكاب جرائم منافي عفت يا استعمال مواد مخدر يا روانگردان يا خودكشي يا انحرافات جنسي يا اعمال خشونتآميز تحريك يا ترغيب يا تهديد يا دعوت كند يا فريب دهد يا شيوه ارتكاب يا استعمال آنها را تسهيل كند يا آموزش دهد، به حبس از نود و يك روز تا يك سال يا جزاي نقدي از پنج تا بيست ميليون ريال يا هر دو مجازات.
تهدید با چاقو یا آلت جرح ۶۱۷ تعزیرات
تبصره ۱- حمل قمه، شمشیر، قداره و پنجه بوکس در صورتی که صرفاً به منظور درگیری و ضرب و جرح انجام شود جرم محسوب و مرتکب به حداقل مجازات مقرر در این ماده محکوم می گردد. واردات، تولید و عرضه سلاح های مذکور ممنوع است و مرکتب به جزای نقدی درجه شش محکوم و حسب مورد این سلاح ها به نفع دولت ضبط یا معدوم می شود.
مصداق سوم:
تسهیل در فرار شخص از محاکمه یا خلاصی از محاکمات ۵۵۴ تعزیرات
هر کس از وقوع جرمی مطلع شده و برای خلاصی مجرم از محاکمه و محکومیت مساعدت کند از قبیل این که برای او منزل تهیه کند یا‌ادله جرم را مخفی نماید یا برای تبرئه مجرم ادله جعلی ابراز کند حسب مورد به یک تا سه سال حبس محکوم خواهد شد.
تبصره – در موارد مذکور در ماده (۵۵۳) و این ماده در صورتی که مرتکب از اقارب درجه اول متهم باشد مقدار مجازات در هر مورد از نصف حداکثر‌تعیین شده بیشتر نخواهد بود..
مصداق چهارم:
تسهیل در فرار شخصی که قرار جلب دستگیری او صادر شده ۵۵۳ تعزیرات:
هر کس شخصی را که قانوناً دستگیر شده و فرار کرده یا کسی را که متهم است به ارتکاب جرمی و قانوناً امر به دستگیری او شده است مخفی کند یا وسایل فرار او را فراهم کند به ترتیب ذیل مجازات خواهد شد: چنانچه کسی که فرار کرده محکوم به اعدام یا رجم یا صلب یا قصاص نفس و اطراف و یا قطع ید بوده مجازات مخفی‌کننده یا کمک‌کننده او در فرار،حبس از یک تا سه سال است و اگر محکوم به حبس دائم یا متهم به جرمی بود که مجازات آن اعدام یا صلب است محکوم به شش ماه تا دو سال حبس‌خواهد شد و در سایر حالات مجازات مرتکب یک ماه تا یک سال حبس خواهد بود.
تبصره:
در صورتی که احراز شود فرد فراری دهنده و یا مخفی‌کننده یقین به بی‌گناهی فرد متهم یا زندانی داشته و در دادگاه نیز ثابت شود از مجازات معاف خواهد شد.
مصداق پنجم:
هواپیما ربایی یا اخلال درپرواز از طریق تهدید ،تطمیع،خدعه و فریب وغیره
بند۱و۳ قانون مجازات اخلال کنندگان امنیت پرواز
مصداق ششم:
تهدید و تطمیع در امر انتخابات ماده ۲۷ قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی
معاونت هایی که به صورت ترک فعل هستند
رفتار یا عمل معاونت اصولاً از طریق فعل صورت می پذیرند ولی استثناً در برخی موارد قانونگذار معاونت از طریق ترک فعل را پذیرفته است.
- استثنا اول: اگر شخصی متوجه شود که قرار است جرم هواپیما ربایی یا اخلال در پرواز مثل بمب گذاری صورت بگیرد.واین موضوع را اطلاع ندهدمعاون جرم هواپیما ربایی بند۶ قانون مجازات اخلال کنندگان امنیت پرواز
- استثنا دوم: اگر الف مال متعلق به ب را بدون اجازه به ج منتقل کند الف مرتکب جرم انتقال مال غیر شده و اینجا اگر ب متوجه این جرم بشه باید ظرف ۱ ماه اظهارنامه ای را به انتقال گیرنده بفرشتد .اگر نفرستد خود ب مرتکب جرم معاونت در انتقال مال غیر شده.ماده ۲ قانون انتقال مال غیر
- استثنا سوم: در قانون تامین مالی تروریسم ماده ۱۴ بیان شده اشخاص مشمول این قانون اگر به مواردی مشکوک بر خورد کردند باید اطلاعات قضیه را به شورای عالی مبارزه با پول شویی ارائه دهند و اگر از روی عمد یا برای تسهیل جرم چنین کاری نکنند معاون در جرم تامین مالی تروریسم تلقی می شوند.
سوء استفاده از نابالغ در ارتکاب جرم
ماده ۱۲۸ قانون مجازات اسلامی: هرکس از فرد نابالغ به عنوان وسیله ارتکاب جرم مستند به خود استفاده نماید به حداکثر مجازات قانونی همان جرم محکوم می گردد.هم چنین هرکس در رفتار مجرمانه فرد نابالغی معاونت کند به حداکثر مجازات معاونت در آن جرم محکوم می شود.
فروض ارتکاب جرم توسط دیگری
- چنانچه فردی که از او برای جرم استفاده شده فاقد مسئولیت کیفری باشد، چون به عنوان وسیله جرم محسوب می شود، استفاده کننده سبب اقوا است وبه دو شکل مجازات میشود.
- الف: کسی که از او استفاده شده نابالغ است که دراین صورت استفاده کننده به حداکثر مجازات قانونی همان جرم به استناد ماده ۱۲۸ محکوم می شود.
- ب: کسی که از او استفاده شده مجنون یا سفیه در جرایم مالی است که در این صورت استفاده کننده به همان مجازات قانونی جرم محکوم می شود.
- کسی که از دیگری استفاده کرده آن فرد فاقد علم بوده است و بنابراین مباشر ضعیف است.لذا استفاده کننده سبب اقوا است و به مجازات همان جرم محکوم می شود.
- کسی که از دیگری استفاده کرده ،آن دیگری نیز مسئولیت کیفری دارد.مثلا اجیر شده است.که در این صورت:
- الف: اگر در قانون در خصوص آن جرم به عبارت«شخصا یا توسط دیگری، تصریح شده است،استفاده کننده فاعل معنوی اس تو همانند مباشر به مجازات قانونی همان جرم محکوم میشود.
- ب: تصریح قانونی وجود ندارد :لذا دیگری مباشر بوده و استفاده کننده معاون است.ومجازات اویک تا دو درجه پایین تر از جرم ارتکابی است.
تفاوت معاونت و مشارکت در جرم
طبق ماده ۱۲۵ و ۱۲۶ ق.م.اسلامی، هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرائی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آنها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرائم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب می شوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.
تبصره- اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در مورد شرکت در جنایت با رعایت مواد کتابهای دوم، سوم و چهارم این قانون انجام میگیرد.
بیشتر بخوانید: سرقت و انواع آن در قانون مجازات اسلامی
اشخاص زیر معاون جرم محسوب می شوند
- الف- هرکس، دیگری را ترغیب، تهدید، تطمیع، یا تحریک به ارتکاب جرم کند یا با دسیسه یا فریب یا سوءاستفاده از قدرت، موجب وقوع جرم گردد.
- ب- هرکس وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند یا طریق ارتکاب جرم را به مرتکب ارائه دهد.
- پ- هرکس وقوع جرم را تسهیل کند.
تبصره- برای تحقق معاونت در جرم، وحدت قصد و تقدم یا اقتران زمانی بین رفتار معاون و مرتکب جرم شرط است. چنانچه فاعل اصلی جرم، جرمی شدیدتر از آنچه مقصود معاون بوده است مرتکب شود، معاون به مجازات معاونت در جرم خفیف تر محکوم می شود.
شیوه های مجازات معاون
- رجوع به شرع
- رجوع به قانون:مجازات معاون به طور مستقل تعیین شده است.
- رجوع به بند«ت»ماده ۱۲۷:یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم.
ماده ۱۲۷: در صورتی که در شرع یا قانون،مجازات دیگری برای معاون تعیین نشده باشد،مجازات وی به شرح زیر است.
- الف- در جرایمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات یا حبس دایم است،حبس تعزیری درجه دو یا سه.
- ب- در سرقت حدی و قطع عمدی عضو،حبس تعزیری درجه ۵ یا ۶
- پ- در جرایمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی است سی و یک تا هفتادوچهار ضربه شلاق تعزیری درجه ۶.
- ت- در جرایم موجب تعزیر یک تا دو درجه پایین تر از مجازات جرم ارتکابی.
با عرض سلام و خسته نباشید خدمت آقای زینالی. بسیار ممنون از زحماتتون. و از مطالب مفیدی که در اختیار دانشجویان و عموم قرار میدهید، مطالبی که میخاستم بسیار شفاف و با نثری روان بیان شده بود، که در کتب مرجع برای آزمون وکالت پیدا نمیکردم. با آرزوی بهروزی .
سوالی داشتم ممنون میشم راهنمای کنید.
ایا معاونت ،در معاونت در جرم وجود دارد.یه شخصی میتونه نقش معاونت در معاونت در جرم داشته باشه؟؟؟
سلام کیس باید بررسی بشه ممکنه ایشون هم معاون جرم شناخته بشه
ببخشید منابعرو‌هم اعلام میکنین؟
سلام پسرمن درسال ۸۷توی آژانس کار میکرد وقت برگشتن از سرویس شخصی سوار ماشین میشه به عنوان مسافر به محض حرکت ماموران مبارزه با مواد مخدر آنها را دستگیر میکنن و مقدار ۳۳ گرم کراک از شخص کشف وبعد از باز جویی از ادرسی که از اومی گیرن شخص دیگری را درخانه اش با ۵گرم هرویین فشرده دستگیر هرسه نفر به زندان قزل حصار میروند بعداز ۷۰ روز دوندگی و تحقیق پسرم مبرا از جرم وبا تحمل ۲۵ ضربه شلاق یک میلیون ودویستهزار تومان جریمه به جرم مصرف که آن هم به خاطر۷۰ روززندان حساب شده بود آزادشد بعداز ۱۲ سال چند روز پیش آمد ن درخانه وگفتندشما۲۱سال زندان دارید ومتواری هستید وبه زندان بردن و گفتند باید واخواهی کنید ما سند با مبلغ یک میلیارد ونیم گذاشتیم آزادشد فعلا وبما هیچ گونه ابلاغی نشده بود و گفتن غیابی محاکمه وبا وکیل تسخیری که ما هرگز ندیدیم حکم دادن ما باید چه کار بکنیم
سلام بیست روز مهلت دارید با تدارک دفاع واخواهی کنید
باسلام خدمت وکلای محترم یک نفربعنوات جعل کلاهبرداری از بنده شکایت کرده وگفته که بنده یک نفررا بعنوان سرباز قلابی واظهارنامه جعلی اجیر کردم وبه درب خانه ایشان فرستادم وامضای سفید گرفتم در حالی که من اینکارو نکردم حالا سرباز قلابی دستگیرشده ودر کمال ناباوری تایید کرده که بنده اجیر کردم حال بنده چگونه از خودم دفاع کنم ودرصورت محکومیت بنده چه مجازاتی در انتظارم هست لطفا جواب بدین چون من اصلا وارد نیستم، وعیچ سابقه ای ندارم خیلی ممنون متشکرم
سلام برادرمن حسابش مسدودبود هرزگاه پول به حساب من واریزمیکردبعدبرداشت میکرد.باشخصی معامله میکنه وسرطرف یه جورای کلاه میزاره شخص ازبرادرم شکایت کرده ایا ازبنده هم میتونه شکایت کنه که پول به کارت من زده
سلام بله اگه عنوان معاونت به شما صدق کنه
سلام وقت بخیر. اگر فردی به مشارکت در جرم محکوم و قرار نهایی صادر شود با وثیقه برای آزادی میشود اقدام کرد؟
سلام بسته به نوع جرم که وثیقه قبول میشود یاخیر
باعرض سلام واحترام وادب سوالی نداشتم فقط خواستم بابت تقریرات بسیار خوب شما که معمولا با نثری ساده روان تنظیم وتحریر میشود وبرای فهم مطلب بسیار موثر هست تشکر کنم برقرار وتندرست باشید
سلامت باشید
الف به ب دستور می دهد که اموال د را برباید و ب به ج دستور می دهد که با وسیله ی نقلیه ی خودش اموال د را برباید
اینک بر فرض وقوع آدم ربایی و سرقت مسولیت الف و ب و ج مشخص شود؟
الف به ب دستور می دهد که اموال د را برباید و ب به ج دستور می دهد که با وسیله ی نقلیه ی خودش اموال د را برباید
اینک بر فرض وقوع آدم ربایی و سرقت مسولیت الف و ب و ج مشخص شود؟
سلام جناب زینالی
طلا فروشی به خانمی که کارت بانکی صاحب کار خودر ا سرقت کرده با علم اینکه کارت بانکی متعلق به وی نبوده درهشت مرحله در روزهای مختلف سکه فروخته طلا فروش پول سکه ها تا سقف تراکنش روزانه که شصت میلیون در روز می باشد میگرفته سپس سکه ها را در قرار تلفنی به سارق تحویل می داده واین کار را به مبلغ ۳۵۰ میلیون تومان در هشت روز انجام داده در صورتی که می دانسته کات بانکی وکارت ملی متعلق به خانم نبود وصاحب کارت آقا میباشد اتهام طلا فروش معانت در جرم است یا مشارکت با سپاس فراوان از محبت حضرتعالی
سلام: طلا فروش از مطلع باشد در این صورت شریک در جرم محسوب می شود