حضانت فرزند در قانون ایران

نگهداری کودکان نه تنها حق هر پدر و مادری است بلکه وظیفه او هم هست. طبق ماده ۱۱۶۹ قانون مدنی اگر پدر و مادر از هم جدا شوند حضانت کودک تا هفت سالگی با مادر است و بعد آن تا سن بلوغ با پدر است.

در صورت به وجود آمدن اختلاف، حضانت طفل با رعايت مصلحت كودک به تشخيص دادگاه مي‌ باشد. در واقع نگهداری و تربیت فرزند را در حقوق ایران حضانت می گویند.

حضانت فرزند چیست؟

حضانت عبارت است از اقتداری که قانون به منظور نگهداری و تربيت اطفال به ‌‌پدر‌ و مادر آنان اعطاء کرده است. در حضانت حق و تکليف به هم در‌ آميخته‌ است‌. یعنی هم حق دارند که از کودک خود مراقبت کنند هم وظیفه دارند که این کار را انجام بدهند و نمی توانند از این مسئولیت شانه خالی نمایند.

حضانت با قیمومیت متفاوت دارد و صرفا مراقبت از فرزند است نه اداره امور مالی او

وظایف والدین در حضانت چیست؟

وظیفه والدین خلاصه می شود در نگهداری و تربیت اطفال. منظور از نگهداری به کار بردن وسایل لازم برای بقا و رشد  و بهداشت جسمی و روحی کودک مانند خوراک، پوشاندن لباس پاکیزه، تمیز نگهداشتن طفل، شستشوی لباس و امثال آن و آنچه که سن طفل اقتضای آن را دارد و چنانچه طفل بیمار شود پزشک بردن و پرستاری از او حضانت محسوب می شود

هزینه نگهداری کودک در واقع همان نفقه فرزند است که بر عهده پدر است. در صورت فوت یا غیبت پدر یا اعسار او هزینه حضانت و نفقه او برعهده جد پدری است.

حضانت فرزند بعد هفت سالگی با چه شخصی است؟

گفته شد که در صورت جدایی پدر و مادر، حضانت فرزند تا هفت سالگی با مادر اوست و بعد از آن پدر موظف به نگهداری از فرزند است . مگر اینکه از او سلب حضانت شود.

حال سوال این است که پدر تا چه زمانی موظف به حضانت و نگهداری از فرزند است. در خصوص فرزند دختر تا نه سال و در خصوص فرزند پسر تا پانزده سال این تکلیف وجود دارد و بعد از آن فرزند بالغ شده و خودش تصمیمی می گیرد که با چه شخصی زندگی کند.

سلب حضانت فرزند

طبق ماده ۱۱۷۳ قانون مدنی: هرگاه در اثرعدم مواظبت یا انحطاط اخلاقی پدر یا مادری که طفل تحت حضانت اوست صحت جسمانی و یا تربیت اخلاقی طفل در معرض خطر باشد محکمه می تواند به تقاضای اقربای طفل یا به تقاضای قیم او یا به تقاضای مدعی العموم هر تصمیمی را که برای حضانت طفل مقتضی بداند ، اتخاذ کند .

شرایط حضانت کننده

شرایط شخص حضانت کننده عبارتست از:

• اسلام
• عقل
• آزاد بودن
• امانت داری
• عدم ابتلا به بیماری های واگیردار

حق ملاقات کودک کماکان پابرجاست

اگر پدر و مادر طفلی از هم جدا شوند و حضانت طفل به یکی از آنها سپرده شود یا اینکه هیچکدام صلاحیت حضانت نداشته اند و این حق از آنها سلب شده باشد برای حمایت از پدر یا مادری که حق حضانت خود را به دلیلی از دست داده است و برای رعایت مصلحت طفل ملاقات طفل با والدین در نظر گرفته شده است.

در قانون مدنی ماده۱۱۷۴ صراحتاً حق ملاقات را در نظر گرفته است. در صورتی که به علت طلاق یا به هر جهت دیگر ابوین طفل در یک جا سکونت نداشته باشند حق ملاقات با طفل را خواهند داشت.

حضانت از فرزند نامشروع

در اسلام و به تبع آن ایران، فرزند نامشروع از برخی حقوق محروم است و دلیل آن نیز جلوگیری از زنا و ایجاد فرزند نامشروع اعلام شده است. به همین دلیل می گویند فرزند متولد از زنا به پدر و مادر ملحق نمی شود و از ایشان ارث نمی برد. البته از آنجایی که فرزند نیاز به نگهداری دارد پدر و مادر که سبب ایجاد طفل نامشروع شده اند در نگاهداری از او بر دیگران اولویت دارند.

حضانت فرزند در طلاق توافقی

آیا اگر طلاق، توافقی باشد در حضانت فرزند تاثیری دارد؟ خیر قاعدتاً و قانوناً حضانت حق و تکلیف والدین است و نوع طلاق تاثیری در آن ندارد ولی اگر طلاق توافقی باشد زن و مرد می توانند در مورد حضانت با هم توافق کنند.

بیشتر بخوانید: دانستنی های طلاق و فسخ نکاح

حضانت فرزند با ازدواج مجدد مادر

در ماده ۱۱۷۰ قانون مدنی گفته شده بود که اگر مادر شوهر كند؛ حق حضانت با پدر خواهد بود اما این ماده به موجب ماده ۴۵ قانون جدید حمایت خانواده اصلاح شد و اکنون با وجود ازدواج مجدد مادر، با در نظر گرفتن شرایطی می توان همچنان حضانت کودک خود را عهده دار شود.

طبق ماده ۴۵ قانون حمایت خانواده: رعایت غبطه و مصلحت کودکان و نوجوانان در کلیه تصمیمات دادگاه ها و مقامات اجرایی الزامی است.

 پس اگر مصلحت کودک در این باشد که همچنان از نظر جسمی و روحی نیاز به ادامه زندگی با مادر دارد، ازدواج مجدد مادر موجب سلب حق حضانت نمی شود.

حضانت فرزند بعد از فوت پدر

حضانت در صورت فوت پدر با مادر است مگر اینکه مادر، صلاحیت و شایستگی حضانت فرزند را نداشته باشد. طبق ماده۱۱۷۱ قانون مدنی: درصورت فوت يكي از ابوين حضانت طفل با آنكه زنده است خواهد بود هرچند متوفي پدر طفل بوده و براي او قيم معين كرده باشد.

حضانت اطفال در صورت فوت هردو والدین به جد پدری می رسد و درصورت نداشتن جد پدری، حضانت به وصی می رسد.

مرجع صالح برای دعوای حضانت فرزند

• با توجه به قانون حمایت خانواده جدید، مرجع صالح برای رسیدگی به دعوای حضانت، دادگاه خانواده است و هزینه دادرسی آن نیز غیرمالی است.
• برای این کار باید دادخواست سلب حضانت طرف مقابلتان را مطرح نمایید. در تنظیم دادخواست حتما با یک وکیل مشورت نمایید چون اگر رد شود مجددا باید هزینه پرداخت نمایید.
• به دفتر خدمات قضایی بروید و با ثبت نام در سامانه ثنا دادخواست خود را تقدیم نمایید
• با رسیدن دادخواست به دادگاه، دادگاه تشکیل جلسه می دهد و در صورتی که انحطاط اخلاقی شخصی که نگهداری از کودک را بر عهده دارد برای ایشان نمایان شد حکم به سلب حضانت از او می دهد.
•  البته داشتن یک لایحه دفاعی محکم و مستدل یا همراهی یک وکیل کاربلد خانواده در این مسیر بسیار راه گشا خواهد بود.

نتیجه گیری

حضانت به معنی نگهداری و سرپرستی از کودک است که در خصوص کودکانی مطرح می شود که پدر و مادر آنها از هم جدا شده ان. حضانت فرزند چه دختر و چه پسر تا هفت سالگی با مادر است و بعد از آن تا سن بلوغ بر عهده پدر است.

سوالات متداول

وظیفه حضانت از طفل نا مشروع به عهده کیست؟

طبق رای وحدت رویه ۶۱۷ مورخ۱۳۷۶؛ بین طفل مشروع و نامشروع از جهت حقوق و تکالیف اصولاً تفاوتی وجود ندارد. و حضانت از او بر عهده فاعلان رابطه نامشروع است.که همان پدر و مادر او محسوب می شوند.

در صورت فوت یکی از والدین حضانت با چه شخصی است؟

در صورت فوت یکی از ابوین حضانت طفل با آن که زنده است خواهد بود هرچند متوفی پدر طفل بوده و برای او قیم معین کرده‌ باشد.

حضانت تا چند سالگی با مادر است؟

تا هفت سالگی با مادر است و بعد از آن در صورتی حضانت را به مادر می دهند که عدم صلاحیت پدر برای دادگاه محرز شود.