آیا در دوران نامزدی مهریه به خانم تعلق می گیرد؟

برای ایجاد یک رابطه ی زوجیت آن هم در شرایط فعلی که بسیاری از روابط دوام چندانی نداشته و به علت های مختلف منجر به طلاق و جدایی می شود، شناخت هریک از طرفین بیش از پیش امری ضروری و حیاتی محسوب می شود و شناخت و آگاهی از وضعیت، خصوصیات و ویژگی های طرف مقابل محقق نمی شود؛ مگر به واسطه ی معاشرت و ارتباط با وی، دراین متن قصد داریم به دوران نامزدی که نقش اصلی را در به وجود آمدن و شکل گیری رابطه ی زوجیت ایفا می کند و حقوق این دوران بپردازیم.

منظور از دوران نامزدی چیست؟

نامزدی در واقع ارتباط زوجین با یکدیگر تا پیش از جاری شدن صیغه نکاح است. به عبارتی دیگر از زمان خواستگاری و پاسخ مثبت خانم تا زمانی که طرفین در دفتر ازدواج حاضر شوند و شرعا و قانونا به زوجیت یکدیگر درایند دوران نامزدی گویند.

نامزدی منجر به محرمیت و به رسمیت شناختن ازدواج نیست، اما بنا به دلایل مختلفی از جمله، اعتقاد و آداب و رسوم خانواده های طرفین بر ایجاد محرمیت تا پیش از عقد، طولانی بودن دوران نامزدی و… اقدام به خواندن صیغه ی محرمیت بین خانم و آقا می نمایند.

صیغه ی محرمیت که به اصطلاح ازدواج موقت (متعه) محسوب می شود پایان یافتن آن در اختیار آقا می باشد مگر اینکه دارای مدت باشد و مدت هم منقضی شود.

آثار حقوقی وارد بر دوران نامزدی

ازدواج و ایجاد رابطه ی زوجیت برای هریک از طرفین آثار، تکالیف و تعهدات متعدد مالی و غیرمالی را به وجود می آورد. اگر بخواهیم آثار غیر مالی نکاح از جمله حسن اخلاق و رفتار و تمکین و… را با نامزدی تطبیق بدهیم، نتیجه ای را به دنبال نخواهد داشت.

زیرا بسیاری از این تکالیف با انعقاد نکاح به وجود می آید و اساسا قبل از نکاح وجود ندارند تا تکلیف و تعهدی برای طرف مقابل به وجود آید.

برای مثال سکونت خانم در منزل مشترک یکی از این تکالیف محسوب می شود که طبیعتا پیش از انعقاد نکاح ؛تعهد و تکلیفی برای خانم جهت سکونت در منزل مشترک وجود نخواهد داشت.

اما در خصوص آثار مالی این موضوع قابل تامل و بررسی می باشد که در ادامه به آن می پردازیم.

دوران نامزدی و استحقاق دریافت مهریه

مهریه را باید یکی از مهم ترین و البته اصلی ترین حقوق مالی رابطه ی زوجیت دانست. به موجب ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی؛ به مجرد عقد زن مالک مهر میشود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید.

همانطور که از ماده قانونی مشخص است که بیان داشته، به محض ایجاد عقد خانم مالک مهر می شود بیانگر این موضوع است که تا قبل از جاری شدن صیغه نکاح و شروع رابطه ی زوجیت خانم هیچ حقی در خصوص دریافت مهریه ندارد پس خانم در دوران نامزدی مستحق دریافت مهریه نمی باشد.

اما همانطور که اشاره شد ممکن است پیش از انعقاد نکاح بین زوجین صیغه محرمیت خوانده شده باشد که در این صورت موضوع متفاوت خواهد بود.
در طول دوران صیغه محرمیت یا همان ازدواج موقت برخلاف دوران نامزدی خانم مستحق دریافت مهریه می باشد.

که میزان دریافت مهریه بستگی به برقراری رابطه ی جنسی دارد. اگر رابطه جنسی صورت بگیرد خانم مستحق دریافت تمام مهریه است در غیر این صورت مستحق دریافت نصف مهریه می باشد.

نکته ی مهم در خصوص مهریه در عقد موقت که با عقد دائم متفاوت است درخصوص عدم تعیین مهریه پیش از عقد است.در نکاح موقت اگر مهریه در هنگام عقد ذکر نشده باشد عقد باطل خواهد بود.

دوران نامزدی و استحقاق دریافت نفقه

یکی از دیگر آثار مالی نکاح بحث نفقه است. پرداخت نفقه در عقد نکاح و پس از ایجاد رابطه ی زوجیت بر عهده آقا می باشد و لزومی به سکونت در منزل مشترک نیست. اما استحقاق دریافت نفقه هم همانند مهریه در دوران نامزدی برای خانم امکان پذیر نخواهد بود.

دوران نامزدی و استرداد هدایا

اصولا در هنگام عقد نکاح بستگان هر دوطرف به آقا و خانم هدایایی اعطا می نمایند. اما به هرحال ممکن است در دوران نامزدی هم هدایایی بین طرفین رد و بدل شده باشد و پس از به هم خوردن رابطه این سوال مطرح شود که تکلیف هدایا چه می شود که در این قسمت قصد داریم به آن بپردازیم.

ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی در این باره مقرر داشته است که:

هر یک از نامزدها می ‌تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین (پدر و مادر) او برای وصلت منظور داده ‌است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایائی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می‌شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده‌ باشد.

ذکر این نکته در خصوص این ماده ضروری است که می بایست به نوع هدایا توجه کرد. اگر هدایا مصرف شدنی باشد (با مصرف از بین برود) برای مثل عطر اگر موجود نباشد دیگر نمی توان قیمت آن را از طرف مقابل درخواست نمود.

آیا خسارات ناشی از برهم خوردن نامزدی قابل مطالبه است؟

ماده ۱۰۳۵قانون مدنی با عبارت وعده ازدواج به این موضوع اشاره کرده است. این ماده مقرر داشته است که:

وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی‌‌کند (یعنی ازدواج محسوب نمی شود) اگرچه تمام یا قسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده ‌باشد بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می‌‌تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی‌تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.

نتیجه گیری

در پایان و با توجه به موارد گفته شده، نامزدی به فاصله ی ارتباط و معاشرت خانم و آقا تا قبل از انعقاد عقد و رابطه ی زوجیت می باشد. نامزدی اصولا هیچ آثار حقوقی را برای طرفین به وجود نخواهد آورد و خانم در مدت دوران نامزدی مستحق دریافت نفقه، مهریه نخواهد بود.

همچنین مطابق با قانون مدنی، درصورت برهم خوردن نامزدی خسارتی قابل مطالبه نخواهد بود.

سوالات متداول