قطعا برای شما هم اتفاق افتاده است که در زمانهای مختلفی مانند زمان استراحت، مهمانی، جلسه کاری مهم و یا هر زمان دیگری پیامک تبلیغاتی ارسال شده و موجب مزاحمت شده است. همه ما شاهد پیامک های تبلیغاتی وقت و بی وقت از طرف اپراتورهای مربوطه بوده ایم و در چند سال اخیر تعداد این پیامک ها به قدری زیاد شده که تبدیل به یک معضل و مزاحم همیشگی شده است، علاوه بر ایجاد مزاحمت این نوع پیامک ها گاهی اوقات برای مشترکین هزینه ای را هم در بردارد که ناخواسته آنها باید این هزینه را متحمل شوند مثلاً زمانی که افراد در کشورهای خارجی هستند و پیامک های تبلیغاتی برای آنها ارسال می گردد سبب ایجاد هزینه گزاف برای مشترکین خواهد بود.
ممنوعیت ارسال پیامک تبلیغاتی بدون موافقت مشترکین
معمولاً افراد برای به دست آوردن و استفاده از خدمات باید درخواست داده تا آن خدمات در اختیار آنها قرار گیرد، این امر نه تنها یک موضوع عقلی و منطقی است با موازین حقوقی و قانونی نیز منطبق میباشد. جالب است بدانید در پی شکایت هایی که مشترکین بابت دریافت پیامکهای تبلیغاتی داشته‌اند، مخابرات اعلام نموده که افرادی که نمی خواهند این پیامک های تبلیغاتی را دریافت کنند میتوانند طی درخواست اعلام نمایند تا ارسال پیامک برای آنها قطع گردد. چنین موضوعی بر خلاف عقل و منطق و همچنین موازین حقوقی می باشد و این روال درستی نیست چرا که افراد باید برای دارا شدن از خدمات پیامک های تبلیغاتی درخواست ارسال آنها را بنمایند.
در خصوص همین موضوع مصوبه ای به نام ممنوعیت ارسال پیامک های تبلیغاتی بدون موافقت مشترکین وجود دارد ولی با این حال همچنان روال به این صورت است که این پیامک ها برای تمامی مشترکین ارسال خواهد شد و اگر شخصی می خواهد این پیامک ها برای وی ارسال نگردد باید درخواست قطع آن را بنماید. ولی مشاهده شده است که چنین پیامک هایی حتی برای اشخاصی که درخواست قطع آنها را نموده اند مجدداً ارسال شده است. راه چاره چیست؟ آیا میتوان از قوانین و مقررات حقوقی برای چنین مواردی راهی یافت و با ضمانت اجراهای قانونی از شر چنین پیامک‌هایی رهایی یافت؟ آیا به موجب قانون ارسال پیامک های تبلیغاتی جرم است؟ ارسال پیامک های تبلیغاتی با مضمون غیر اخلاقی چطور؟ در این نوشتار قصد داریم به بررسی این سوالات بپردازیم و راه‌حل‌هایی حقوقی را برای رهایی از دریافت این پیامک ها ارائه دهیم.
آیا ارسال پیامک های تبلیغاتی جرم است؟ محتوای غیر اخلاقی آن چطور؟
سوال قابل توجه این است که آیا ارسال پیامک های تبلیغاتی جرم است و میتوان علیه کسی که این پیامک ها را ارسال می کند شکایت طرح کرد؟
اپراتورها بر این عقیده هستند که یکی از مقررات تکمیلی آنها مصوبه ممنوعیت ارسال پیامک های تبلیغاتی بدون اجازه مشترکین است. آنها موظفند آن را رعایت کنند و در صورت نقص خاطی هستند و چون وارد حریم خصوصی افراد شدند پس امکان شکایت کیفری در این موارد وجود خواهد داشت.
اگر بخواهیم این موضوع را به صورت دقیق تر مورد بررسی قرار دهیم باید پیامک های تبلیغاتی را که برای مشترکین ارسال می گردد از نظر محتوای آنها به پیامک های اخلاقی و غیر اخلاقی تقسیم نماییم پیامک های اخلاقی همان پیامک های تبلیغاتی هستند که یا توسط خود اپراتور ها برای مشترکین ارسال می گردد یا توسط افراد خصوصی و شرکت های تبلیغاتی که برخی امکانات را خریداری نموده و از طریق آن این پیامک ها را برای مشترکین ارسال می نمایند. در صورتی که پیامک های دریافتی جزو گروه اول باشند یعنی اپراتورها آنها را ارسال کرده باشند مشترک می تواند درخواست لغو آنها را داده و اپراتور موظف است تا از ارسال آن پیامک ها برای مشترک مورد نظر خودداری نماید و در صورتی که مجدداً برای وی پیامک ارسال گردد او میتواند از مخابرات و شرکت تبلیغاتی شکایت کرده و خسارت دریافت نماید. ولی در صورتی که پیامک ها از جانب افراد خصوصی ارسال گردد براساس ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی، افراد می توانند شکایت خود را مطرح نمایند چرا که در این ماده بیان شده که در صورتی که شخصی به وسیله تلفن یا دستگاه‌های مخابراتی دیگر برای اشخاص، مزاحمت ایجاد نماید علاوه بر اجرای مقررات خاص شرکت مخابرات مرتکب به حبس از یک ماه تا ۶ ماه محکوم خواهد شد. با این توضیحات باید گفت ارسال پیامکهای تبلیغاتی از مصادیق مزاحمت تلقی میگردد و شرکت مخابرات ایران در این زمینه مقصر است بنابراین می توان علیه آن و علیه شرکتهای تبلیغاتی طرح شکایت نمود.
نحوه شکایت از مخابرات در خصوص پیامک تبلیغاتی
برای شکایت از مخابرات ابتدا باید در سامانه الکترونیکی رسیدگی به شکایات وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در راستای اجرای ماده ۲۵ قانون ارتقای نظام سلامت اداری و مقابله با فساد شکایت نمود و شماره پیگیری دریافت نمود. اداره کل بازرسی شرکت ها و سازمانهای تابعه مسئولیت پاسخگویی و رسیدگی به شکایات در این موارد را دارند. پذیرش هر شکواییه منوط به رسیدگی اولیه موضوع از جانب ابن اداره و دریافت پاسخ میباشد.
نکته دیگر در این زمینه است که گاهی پیامکهای تبلیغاتی صرفا یا تبلیغ ساده نیستند بلکه محتوای غیر اخلاقی دارند. مثلا تبلیغ هک نمودن صفحه اینستاگرام دیگری. یا اقدام به تهدید از طریق صدور پیامک بنماید. در چنین مواردی با استفاده از برخی مواد قانونی میتوان طرح شکایت نمود.
این مواد عبارت اند از:
- طبق ماده ۱۸ جرایم رایانه ای: « هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله سیستم رایانه یا مخابراتی اکاذیبی را منتشر نماید یا در دسترس دیگران قرار دهد یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت، رأساً یا به عنوان نقل قول، به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقام‌های رسمی به طور صریح یا تلویحی نسبت دهد، اعم از اینکه از طریق یاد شده به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به دیگری وارد شود یا نشود، افزون بر اعاده حیثیت به حبس از نود و یک روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم خواهد شد.»
- همچنین در ماده ۶۹۸ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی آمده است: « هرکس به قصد اضرار به غیر یا تشویش اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضا یا بدون امضا اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت راسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه علاوه براعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال و یا شلاق تا (۷۴) ضربه محکوم شود.»
- در ماده ۶۹۹ مجازات اسلامی نیز آمده است: « هرکس عالما عامدا به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او میگردد بدون اطلاع آن شخص در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب‌گردد، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا (۷۴) ضربه شلاق محکوم می‌شود.»
- مطابق با ماده ۶۶۹قانون مجازات اسلامی ،هر گاه کسی دیگری را به هر نحو تهدید به قتل یا ضررهای نفسی یا شرفی یا مالی و یا به افشاء سری نسبت به خود یا بستگان او نماید،اعم از اینکه به این واسطه تقاضای وجه یا مال یا تقاضای انجام امر یا ترک فعلی را نموده یا ننموده باشد به مجازات شلاق تا (۷۴) ضربه یا زندان از دو‌ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.
بنابراین دریافت کنندگان پیامکهای تبلیغاتی علاوه بر اینکه میتوانند به عنوان مزاحمت از ارسال کنندگان، شکایت نمایند بلکه در صورت غیر اخلاقی بودن محتوای پیامک ها می توانند آن را به لحاظ محتوا مورد رسیدگی قرار دهند که در این زمینه میتوانند به موادی که فوقا اشاره نمودیم استناد نمایند.
آیا دادن شماره مردم به بقیه افراد جرم است یا خیر؟
در رابطه با موضوعی که در بالا ذکر کردیم می توان به موضوع دیگری نیز اشاره نمود و آن بحث دادن شماره مشترک یا مشترکین به دیگری میباشد.
می خواهیم بدانیم که آیا دادن شماره تلفن اشخاص به دیگری جرم است یا خیر؟
شرکت های تبلیغاتی و افرادی که موارد مختلف را از طریق سیم کارت های شخصی تبلیغ می نمایند امکان دسترسی راحت به شماره مشترکان و کاربران اپراتورهای مختلف را ندارند و باید به این اطلاعات به کمک یک واسطه،مانند شرکت مخابرات ایران که به شماره تماس مشترکین و کاربران دسترسی دارد به این اطلاعات دسترسی یابند. چنین شرکت‌هایی معمولاً برای رسیدن به اهداف خود شماره مشترکین و اطلاعات آنها را با توجه به سن و جنس آنها از شرکت مخابرات خریداری می نمایند و به این وسیله اقدام به تبلیغ مرتبط با سن و جنس و سایر اطلاعات افراد می نمایند.
در این خصوص باید بدانید که براساس ماده ۱۶ قانون جرایم رایانه‌ای افشای اطلاعات خصوصی افراد جرم است و مجازاتی از جمله مجازات نقدی و تا دو سال حبس پیش بینی شده است.(البته طبق قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری این جرم، جرمی قابل گذشت محسوب و حداقل و حداکثر آن به نصف تقلیل می یابد)
اسرار خصوصی افراد شامل مواردی مثل نامه ها عکس ها نوشته ها فیلم ها و اطلاعات دیگر آن ها می شود که به هر ترتیب موجبات اذیت و آزار و یا آبروی افراد را فراهم آورد، شاید در نگاه اول دادن شماره تلفن اشخاص به فرد یا افراد دیگر افشای اطلاعات خصوصی آنها محسوب نگردد ولی در صورتی که انتشار آن باعث آزار و اذیت شود جرم محسوب شده و شامل مجازات مقرر در بالا خواهد شد. همچنین چنین اقدامی نیز یکی از مصادیق مزاحمت برای افراد محسوب می گردد و میتوان علیه شخص خاطی به موجب ماده ۶۴۱ قانون مجازات اسلامی طرح دعوا نمود(که اصولا در رویه راه به جایی نمی برد). بنابراین علاوه بر اپراتورها که پیامک های تبلیغاتی را ارسال می نمایند و اشخاص خصوصی که با خریداری امکاناتی هم این عمل را انجام می‌دهند میتوان شکایت نمود بلکه علیه اشخاصی که شماره تلفن افراد را در اختیار آنها قرار داده است و به سبب آن موجبات آزار و اذیت را فراهم آورده نیز میتوان شکایت نمود.
“برای مطالعه بیشتر و درک جامع تر و جزیی تر این موضوع می توانید به کتاب مزاحمت به قلم مهدی زینالی از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.”