قانون جدید مهریه در سال ۱۴۰۰

مهریه حق مالی زن بوده که به موجب عقد نکاح برای زوجه به وجود می آید و به محض عقد نکاح، زوجه مالک مهریه شده و می تواند هر زمانی که بخواهد آن را از زوج مطالبه نماید.

نحوه وصول مهریه یکی از پرکاربردترین دعاوی در حوزه حقوق خانواده بوده و از اهمیت زیادی برخوردار است.

اگر شما می خواهید مورد مهریه و قوانین آن بیشتر بدانید، توصیه می کنیم این مقاله را از دست ندهید و تا پایان این مقاله همراه ما باشید.

اقسام مهریه و شرایط تعیین آن طبق قانون مدنی

بر خلاف تصور بسیاری از افراد، مهریه یک نوع نیست و انواع مختلفی دارد که در این قسمت به طور کامل اشاره می کنیم.

مهر المسمی

مهریه ای است که میزان و مقدار آن توسط زوجین یا شخص ثالثی معین و مشخص شده است و در سند ازدواج ثبت می گردد.

در مورد مهر المسمی نکته ای که باید به آن دقت نمود این است که در صورتی که مرد قبل از رابطه زناشویی زن خود را طلاق بدهد زن تنها مستحق نصف مهریه تعیین شده خواهد بود.

مهر المثل

گاهی اوقات ممکن است هرگز مهریه ای ضمن عقد نکاح تعیین نگردد و رابطه زناشویی بین زوجین صورت گیرد.

در این وضعیت به استناد ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی چنانچه مهر ذکر نشده باشد یا عدم مهر شرط شده باشد، قبل از تراضی به تعیین مهر با یکدیگر رابطه زناشویی برقرار کنند، زن مستحق مهر المثل است.

و مورد دیگر به استناد بند دوم ماده ۱۰۹۳ قانون مدنی که می گوید هر گاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر بعد از نزدیکی با زن وی را طلاق بدهد در این صورت زن مستحق مهر المثل خواهد بود.

تعیین مهر المثل از طریق کارشناس رسمی دادگستری و با توجه به وضعیت زن از لحاظ موارد ذکر شده در ماده ۱۰۹۱ معین می گردد.

مهر المتعه

مهر المتعه همانند مهر المثل ناظر به موردی است که مهریه زن در زمان عقد مشخص نشده است و مرد بخواهد زن خود را قبل از نزدیکی طلاق بدهد به زن مهر المتعه تعلق می گیرد و میزان آن بر مبنای غنا و فقر مرد تعیین می گردد.

بررسی مهریه در نکاح منقطع و ابطال عقد نکاح در صورت عدم تعیین مهریه

در نکاح موقت طبق ماده ۱۰۹۵ قانون مدنی اگر موقع عقد مهر تعیین نشود، عقد نکاح باطل است ولی عدم تعیین مهریه در نکاح دائم خللی به صحت عقد وارد نمی سازد و ممکن است زوجین بعد از عقد مهریه را به تراضی تعیین کنند.

در نکاح موقت اگر در اثنای مدت صیغه زن فوت کند، مهریه او از بین نمی رود و ورثه زوجه می توانند مهریه او را از زوج مطالبه نمایند و همچنین است که اگر مرد فوت کند زوجه نکاح منقطع می تواند مهریه را از محل ماترک، به طرفیت وراث شوهر مطالبه کند.

طبق ماده ۱۰۹۶ اگر در نکاح منقطع حتی شوهر تا اتمام موعد صیغه با همسر خود نزدیکی نکند، باز هم مهریه ساقط نخواهد شد و زوج موظف به پرداخت آن به زوجه می باشد ولی در نکاح دائم اگر مهریه تعیین نشده باشد و یکی از زوجین قبل از رابطه زناشویی بمیرد مهریه زن اسقاط می گردد.

مطالبه مهریه در نکاح منقطع شامل مرور زمان نبوده و عدم پرداخت مهریه در عقد موقت صرفا در صورت بذل مهریه از جانب زوجه و ابراء مهریه ممکن است.

در ازدواج موقت هم همانند ازدواج دائم محدودیتی برای تعیین مهریه وجود ندارد و طرفین با تراضی خود می توانند بر میزان مهریه توافق نمایند؛ اما همانند نکاح دائم در ازدواج موقت نیز تا میزان پرداخت ۱۱۰ سکه بهار آزادی جنبه کیفری داشته و تابع ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده است.

نحوه پرداخت مهریه به زوجه در چند فرض قابل بررسی است؟

مهریه زوجه به دو نحو قابل پرداخت است:

1. مهریه عندالمطالبه.
2. مهریه عندالاستطاعه.

اصل بر عندالمطالبه بودن مهریه است مگر اینکه به محض انعقاد عقد نکاح به عندالاستطاعه و توانایی و استطاعت مالی مرد به عنوان شرط ضمن عقد برای پرداخت مهریه شرط شود.

مهریه عندالمطالبه

زوجه به محض انعقاد عقد نکاح و برقراری رابطه زناشویی مستحق دریافت مهریه خواهد بود و زوج ملزم به پرداخت آن است و نمی تواند به دلیل نداشتن استطاعت مالی از پرداخت آن امتناع نماید و اصل بر تمکن مالی بوده و اثبات خلاف آن بر عهده زوج است.

مهریه عندالاستطاعه

در این نوع مهریه نیز زوجه به مجرد عقد نکاح مالک تمام مهریه خواهد شد اما توانایی و استطاعت مالی برای پرداخت مهریه شرط است و اصل بر این است که مرد استطاعت و توانایی مالی ندارد و اثبات خلاف آن بر عهده زوجه است.

تفاوت در پرداخت مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه

در مهریه عند المطالبه که میزان آن ۱۱۰ سکه است، به محض درخواست زوجه برای پرداخت مهریه زوج ملزم به پرداخت است؛ مگر اینکه پس از دریافت اجرائیه حکم در طول مدت یک ماه، مرد دادخواست اعسار به دادگاه بدهد.

در صورتی که طبق ماده ۱ آیین نامه جدید قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی:

در صورتی که دعوای اعسار از پرداخت محکوم به در مهلت مقرر اقامه نگردد و ادعای اعسار توسط دادگاه محرز نگردد زوجه می تواند حکم جلب مهریه را برای زوج از دادگاه درخواست کند؛ اما در صورتی که زوج ادعای اعسار نماید و و عدم تمکن مالی او پذیرفته شود، دادگاه با قبول اعسار زوج اقدام به قسط بندی مهریه برای زن می کند.

اما در مهریه عندالاستطاعه در صورت اثبات ملائت مالی زوج توسط زوجه دادگاه حکم به توقیف اموال و پرداخت مهریه خواهد داد.

طبق قانون جدید مهریه آیا در میزان دریافت مهریه توسط زوجه محدودیت اعمال گردیده است؟

طبق قانون جدید در میزان مهریه محدودیتی اعمال نشده، بلکه نسبت به تعدیل و رسیدگی به درخواست اعسار توسط زوج و به هدف کاهش میزان مجازات های حبس نسبت به مازاد ۱۱۰ سکه دستورالعمل های جدیدی مقرر گردیده است و این مقرره به این معنا نیست که مهریه مازاد ۱۱۰ سکه قابل پرداخت نیست.

بلکه اثبات اینکه آیا زوج توانایی و ملائت مالی برای پرداخت مازاد مهریه را دارد یا خیر بر عهده زوجه است و تنها مجازات حبس تا ۱۱۰ سکه قابل اجراست و برای دریافت الباقی مهریه زن باید توانایی مالی مرد را اثبات کند.

مطابق ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱:

هرگاه در زمان وقوع عقد تا یکصد و ده سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه بیش از این میزان باشد در خصوص مازاد ملائت و توانایی مالی زوج ملاک پرداخت است.

رعایت مقررات مربوط به محاسبه مهریه به نرخ روز کماکان الزامی است.

شرایط و مراحل به اجرا گذاشتن مهریه توسط زوجه مطابق با قانون جدید مهریه

مهریه به دو طریق قابل مطالبه است:

تقدیم دادخواست مطالبه مهریه در دادگاه خانواده طبق ماده ۱۳ قانون حمایت خانواده در دعاوی خانوادگی مربوط به زوجین زوجه می تواند در دادگاه محل اقامت خوانده (زوج) و یا محل سکونت خود اقامه کند، مگر در مواردی که مطالبه مهریه مال غیر منقول (مالی که قابلیت جابه جایی ندارد) باشد که در این حالت دادگاه محل وقوع ملک صالح به رسیدگی است.

زوجه با طرح دعوای مطالبه مهریه به دادگاه خانواده می تواند دادخواست خود را مطرح نماید.

مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت و مطرح کردن درخواست کتبی زوجه به دفتر ازدواجی که عقد نکاح را ثبت کرده است.

شرایط صدور اجرائیه

مطالبه مهریه به موجب سند رسمی باشد، یعنی مهرالمسمی قیدشده باشد و در عقدنامه رسمی زوجین باشد و در دفترخانه به ثبت رسیده باشد.

مهریه منجر باشد و منوط به تحقق شرطی یا معلق به وقوع امر خاصی نباشد.

مهریه و تعهدات موجل نباشد، یعنی برای پرداخت مهریه مدت مشخص نگردیده باشد.

در صورت محرز شدن شروط سردفتر دفترخانه رسمی مراحل صدور اجرائیه را طی می کند و پس از صدور اجرائیه آن را به زوج ابلاغ تا ظرف مهلت ۱۰ روز نسبت به پرداخت مهریه اقدام کند و اگر توان مالی برای پرداخت ندارد راهی برای پرداخت آن مشخص و اعلام دارد و اگر زوج اقدامی نسبت به پرداخت مهریه زوجه انجام ندهد، معادل مهریه از اموال وی توقیف می گردد و در صورتی که با توقیف اموال باز هم زوج مهریه را نپردازد، اموال توقیف شده به مزایده گذاشته شده و مهریه وصول می شود.

الزامی شدن مطرح کردن مطالبه مهریه در اداره ثبت قبل از مطرح کردن دعوی مطالبه مهریه در دادگاه خانواده

طی بخشنامه جدید که توسط ریاست قوه قضائیه صادر و ناظر به اجرای بند ب ماده ۱۱۳ قانون برنامه پنجم توسعه است کلیه محاکم ایران از پذیرش دادخواست مهریه در ابتدا بدون مراجعه قبلی به اداره ثبت منع شده اند.

به بیان دیگر اگر زوجه خواهان مطالبه مهریه باشد، ابتدا باید برای بررسی وضعیت مالی زوج به اداره ثبت اسناد و املاک مراجعه کند.

اداره ثبت اسناد و املاک موظف است نسبت به شناسایی اموال اقدام کند و در صورت که پس از شش ماه از زمان درخواست اجراییه موفق به شناسایی نسبت به توقیف اموال نشد، گواهی برای محاکم قضائی صادر می کند تا با عنایت به وضعیت مالی زوج موضوع خواسته زوجه بررسی و نسبت به آن حکم صادر شود.

چنانچه مرجع مذکور نتواند ظرف مهلت دو ماه از تقاضای اجرا، نسبت به شناسایی و توقیف اموال متعهد سند، اقدام کند یا ظرف مدت شش ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام نماید متعهد سند می تواند با انصراف از اجرای مفاد سند به محاکم دادگستری رجوع کند.

طبق بخشنامه جدید آیا در صورتی که زوج تمکن مالی به پرداخت مهریه را نداشته باشد آیا حبس می شود؟

در صورتی که پس از شناسایی و بررسی دارایی زوج و تمکن مالی او زوج شرایط مالی برای پرداخت مهریه را نداشته باشد، در اجرای ثبت ضمانت اجرایی جز ممنوع الخروج شدن زوج وجود ندارد و ثبت اسناد اقدامی دیگری نمی تواند بکند و طلب همچنان باقی است؛ هر چند که می دانیم مهریه جز دیون ممتاز بوده و طلبی است که زن از مرد دارد و موظف به پرداخت آن است.

طبق قانون جدید مطالبه مهریه نیز در مراجع قضایی هم به همین ترتیب است و اگر مرجع مذکور نتواند ظرف مهلت دو ماه از تقاضای اجرا، نسبت به شناسایی و توقیف اموال با متعهد سند، اقدام کند یا ظرف مدت شش ماه نسبت به اجرای مفاد سند اقدام نماید و زوجه درخواست خود را محاکم دادگستری مطرح نماید، حکم به محکومیت زوج صادر می شود.

در صورتی که اموالی از زوج شناسایی نشود و دادگاه پس از بررسی های لازم به عدم توانایی مالی زوج برای پرداخت مهریه چه به صورت یکجا یا تقسیطی اطلاع حاصل کند، حکم به بازداشت زوج نخواهد داد؛ اما طلب وجه همچنان باقی است و در صورتی که زوجه بتواند ادعای خلاف آن را اثبات کند به تقاضای زوجه تا زمان اجرای حکم یا پذیرفته شدن ادعای اعسار یا جلب رضایت توسط زوجه مطابق ماده ۳ قانون نحوه اجرای محکومیت مالی می تواند تقاضای بازداشت زوج را داشته باشد.

چون طبق بند ج اصلاحی آیین نامه اجرایی ماده ۲ اصل بر عدم استطاعت مالی زوج بوده و زوجه باید ادعای خلاف آن را اثبات کند.

رای وحدت رویه راجع به پذیرش اعسار قبل از صدور حکم قطعی در قانون جدید مهریه تا قبل از صدور رای وحدت رویه جدید زوج نمی توانست دادخواست اعسار خود را به دادگاه قبل از صدور حکم قطعی تقدیم کند، اما طبق شرایط جدید زوج می تواند طی زمانی که دادگاه به پرونده مهریه رسیدگی می کند، تقاضای اعسار خود را به صورت همزمان مطرح کرده و در صورت اثبات ادعای اعسار محکوم به حبس نخواهد شد.

نتیجه گیری

مهریه حق مالی زن بوده و هر زمانی که آن را مطالبه نماید، شوهر موظف به پرداخت آن خواهد بود.

تعیین مهریه در عقد نکاح موقت الزامی می باشد و عدم تعیین آن منجر به بطلان عقد است؛ ولی در عقد نکاح دائم ممکن است بعد از وقوع نکاح به تراضی طرفین مهریه تعیین گردد و عدم ذکر مهریه در سند ازدواج خللی به صحت عقد ندارد.

اما مرد به هیچ عنوان نمی تواند زن را از گرفتن مهریه اش محروم کند، مگر اینکه زن به اختیار خود آن را به مرد ببخشد و اصطلاحا آن را بذل کند.

سوالات متداول