زمانی که یک رای در دادگاه صادر می شود، گاهی ممکن است دارای ایرادی باشد. برای حل این مشکل قانون به محکوم علیه یا متهم اجازه می دهد به حکم صادره از طرف دادگاه اعتراض کند تا حکم مجددا مورد بررسی قرار بگیرد.
حال اگر مشکلی در رای صادره وجود داشته باشد، پس از اعتراض رای تغییر خواهد کرد.
تعریف واخواهی
واخواهی به طور کلی نوعی اعتراض به رای صادره است. اما تفاوت واخواهی با سایر اعتراضات به آراء در این است که زمانی فرد می تواند واخواهی نماید که رای در غیاب وی صادر شده باشد و شخص وکیل و لایحه نیز نفرستاده باشد. در این صورت وی حق دارد واخواهی نماید تا مجددا رای مورد بررسی قرار گیرد.
لذا هرگاه خوانده یا وکیل او (در امور حقوقی) و یا متهم یا وکیل او (در امور کیفری) در جلسه حضور داشته باشند، رای حضوری محسوب می شود.
اموری که واخواهی در آن انجام می شود
واخواهی هم در امور مدنی و هم در امور کیفری وجود دارد. در امور کیفری واخواهی برای جرایمی انجام می گردد که جنبه حق الناسی داشته باشد. لذا در صورت غیاب محکوم علیه این فرصت داده می شود که به حکمی که در غیابش صادر شده است اعتراض نماید.
در امور مدنی می توان اذعان داشت که در هر پرونده ای که خوانده یا وکیل وی در دادگاه حاضر نشود امکان واخواهی برای اور وجود خواهد داشت.
مهلت واخواهی در امور کیفری
مهلت واخواهی در امور کیفری بر اساس ماده ماده ۴۰۶ آیین دادرسی کیفری ظرف بیست روز از از ابلاغ واقعی در همان دادگاه و برای افراد مقیم خارج از کشور دو ماه می باشد.
همچنین حکم غیابی که ظرف مهلت مقرر از آن واخواهی نشود، پس از انقضاء مهلت واخواهی به اجرا گذاشته می شود. هرگاه حکم دادگاه ابلاغ واقعی نشده باشد، محکوم علیه می تواند ظرف مدت ۲۰ روز از تاریخی که اطلاع یافته، واخواهی نماید.
در این صورت اجرای رای متوقف می شود و متهم تحت الحفظ به همراه پرونده به دادگاه صادر کننده حکم اعزام می شود. لذا این دادگاه در صورتی که شرایط ایجاب کند می تواند نسبت به اخذ تایم یا تجدید نظر در خصوص تامین قبلی اقدام نماید.
نکته: هرگاه متهم در جلسه رسیدگی حاضر و در فاصله تنفس یا هنگام دادرسی بدون عذر موجه غایب شود، دادگاه رسیدگی را ادامه می‌دهد. در این صورت حکمی که صادر می‌شود، حضوری است. لذا امکان واخواهی وجود ندارد.
ابلاغ واقعی: در ابلاغ واقعی، اوراق به خود شخص مخاطب ابلاغ می‌گردد و از وی رسید دریافت می‌شود. البته لازم به توضیح است که اوراق قضایی توسط مأمور ابلاغ باید در محل و نشانی تعیین‌شده در ورقه ابلاغ به مخاطب تسلیم گردد تا ابلاغ صحیح باشد.
اگر مأمور ابلاغ در نشانی دیگری، فرد را مشاهده کند و قصد تسلیم اوراق را به شخص داشته باشد و مخاطب از قبول اوراق امتناع کند، مأمور ابلاغ نمی‌تواند این امتناع را قید کند؛ زیرا چنین اقدامی اصلا ابلاغ محسوب نمی‌شود و صحیح و قانونی نیست.
با وجود این، چنانچه مخاطب در غیر از محل تعیین‌شده، برگه ابلاغ را از مامور ابلاغ دریافت کرد، ابلاغ صحیح و واقعی است.
ابلاغ قانونی: هرگاه مأمور ابلاغ نتواند اوراق را به شخص خوانده برساند، باید در نشانی تعیین‌شده به یکی از بستگان یا خادمان او که سن و وضعیت ظاهری آنان برای تمیز اهمیت اوراق یادشده کافی باشد، ابلاغ نماید.
بنابراین، این نوع ابلاغ که در مقابل ابلاغ واقعی است، به مواردی گفته می‌شود که اوراق ابلاغیه در نشانی تعیین‌شده طبق تشریفات قانونی به شخصی غیر از مخاطب تحویل داده شود تا به اطلاع او برسد.
در حال حاضر ابلاغ ها به صورت الکترونیکی انجام می شود و ماده ۱۳ قانون ابلاغ الکترونیک در این مورد مقرر می دارد:
«وصول الکترونیکی اوراق قضایی به حساب کاربری مخاطب در سامانه ابلاغ، ابلاغ محسوب می شود. رؤیت اوراق قضایی در سامانه ابلاغ، با ثبت زمان و سایر جزئیات، ذخیره می شود و کلیه آثار ابلاغ واقعی بر آن مترتب می گردد.»
مهلت واخواهی در امور مدنی
مهلت واخواهی در امور مدنی مانند امور کیفری است.
بر اساس ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی مهلت واخواهی از احکام غیابی برای کسانی که مقیم کشورند بیست روز و برای کسانی که خارج از کشور اقامت دارند دو ماه از تاریخ ابلاغ واقعی خواهد بود، مگر اینکه معترض به حکم ثابت نماید عدم اقدام به واخواهی در این مهلت به دلیل عذر موجه بوده است.
در این صورت باید دلایل موجه بودن عذر خود را ضمن دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده رای اعلام نماید. اگر دادگاه ادعا را موجه تشخیص داد قرار قبول دادخواست واخواهی را صادر و اجرای حکم نیز متوقف می شود.
چنانچه ابلاغ واقعی به شخص محکوم علیه میسر نباشد و ابلاغ قانونی به عمل اید، آن ابلاغ معتبر بوده و حکم غیابی پس از انقضای مهلت قانونی و قطعی شدن به موقع اجرای گذارده خواهد شد.
در صورتی که حکم ابلاغ واقعی نشده باشد و محکوم علیه مدعی عدم اطلاع از مفاد رای باشد می تواند دادخواست واخواهی به دادگاه صادرکننده حکم غیابی تقدیم دارد.
دادگاه بدوا خارج از نوبت در این مورد رسیدگی نموده قرار رد یا قبول دادخواست را صادر می کند. قرار قبول دادخواست مانع اجرای حکم خواهد بود.
عذر موجه در امور مدنی
جهات زیر عذر موجه محسوب می گردد:
- مرضی که مانع از حرکت است.
- فوت یکی از والدین یا همسر یا اولاد.
- حوادث قهریه از قبیل سیل، زلزله و حریق که بر اثر آن تقدیم دادخواست واخواهی در مهلت مقرر ممکن نباشد.
- توقیف یا حبس بودن به نحوی که نتوان در مهلت مقرر دادخواست واخواهی تقدیم کرد.
تفاوت واخواهی در امور مدنی و امور کیفری
با وجود اینکه واخواهی در امور مدنی و کیفری از نظر مدت زمان مشترک هستند اما در این بین واخواهی در این دو مبحث دارای تفاوت هایی نیز می باشد.
این تفاوت واخواهی در امور مدنی و کیفری عبارتند از:
- در امور کیفری، واخواهی برای جرایم حق الناسی امکان پذیر است و در جرایم حق اللهی صورت نمی گیرد. اما در امور مدنی واخواهی برای همه ی دعاوی ممکن است.
- اگر مهلت واخواهی در امور کیفری منقضی شود و واخواهی صورت نگیرد در صورتی مجددا به او مهلت داده می شود که حکم دادگاه به او ابلاغ واقعی نشده باشد. لیکن در امور مدنی علاوه بر مورد عدم ابلاغ واقعی، در صورتی که فرد عذر موجهی داشته باشد می تواند مجددا واخواهی نماید.
- در امور کیفری هرگاه متهم در جلسه رسیدگی حاضر شود و در فاصله تنفس یا هنگام دادرسی بدون عذر موجه غایب شود دادگاه رسیدگی را ادامه می دهد و حکم به صورت حضوری صادر می شود. قانون آیین دادرسی مدنی در این مورد مورد سکوت کرده است. که به نظر می رسد همین حکم در خصوص دعاوی حقوقی نیز اجرا شود.
نتیجه گیری
واخواهی نوعی اعتراض به رای دادگاه است. زمانی که رای در غیاب محکوم علیه صادر می شود وی می تواند واخواهی نماید مهلت واخواهی هم در امور کیفری و هم حقوقی برای افرادی که مقیم ایران هستند ۲۰ روز و برای افراد خارج از کشور ۲ ماه می باشد. در صورتی که وی در مهلت مقرر نتواند دادخواست واخواهی دهد در امور حقوقی باید عذر موجهی داشته.
لذا در صورت اثبات عذر موجه می تواند دادخواست واخواهی خود را به دادگاه ارسال نماید.
همچنین در صورت عدم ابلاغ واقعی به خوانده و عدم اطلاع وی از رای غیابی، او می تواند از تاریخ اطلاع، ظرف بیست روز واخواهی انجام دهد.
همچنین لازم به ذکر است مادامی که واخواهی صورت گیرد اجرای حکم متوقف می شود تا رای مقتضی صادر شود.
سوالات متداول
بله، در صورت عدم اطلاع، از تاریخ اطلاع به مدت ۲۰ روز اگر فرد ساکن ایران باشد و ۲ماه اگر ساکن خارج از کشور باشد مهلت دارد.
هم در امور کیفری هم حقوقی فرد می تواند به دفاتر خدمات الکترونیک مراجعه کند و دادخواست واخواهی را ثبت نماید. سپس دادخواست دادگاه صادرکننده رای غیابی ارسال می شود.
پس از واخواهی با تعیین وقت رسیدگی طرفین دعوت می شوند و پس از بررسی دفاعیات و ادله دادگاه تصمیم گیری می نماید و عدم حضور هریک از طرفیت مانع رسیدگی نیست.
سلام در رای غیابی کیفری اگر رأی غیابی ابلاغ واقعی نشده باشد و محکوم له از طریق اظهار نامه رای را به محکوم اطلاع داده باشد و محکوم له ظرف ۲۰ روز واخواهی نداده باشد آیا فرصتی برای واخواهی دارد؟
ممنون از لطف شما