در تعریف کلمه ی حقوق باید بیان داشت که: حقوق به معنای مجموعه ی مقررات حاکم بر روابط اجتماعی است. به عبارت دیگر، مجموعه ی باید ها و نباید هایی که اعضای یک جامعه ملزم به رعایت آن ها می باشند و دولت ضمانت اجرای آن ها را برعهده دارد. (منظور مسئول برخورد کننده است)
در تعریف علم حقوق باید اذعان داشت که؛ هدف و مقصود از علم حقوق، دانشی است که به تحلیل قواعد حقوقی و سیر تحوّل آن ها می پردازد.
اما در تشریح و تبیین علم حقوق باید این نکته را اضافه نمود که ،علم حقوق از گستردگی بسیار بالایی برخوردار می باشد به نحوی که این علم در بسیاری از موضوعات و چالش های وارد بر زندگی بشری ورود کرده و برای آن راه حل ارائه کرده است.
در این نوشتار قصد داریم به علم حقوق، و البته یکی از کاربردی ترین در عین گستردگی آن، یعنی حقوق عمومی بپردازیم.
گستره ی علم حقوق
همانطور که اشاره شد علم حقوق نیز دارای گرایش ها و گستردگی های مختلفی می باشد که در این قسمت قصد داریم مختصری به بیان هریک از آنها بپردازیم.
- حقوق خصوصی: اگر بخواهیم تعریف کامل و جامعی در این باره ارائه کنیم باید گفت که: حقوق خصوصی مجموعه قواعد حاکم بر روابط افراد با یکدیگر است؛ قواعدی که در روابط تجاری، خانوادگی و تعهدات اشخاص در قبال یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرد و حاکم بر کلیه مراجع، نهاد ها و… می باشد.
برای مثال هنگامی که شخصی در راستای خرید یک ملک به فروشنده چکی پرداخت می نماید. جدای از اینکه از مطابق قانون مدنی در صورت وجود شرایط قانونی و لازم این قرارداد محترم شمرده شده و قانونی محسوب می شود، کلیه ی آثار وارده بر این قرارداد فقط و فقط بین طرفین معامله خواهد بود و ارتباط یا تعهدی بر جامعه یا دیگر نهاد و ارگان ها نخواهد داشت.
- حقوق جزا و جرم شناسی: حقوق جزا و جرم شناسی نقش بسیار مهم و حائز اهمیتی را در جامعه، علی الخصوص کشور های کمتر توسعه یافته و جهان سومی ایفا می کند. حقوق جزا به بیان ساده تر بدین نحو است که، تعیین چارچوب ها ، خط قرمز ها و اصول کلی در زمینه ی حمایت از جان، مال، آزادی، آبرو و… اعضای هر جامعه می باشد. بسیاری از پدیده های های مجرمانه، علت و چرایی جرم و مجازات، طریقه رسیدگی و اجرای مجازات همگی در حقوق جزا و جرم شناسی قابل بحث می باشد.
- حقوق بین الملل: حقوق بین الملل درست مقابل حقوق و قوانین داخلی قرار دارد. در واقع حقوق بین الملل از محدوده قلرو صلاحیتی یک کشور فرا تر رفته و به تنظیم روابط حقوقی در سطح بین المللی خارج از مرز داخلی یک دولت می پردازد. گاهی این روابط حقوقی بین کشور های مختلف یا سازمان های بین المللی برقرار می شود برای مثال کلیه معاهده ها یا قراردادهای بین المللی و یا قوانین و قواعد حاکم بر طریقه استفاده از دریاها و آبراه ها و… را شامل می شود.
گاهی هم روابط حقوقی بین اشخاص و کشور های دیگر ایجاد و برقرار می شود. برای مثال کلیه ی امور مربوط به مهاجرت، پناهندگی، تحصیل، کار و… در یک کشور دیگر را می بایست در زمره حقوق بین الملل قرار داده شود.
- حقوق عمومی: همانطور که گفتیم حقوق بین الملل در تقابل قوانین داخلی و اصلی قرار دارند، باید گفت که حقوق عمومی نیز درست نقطه مقابل حقوق خصوصی قرار دارد.
بیشتر بخوانید: استمهال یعنی چه و در حقوق به چه معناست؟ استمهال یعنی چه و در حقوق به چه معناست؟
حقوق عمومی و شاکله آن
به بیان دیگر، حقوق عمومی، مجموعه قواعد حاکم بر روابط افراد جامعه با تشکیلات دولت و سازمان های وابسته به آن ها می باشد. حقوق عمومی نیز پس از حقوق خصوصی و جزا و جرم شناسی نقش بسیار مهمی را در جامعه ایفا می کند.
بسیاری از دعاوی، چالش ها و بعضا اختلافات موجود بین مردم و دستگاه های دولتی و اجرایی وجود دارند که به جهت حل و فصل آن نیازمند آگاهی و تخصص لازم در این زمینه می باشد.
در ادامه با توجه به اهمیت و ضرورت آشنایی با حقوق به گرایش ها و زیر مجموعه های حقوق عمومی می پردازیم.
بیشتر بخوانید: مشاور حقوقی و وظایف آن؛ تفاوت مشاور حقوقی با وکیل پایه یک
یک- حقوق اساسی
اصلی ترین جزء و شاکله ی حقوق عمومی، حقوق اساسی محسوب می شود.
در قانون اساسی کشور، وظایف و اختیارات قوای سه گانه، سیاست ها و چارچوب های کلی کشور، طریقه مشارکت مردم و بسیاری از امور از طریق حقوق اساسی تعیین می شود.
همچنین به عنوان یک اصل کلی ، کلیه قوانین تصویب شده توسط مراجع قانون گذاری نباید مخالف با قانون اساسی باشد.
دوم-حقوق اداری
آشنایی با تشکیلات، ضوابط، اختیارات و وظایف ارگان ها و نهاد های دولتی، وابسته به دولت و کلیه ی دستگاه اجرایی نیازمند به بحث، تفسیر و تشریح تخصصی می باشد و از آنجایی که شناخت، عنصر اصلی و اولیه در جهت تظلم خواهی و آشنایی با وظایف و اختیارات نهاد و ارگان های مذکور می باشد آشنایی و تسلط بر حقوق اداری برای اهداف بیان شده امری مهم و ضروری محسوب می شود.
سوم-حقوق مالیه
کمتر کسی در جامعه وجود دارد که با مالیات و عوارض و مسائل مرتبط با آن روبه رو نشده باشد یا بعضا با نهاد و ارگان های ذی ربط اخذ کننده آن ،چالش یا منازعه حقوقی نداشته باشند.
برای آشنایی با کلیه ضوابط، قواعد و مقررات مربوط به این حوزه، حقوق مالیه به عنوان منبع اصلی تعیین شده است.
چهارم-حقوق کار
اختلافات و دعاوی بین کارگر و کارفرما، متاسفانه درصدی بالایی از دعاوی و منزاعات را به خود اختصاص داده وچه بسا بسیاری از افراد نیز به جهت عدم آگاهی از این حقوق (حقوق کار، تامین اجتماعی، قوانین و مقررات استخدامی) حقوق آنها مورد تضعیع قرار می گیرد.
تفاوت حقوق عمومی با سایر حقوق
در خصوص مهم ترین تفاوت در این باره، می بایست به هدف حقوق عمومی با سایر حقوق اشاره کرد.
هدف حقوق عمومی، منافع و مصالح کشور می باشد ولی در حقوق خصوصی و در مواردی حقوق جزا (جرائم قابل گذشت) هدف اصلی منافع شخص یا اشخاص می باشد.
تفاوت دیگر در خصوص اعمال حق در حقوق عمومی می باشد که کاملا متفاوت با حقوق جزا و خصوصی می باشد.
به عبارت دیگر برای تظلم خواهی و رسیدگی به کلیه شکایات وارده در حیطه ی حقوق عمومی، مرجع صالح، تشریفات و… تابع قوانین و مقررات مختص به خود می باشد.
برای مثال طریقه رسیدگی در دیوان عدالت اداری که صالح به رسیدگی اغلب دعاوی مرتبط با زیر مجموعه ی حقوق عمومی است، با دادگاه های حقوقی و کیفری که مرتبط با دعاوی حقوق خصوصی و کیفری هستند با یکدیگر تفاوت دارد.
بیشتر بخوانید: کار آموزی وکالت چیست؟ / همه چیز در مورد کار آموزی وکالت
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که گفته شد، علم حقوق، دارای گرایش ها و گستردگی های مختلفی می باشد که هر کدام بیانگر هدف و نتیجه ای است.
به طور کلی مهم ترین گرایش ها و زیر مجموعه های حقوق عبارتست از: حقوق خصوصی، جزا و جرم شناسی، حقوق عمومی و حقوق بین الملل
برخی از این زیر مجموعه ها به یکدیگر نزدیک و مشابه و برخی دیگر متفاوت و در تقابل یکدیگر قرار دارند.
برای مثال حقوق عمومی رابطه ی افراد با دولت و نهاد دولتی می باشد ولی حقوقی خصوصی رابطه ی اشخاص با یکدیگر می باشد.
با سلام و عرض ارادت..ببخشید من دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی هستم ..به دنبال یک موضوع مهم برای تهیه ی پایان نامه هستم .میشه شما چند موضوع که معضل جامعه هست در این حیطه بهم معرفی کنید .ممنون میشم