کلاهبرداری پانزی چیست؟

در ساده ترین شکل از کلاهبرداری، شخصی با فریب دادن شخص دیگر و توسل به اقدامات متقلبانه، قصد بردن مال دیگری را دارد و اگر اشخاص کمی آگاه نسبت به این قبیل اقدامات باشند، از افتادن در دام این افراد شیاد و کلاهبرداری پیشگیری می شود.

اما کلاهبرداران به تناسب رشد فناوری و تکنولوژی و آزمون و خطاء و تنوع در انواع وسایل و اقدامات متقلبانه، اشکال و مصادیق متفاوتی از کلاهبرداری را عرضه کردند که هدف خالی کردن جیب افراد طماع بوده است.

عموم این قسم از کلاهبرداری ها از طریق فضای مجازی، وسایل ارتباط جمعی و حتی سایت های قمار و شرط بندی انجام می شود که از ابتدای امر اشخاص فعال در این حوزه بر غیرقانونی بودن فعالیت این قبیل سایت ها و پیج های شرط بندی و قمار آگاهی دارند.

اما مشکل زمانی بروز پیدا می کند که شخص کلاهبردار با طراحی نقشه راه، مسیری کاملاً قانونی را برای رسیدن به هدف کلاهبرداری طی می کند که یکی از این قسم کلاهبرداری ها که در کشور ما کاملاً قانونی فعالیت خود را شروع می کند و با طرح و نقشه بعضاً بلند مدت سرمایه عظیمی جمع کرده و نابهنگام همچون زمین سستی، زیر پای سرمایه گذاران را خالی می کند و آن کلاهبرداری پانزی یا طرح پانزی است.

• در این شیوه کلاهبرداری که ریشه اصلی آن به کشور ایالات متحده امریکا بر می گردد، شخص طراح پانزی یا کلاهبرداری پانزی با چنین نقشه راه سعی در ترغیب بیشتر سرمایه گذاران را دارد اما مسیر ترغیب و تطمیع سرمایه گذاران به چه نحو است؟
• ریشه کلاهبرداری پانزی از کجا آمده؟
• شاخصه های اصلی این شیوه کلاهبرداری چیست تا سرمایه گذاران پیش از اینکه در دام این شیادین گیر بیفتند، با آگاهی از سرمایه گذاری صرفنظر شوند و اینکه چه راهکارهایی وجود دارد که در صورت اینکه قربانی کلاهبرداری پانزی شدیم، شکایت کنیم؟

در هیمن خصوص مورد به مورد به تشریح و پاسخ به پرسش های مطرح شده پرداخته می شود و ابتدا به بیان پیشینه تاریخی کلاهبرداری پانزی و ساختار فعالیت این طرح پرداخته، سپس شاخصه ها و ویژگی های اصلی این طرح به تفکیک موارد مورد بررسی و در نهایت مسیر طرح شکایت برای قربانیان این شیوه کلاهبرداری بیان می شود.

پیشینه تاریخی و ساختار کلاهبرداری پانزی

طرح پانزی که به بر اساس نام طراح آن آقای چارلز پانزی نامگذاری شده است، به صورت کاملاً اتفاقی و بدون برنامه ریزی قبلی خلق شد.

بدین شکل که آقای پانزی در دهه ۲۰ قرن بیستم میلادی با فروش کوپن های بین المللی تمبر پستی افراد را دعوت به خرید با با پرداخت سود ۵۰ درصد سی روزه و ۱۰۰ درصد شصت روزه تشویق می کرد که در آن زمان با توجه به ایده و تفکر پشت پرده آن، مردم برای اینکه از این سود سرشار عقب نمانند، فوج فوج برای سرمایه گذاری بر روی طرح آقای پانزی روانه شده و به مرور سرمایه کلانی جمع و طرح به روز فروپاشی خود نزدیک و از هم می پاشد و اینجاست که سرمایه گذاران صرفاً با گرفتن چند قسط از سود خود، اصل سرمایه را باخته و دیگر امیدی به برگشت ندارند از همین رو آقای چارلز پانزی در تاریخ امریکا به بدنامی در عرصه کلاهبرداری شهره شد.

• اما به زبان ساده تر این طرح یا کلاهبرداری پانزی به چه نحو کار می کند؟

بهتر است موضوع را با مثالی ملموس تشریخ شود؛ فرض کنید شرکت صادرات و واردات زعفران با تبلیغات گسترده در فضای مجازی و روزنامه ها به دنبال جذب سرمایه گذار است با این محتوا که به ازای حداقل ۱۰۰ میلیون تومان ماهیانه سود ۱۵ درصد یا کمتر یا بیشتر دریافت کند مشروط بر اینکه اصل سرمایه محفوظ و در دوره های سه ماهه، شش ماهه و یکساله سرمایه گذار می تواند قرارداد را فسخ و اصل سرمایه را مطالبه کند و همچنین از بابت تضمین پرداخت سرمایه به دو برابر مبلغ سرمایه گذاری شده، سفته تودیع می شود و همچنین شرکت قابلیت استعلام از طریق مراجع ثبتی و رسمی را دارد.

این طرح اولیه کلاهبرداری پانزی است برای جذب سرمایه گذار؛ اما همانطور که در آگهی نوشته شده بود، سرمایه گذار می تواند بعد از سه ماه قرارداد را فسخ کند و اصل سرمایه را مطالبه کند.

• چطور طراح پانزی می تواند در سه ماه کلاهبرداری کند و سرمایه کلانی جمع کند؟؟

کلاهبردار یا طراح پانزی از صبر بالایی برخودار است و تا زمانی که به آن هدف خود در طرح نرسد هیچگاه اقدام به فروپاشی طرح نمی کند بلکه پیروزی کلاهبردار پانزی در ترویج دیگران به آوردن سرمایه است بدین نحو که سرمایه گذار اول، سرمایه ای بالغ بر یک میلیارد می آورد و مطابق با قرارداد که عموماً در حضور یک وکیل دادگستری یا به اصطلاح وکیل بین ­المللی (که صرفاً نقش پوشش را دارد) منعقد شده، سرمایه گذار بعد از سه ماه جدای از سود پول، قرارداد را فسخ و اصل سرمایه را می گیرد.

این خود اعتمادی در سرمایه گذار ایجاد می کند که مطابق با وعده خود عمل کردند و آن سرمایه گذار می شود مبلغ طراح پانزی برای معرفی کلاهبردار به دیگران و یا اینکه به مرور که تعداد سرمایه گذاران بیشتر می شود.

کلاهبردار پانزی از اصل سرمایه سرمایه گذاران جدید سود سرمایه گذاران قدیمی را پرداخت می کند و همین رویه ادامه دارد ممکن است یکسال و ممکن است چند سال تا اینکه کلاهبردار پانزی به هدف مالی پیش بینی شده در طرح پانزی برسد.

در واقع تفاوت آنجا محسوس می شود که سرمایه گذاران طرح پانزی در واقع هر کدام تابلوی گویای تبلیغاتی کلاهبردار پانزی می شود بدون اینکه تبلیغاتی در حجم گسترده کند همین امر اعتماد را برای سرمایه گذاران جدید فراهم می کند و بدون درنگ و تردید اقدام به سرمایه گذاری می کنند.

پس از آنکه طراح پانزی به هدف مالی در طرح خود رسیدی، شاید در کمتر ۲۴ ساعت نسبت به فروپاشی و منحل کردن این طرح نموده و سرمایه گذاران را با انبوهی از سرمایه از دست رفته تنها می گذارد.

در دهه ۷۰ شمسی قرن حاضر، برخی از مؤسسات مالی و اعتباری با بهره گیری از این طرح نسبت به کلاهبرداری از مردم اقدام کردند و می توان گفت کلاهبرداری پانزی امری جدید نیست و عموماً کلاهبرداران پانزی در شرایط شدید تورمی ظاهر می شوند چون مردم برای اینکه اصل سرمایه و پول خود را حفظ کنند و اینکه تجربه و تخصصی در سرمایه گذاری ندارند، به این اشخاص روی می آورند.

شاخصه ها و ویژگی های کلاهبرداری پانزی

کلاهبرداری پانزی می تواند در ارزهای دیجیتال، بورس، معاملات ملکی، سرمایه گذاری خارجی و … انجام شود اما در تمامی این مصادیق کلاهبرداری پانزی برخی ویژگی ها مشترک است و با کمی دقت در آن ها اشخاص می تواند از به تحمل زیان گزاف جلوگیری کنند.

الف- تبلیغات تطمیع کننده

کلاهبرداران طرح پانزی عموماً تبلیغات گسترده ای ندارند و سعی می کنند تا با بهره گیری از فضای مجازی تبلیغات خود را منتشر کنند اما عموم تبلیغات ایشان توسط مشتریان خود انجام می شود.

در واقع به مانند کلاهبرداری در شرکت های هرمی، که هر عضو با معرفی عضو جدید سهم می برد در کلاهبرداری پانزی افراد با خوشحالی و ذوق عامل تبلیغات طراح پانزی می شوند و با معرفی کار کلاهبردار پانزی و گفتن اینکه “ماهیانه N درصد سود پرداخت می کند و من الان یکساله دارم سود می گیرم” عملاً قربانی دیگر در تور کلاهبردار پانزی انداخته اند.

ب- واریز سود های توافق شده در تاریخ های معین شده

مطابق با قراردادی که طراح پانزی در حضور یک وکیل دادگستری منعقد می کند، سرمایه پذیر، متعهد به پرداخت سود ماهیانه مشخص می شود و این سود را مطابق با توافق پرداخت می کند.

چند ماه می گذرد و سود مطابق با نظم مشخص شده، پرداخت می شود و به مرور اعتماد سرمایه گذار جلب می شود و حتی ممکن است سرمایه اولیه خود را بیشتر و دیگران را ترغیب به سرمایه گذاری کند.

پ- دادن رزومه از سرمایه گذاران

کلاهبردار پانزی سعی می کند تا در جلسه جلب اعتماد سرمایه گذار به هر لطایف الحیلی متوسل شود تا سرمایه گذاری به سرمایه گذاری روی آورد ممکن است با معرفی برخی از مشتریان خود از جمله بازیگران، فوتبالیست ها و … و حتی نام بردن از حجم کلان مبالغ سرمایه گذاری شده بر اهمیت کار خود بیفزاید و مشتریان را ترغیب به سرمایه گذاری کنند بدون آنکه حتی نمونه سند اصلی با جلسه ای میان سرمایه گذاران ترتیب دهد.

ت- نداشتن شفافیت در موضوع سرمایه گذاری

در مثال بالا که در خصوص صادرات زعفران بود، کلاهبردار پانزی هیچ وقت از چگونگی فعالیت خود و اینکه به چه نحو زعفران را خریداری می کند و به چه طریق صادرات می کند، سخن نمی گوید صرفاً با نشان دادن نمونه کارهای خود که بعضاً در دفترش وجود دارد بیان می کند که ما این کار را به کشورهای اروپایی یا حوزه خلیج فارس ارسال می کنیم.

اما اینکه تاجر آن طرف کیست و بایست به چه مبلغی بفروشد و یا اینکه حجم صادرات و واردات چقدر است و از کدام گمرک انجام می شود، حرفی نمی زند چون هر چقدر کلاهبردار پانزی اطلاعات بیشتری در اختیار سرمایه گذاران قرار دهد، احتمال فروپاشی زودهنگام طرح وجود دارد.

ث- جعل عناوین

عموماً طراحان کلاهبرداری پانزی یا دکتر هستند یا مهندس، پس از این دو قاعده خارج نیست چون دیگر نیازی به صدا کردن نام خانوادگی ندارند هر چند نام خانوادگی این اشخاص نیز جعلی است.

ج- محل دفتر یا شرکت

انسان مجذوب زیبایی می شود پس اولین فاکتور در جذب مشتریان، بودن یک دفتر شیک، رفت و آمد ارباب رجوع، منشی خانم، معطلی در پشت اتاق کلاهبرداری پانزی (آقای دکتر یا مهندس) همه و همه می تواند بر جللب اعتماد سرمایه گذار اثر گذار باشد.

پس صرفاً گول این موارد را نخورده و خود مستقلاً نسبت به استعلامات مربوطه و نوع فعالیت کلاهبردار پانزی اقدام کنید تا مادامی که از صحت و سقم ادعاهای ایشان مطمئن نشده، اقدامی برای سرمایه گذاری نکنید.

چگونگی طرح شکایت از کلاهبردار پانزی

کلاهبرداری پانزی یعنی طرح یعنی نقشه یعنی کلاهبرداران صفر تا صد مسیر کلاهبرداری را پیش بینی کرده اند پس به دام انداختن این اشخاص کاری دشوار است اما مسیر طرح شکایت می تواند سریعاً از طریق پلیس فتا، پلیس جرایم اقتصادی و یا آگاهی و همچنین طرح شکایت کلاهبرداری از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و دادسرا می باشد که مسیر آخر کمی زمان بر است پس در شناسایی کلاهبردار پانزی که به فروپاشی طرح رسیده باید از زمان نهایت استفاده را برد چون ممکن است از کشور خارج شده و دیگر امیدی به بازگشت سرمایه، سرمایه گذاران مال باخته نباشد.

نتیجه گیری

نتیجتاً هر سرمایه گذاری که کورکورانه انجام شود با شکست همراه است پس در این مسیر حتماً تحقیقات کاملی انجام دهید و بدون تحقیقات حتی ریالی سرمایه گذاری نکنید و هر چقدر تحقیقات و صحت ادعاهای سرمایه پذیر تأیید شود شما را با مشکل های بعدی به مراتب رو به رو نخواهد کرد.

سؤالات متداول