در وضعیت فعلی و حاکم، با توجه به نیاز های جامعه برای بهره گیری از خدمات، نیروی کار، حمایت از بخش خصوصی و… منجر به این امر شد که، فضا و بستری در جامعه ایجاد شود تا شرکت های زیادی در زمینه های مختلف اقدام به تاسیس و ارائه ی خدمات به اعضای جامعه نمایند.
اما در قوانین ما متناسب با هدف، نحوه ی فعالیت و سرمایه ی شرکا در هنگام تشکیل و ثبت شرکت، انواع مختلفی از شرکت های تجاری پیش بینی شده است.
اما همواره هدف از ایجاد شرکت، کسب و سود منفعت نمی باشد و حتی تشکیل آن نیز در مواردی بنا بر توافق طرفین نمی باشد.
در این متن قصد داریم به شرکت های مدنی، انواع و اقسام آن بپردازیم.
منظور از شرکت های مدنی چیست و نحوه ثبت آن چگونه است؟
کلمه ی شرکت به معنای هم دست و شریک می باشد و در اصطلاح اتحاد و مشارکت چند نفر برای انجام هدف و منظور مد نظر خود می باشد.
اصولا در هنگام مواجه با واژه ی شرکت، ذهن به سمت و سوی شرکت های تجاری، انواع و اقسام آن اعم از سهامی عام و خاص، مسئولیت محدود، تضامنی و… خواهد رفت اما همیشه هدف از شرکت، شرکت های تجاری نمی باشد بلکه شرکت مدنی را نیز در بر خواهد گرفت.
ماده ۵۷۱ قانون مدنی در تعریف شرکت مدنی مقرر داشته است:
شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد به نحو اشاعه.
در حقیقت و به بیان ساده تر، شرکت های مدنی در واقع نوعی از انواع شرکت های تجاری می باشند، با این تفاوت که از تشریفات و پیچیدگی های مختص به شرکت های تجاری برخوردار نمی باشند و می توانند هم در امور تجاری و هم غیر تجاری می توانند اقدام به فعالیت نمایند.
درحالی که بسیاری از شرکت های تجاری، حتی اگر هدف و فعالیت های آنها مربوط به امور تجاری نباشد، باز هم تجاری محسوب می شوند.
شرکت های مدنی برای اینکه به رسمیت شناخته و قانونی محسوب شوند، می بایست شرکای آن در دفتر اسناد رسمی حاضر و شرکت نامه آن را به ثبت برسانند.
انواع شرکت های مدنی
به موجب قانون مدنی، شرکت های مدنی به دو صورت اختیاری و قهری (غیر ارادی) تقسیم می شوند.
شرکت اختیاری به موجب ماده ۵۷۳ قانون مدنی عبارتست از:
شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می شود یا در نتیجه عمل شرکاء از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعاً در ازاء عمل چند نفر و نحو اینها.
ماده ۵۷۴ قانون مدنی در تعریف شرکت قهری بیان داشته است که:
شرکت قهری اجتماع حقوق مالکین است که در نتیجه امتزاج یا ارث حاصل می شود.
منظور از مزج و امتزاج در دو ماده فوق ترکیب و تزویج دو مال با یکدیگر می باشد.
برای مثال اگرچند کشاورز محصولات خود را همگی در یک انبار مشترک بدون ترتیب خاصی روی هم قرار دهند و تمامی محصولات با یکدیگر ترکیب و مخلوط شود و بنا بر این باشد که در هنگام برداشت، میزان مشخصی از آن دریافت نمایند را گویند که البته به صورت غیر ارادی نیز ممکن است به وجود آید، برای مثال سرقت میوه های چند باغ و تجمیع همگی آنها در یک انبار.
میزان مسئولیت شرکا
شرکت مدنی از یک قاعده ی کلی پیروی می کند، و میزان هریک از شرکا نسبت به نفع و ضرر به اندازه ی سهم خود می باشد.
مگر اینکه مطابق با توافق طرفین به واسطه ی اقدامات یکی از شرکا، سهم بیشتری در نظر گرفته شده باشد.
اما مساله ی مهم در شرکت مدنی، نحوه و طرز اداره کردن شرکت می باشد.
در این باره و مطابق با مواد ۵۷۶ و ۵۷۷ قانون مدنی، تصمیم به نحوه و طریقه ی اداره ی شرکت کاملا بر اساس توافق شرکا می باشد که می توانند با اعطای اذن به یکی از شرکا واگذار نمایند.
شریکی که به عنوان اداره کننده انتخاب می شود، حق هر گونه تصرف و اقداماتی که برای اداره شرکت لازم است را دارا می باشد و اگر خسارتی نیز به شرکت وارد شود متوجه او نخواهد بود، مگر اینکه اثبات شود در اقدامات خود مرتکب تقصیری شده است.
تفاوت شرکت های تجاری و مدنی
یکی از مهم ترین تفاوت های شرکت های تجاری با مدنی در شخصیت حقوقی مستقل از شرکا می باشد.
در شرکت های تجاری، پس از تاسیس و ثبت شرکت، شرکت دارای یک شخصیت مستقل و مجزا از شرکای شرکت می باشد که به آن شخصیت حقوقی گفته می شود که به عبارتی تمامی اقدامات و اعمال صورت گرفته توسط شرکای شرکت متوجه شرکت خواهد بود درحالی که شرکت های مدنی، فاقد شخصیت حقوقی می باشند و تمامی اقدامات صورت گرفته متوجه شرکا خواهد بود.
شرکت مدنی همانطور که اشاره شد ممکن است اختیاری باشد یا قهری، درحالی که تاسیس و ایجاد شرکت های تجاری همواره بر اساس توافق شرکا می باشد.
در شرکت های تجاری عمدتا هدف کسب سود و منافع اقتصادی می باشد در حالی که در شرکت های در اغلب موارد برای امور غیر تجاری تشکیل می شود و الزاما این گونه شرکت تجاری محسوب نمی شود.
شرکت های تجاری تاسیس و ثبت آن دارای تشریفات و مراحل مختلفی می باشد.
برای مثال می بایست برای ثبت آنها از طریق اداره ثبت شرکت ها و درج آگهی در روزنامه رسمی اقدام شود و درصورت عدم پرداخت دیون خود مشمول احکام ورشکستگی می باشند.
درحالی که شرکت مدنی با ثبت شرکت نامه در دفاتر اسناد رسمی به رسمیت خواهند یافت و در صورت عدم پرداخت دیون خود، مشمول احکام اعسار می باشند.
نتیجه گیری
در پایان و به عنوان نتیجه گیری کلی از آنچه که بیان شد؛ شرکت در قوانین ما به دو دسته ی شرکت های مدنی و تجاری تقسیم می شود.
شرکت های تجاری که انواع مختلفی از آن در قانون تجارت ما بیان شده است، توسط دو یا چند نفر از شرکا طبق تشریفات و ضوابط تعیین شده تشکیل می شوند که عمدتا هدف از تشکیل آن به جهت کسب و سود و منافع اقتصادی می باشد.
اما شرکت های مدنی، توسط دو یا چند نفر به صورت ارادی یا غیر ارادی تشکیل می شود که الزاما هدف از تشکیل آنها کسب سود و منفعت نمی باشد.
سوالات متداول
اداره کردن شرکت مدنی بر اساس توافق و اتفاق نظر شرکای شرکت می باشد که می توانند این امر را به یک یا چند نفر از شرکای شرکت واگذار نمایند.
مطابق با قانون مدنی؛ در صورتی که تمام موضوع شرکت مدنی تلف شود و یا در صورتی که شرکای شرکت اقدام به تقسیم سهم خود نمایند شرکت مدنی منحل خواهد شد.
شرکت مدنی برخلاف شرکت تجاری، فاقد شخصیت حقوقی می باشد و در صورتی که شرکا در پرداخت دیون شرکت ناتوان باشند؛ طبق احکام اعسار رسیدگی خواهد شد درحالی که در شرکت تجاری ، شرکت ورشکسته اعلام خواهد شد.
