انجام دادن یک جرم که مجازات دارد اما جالب است بدانید که برای شروع به جرم هم مجازات تعیین شده است. حالا معنی این شروع به جرم چیست؟ در چه حالتی مجرم به مجازات شروع کننده محکوم می شود؟ باید گفت در مواردی مجرم، قصد انجام دادن یک فعلا مجرمانه را دارد و تصمیم هم ندارد که سر خود آن عمل را کنار بگذارد اما جرم به دلیل وجود یک عاملی که تحت کنترل مجرم نبوده محقق نمی شود اما چون مجرم از خود حالت خطرناک انجام داده سزاوار مجازات شروع به جرم است.
در این مطلب شروع به جرم، جرم محال و جرم عقیم و تفاوت های آن با هم توضیح داده شده است.
دسترسی سریع به عناوین:
مرحله ی تحقق شروع به جرم
برای اینکه بگوییم مجرم از کدام مرحله به بعد تحت عنوان شروع کننده جرم قابل تعقیب و مجازات است باید ابتدا مراحل جرم توضیح داده شود.
- مرحله اول تفکر مجرمانه: مرحله ای از رفتار مجرمانه که فقط قصد و نیت مجرم بوده و هنوز نمود بیرونی پیدا نکرده است. هیچ مجرمی در این مرحله قابل مجازات نیست. حتی در صورت نوشتن قصد نیز باز نمی توان او را قابل مجازات دانست.
- مرحله دوم اعمال مقدماتی: در این مرحله است که رفتار نمود خارجی پیدا میکند ولی جز مراحل غیر مستقیم و بعید مربوط به جرم است.اگر چه فعل مادی می باشد اما باز قصد مرتکب را آشکارا توضیح نمیدهد. مثلا شخصی که قمه می خرد؛ به صرف خریدن قمه نمیتوان او را به جرم قتل محکوم کرد .زیرا نمی توان دقیق مشخص کرد که این سلاح را برای قتل خریده یا برای دفاع از خود یا برای شکار حیوانات. این مطلب نیز در ماده ۱۲۳ قانون مجازات اسلامی اشاره شده است که مجرد قصد ارتکاب جرم و یا عملیات و اقداماتی که فقط مقدمه جرم است و ارتباط مستقیم با وقوع جرم ندارد، شروع به جرم نیست و از این حیث قابل مجازات نمی باشد.
- مرحله سوم مرحله اجرایی: این مرحله است که شروع به جرم معنا پیدا میکند که اگر مجرم انصراف ندهد و مانع خارجی نباشد جرم محقق شده است.اما در صورتی که مانع خارجی بر سر راه بزهکار قرار گیرد با توجه به ظرفیت مجرمانه ای که دارد و حالت خطرناکی که نشان داده است شروع کننده جرم است و قابل مجازات.
در این موارد تهیه مقدمات هم جرم است
گفتیم که تهیه مقدمات ابتدایی یک جرم را نمی شود شروع به جرم یا جرم دانست مثلا خریدن طناب برای به دار آویختن کسی جرم محسوب نمی شود اما چند استثنا در این خصوص وجود دارد.
موارد استثنایی که تهیه مقدمات هم جرم است:
-
- ماده ۶۶۴ تعزیرات: هركس عالماً عامداً براي ارتكاب جرمي اقدام به ساخت كليد يا تغيير آن نمايد يا هر نوع و‌سيله‌اي براي ارتكاب جرم بسازد، يا تهيه كند به حبس از سه ماه تا يك سال و تا (۷۴) ضَربه شلاق محكوم خواهد شد
- طبق قانون مجازات قاچاق اسلحه و مهمات هر کس به طور غیرمجاز سلاح گرم یا سرد جنگی یا سلاح شکاری یا قطعات مؤثر یا مهمات آنها را خریداری، نگهداری یا حمل نماید یا با آنها معامله دیگری انجام دهد به حبس محکوم میگردد.
تعریف شروع به جرم
طبق ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی: هر کس قصد ارتکاب جرمی کرده و شروع به اجرای آن نماید، لکن به واسطه عامل خارج از اراده او قصدش معلق بماند به مجازات شروع به جرم محکوم می گردد. شروع به جرم یک سری شرایط دارد که به شرح زیر است:
- فرق اعمال مقدماتی از اجرایی: شروع به جرم در مرحله ی اجرای جرم محقق میگردد و اقدامات دور و بعید جرم که ارتباط مستقیمی با جرم ندارند از مبحث شروع به جرم خارج است.
- انجام فعل مادی(انجام یک عمل) نه ترک فعل(عدم انجام یک عمل): فعل مد نظر شروع کننده باید از جرائم فعلی باشد.زیرا ترک فعل یا صورت می پذیرد یا نه و حالت میانه ای ندارد.
- عدم انصراف ارادی بزهکار: معلق ماندن قصد جرم باید به واسطه عامل خارجی ای باشد که در اختیارنیست .وگرنه چنانچه فاعل به اراده خود آن عمل را ترک کرده باشد قابل مجازات نمی باشد. مانند اینکه شخصی در حین عملیات اجرایی توسط پلیس دستگیر شود.طبق ماده ۱۲۴ قانون مجازات: هرگاه کسی شروع به جرمی نماید و به اراده خود آن را ترک کند به اتهام شروع به آن جرم، تعقیب نمی شود لکن اگر همان مقدار رفتاری که مرتکب شده است جرم باشد به مجازات آن محکوم می شود.
- انگیزه مرتکب در انصراف ارادی مهم نیست: انصراف با اختیار مرتکب از جرم موجب سقوط مجازات می گردد و انگیزه او مثلا ترحم یا پشیمانی او یا ترس از کیفر و مجازات تاثیری در جرم محسوب نشدن این عمل نخواهد داشت.
مجازات شروع به جرم
ماده ۱۲۲- هر کس قصد ارتکاب جرمی کرده و شروع به اجرای آن نماید، لکن به واسطه عامل خارج از اراده او قصدش معلق بماند، به شرح زیر مجازات می شود:
- الف- در جرائمی که مجازات قانونی آنها سلب حیات، حبس دائم یا حبس تعزیری درجه یک تا سه است به حبس تعزیری درجه چهار.
- ب – در جرائمی که مجازات قانونی آنها قطع عضو یا حبس تعزیری درجه چهار است به حبس تعزیری درجه پنج.
- پ – در جرائمی که مجازات قانونی آنها شلاق حدی یا حبس تعزیری درجه پنج است به حبس تعزیری یا شلاق یا جزای نقدی درجه شش.
منظور از انصراف ارادی چیست؟
زمانی انصراف شخص ارادی محسوب می گردد که متوقف شدن از جرم در نتیجه هیچ عامل خارجی ای نباشد؛ ولی این به این معنا نمی باشد که اصلا عامل خارجی ای در قضیه دخیل نباشد به این معنی که اگر شخص در نتیجه دخالت عامل سومی از انجام جرم پشیمان شود بدون اینکه اجباری در کار باشد باز نیز ترک عمل به واسطه اراده خود شخص بوده است.
مرز باریک میان شروع به جرم و ارتکاب جرم
گفته شد که فاعل اگر به میل و اختیار خود قبل از انجام دادن کامل عمل، از آن انصراف دهد؛ قابل مجازات نیست.انصراف ارادی با احساس گناه و پشیمانی متفاوت است
در انصراف ارادی، شخص در مرحله اجرای جرم از ادامه فعالیت مجرمانه خود با هر انگیزه ای صرف نظر می کند و جرم محقق نمی گردد؛ اما احساس پشیمانی، بعد از ارتکاب جرم است.مثلا اگر مجرم برای جبران خسارت و کاستن آثار جرم، عملی انجام دهد تاثیری بر جرم تلقی کردن عمل او ندارد و فقط می توان برای او در خواست تخفیف کرد.
بیشتر بخوانید: جرم تهدید، انواع تهدید و مجازات جرم تهدید
شروع جرم به عنوان جرمی مستقل
نکته آخری که در مبحث شروع به جرم قابل بیان است جرم هایی است که اگرچه شروع به جرم است اما به عنوان جرم مستقلی جرم انگاری شده است که در زیر به اینگونه جرایم اشاره می‌کنیم:
- الف- هر گونه اقدام به خارج کردن اموال تاریخی – فرهنگی از کشور هر چند به خارج کردن آن نینجامد قاچاق محسوب می شود.
- ب- هر کس به جان رهبر و هر یک از روسای قوای سه‌گانه و مراجع بزرگ تقلید، سوء قصد نماید چنانچه محارب شناخته نشود به حبس از‌سه تا ده سال محکوم خواهد شد.
- ج)- هر کس به جان رئیس کشور خارجی یا نماینده سیاسی آن در قلمرو ایران سوء‌قصد نماید.
جرم محال
جرم محال جرمی است که فاعل تمام تلاش خود را به کار گرفته و عامل خارجی نیز مانع او نشده است لکن به جهاتی که اصلا مربوط به او نبوده است تحقق جرم غیر ممکن است.
تبصره ماده ۱۲۲ جرم محال را تعریف کرده است و مجازات شروع به جرم برای آن در نظر گرفته است: هرگاه رفتار ارتکابی، ارتباط مستقیم با ارتکاب جرم داشته، لکن به جهات مادی که مرتکب از آنها بی اطلاع بوده وقوع جرم غیر ممکن باشد، اقدام انجام شده در حکم شروع به جرم است. مانند شلیک با تفنگ آب پاش، یا شلیک به تخت و خوابی که هیچکسی در آن نخوابیده است.
جرم عقیم
این جرم نیز مانند شروع به جرم و جرم محال نتیجه مد نظر فاعل محقق نمی شود ولی این عدم تحقق ناشی از عامل خارجی یا ناشی از موضوع یا وسیله جرم نمی باشد بلکه ناشی از عدم مهارت خود شخص است. مانند اشتباه در هدف گیری.
در خصوص فرق این جرم با سایر جرایم می‌توان گفت که در شروع به جرم نمی توان به قطعیت گفت که اگر دخالت عامل خارجی نبود فاعل از عمل خود منصرف نمی شد در حالی که در جرم عقیم فاعل قاصد بی چون و چرا آن جرم بوده و به هیچ وجه قصد انصراف نداشته است. برای مثال فردی قصد کشتن خانمی را دارد و برای این کار اسلحه تهیه میکند و شبانه به تعقیب خانم می‌رود. در جایی خلوت اسلحه را به سمت وی نشانه می‌گیرد، اما به دلیل لغزش دست، تیر به خطا می‌رود و به خانم برخورد نمی‌کند.
در این مثال، آقا تمام تلاش خود را برای کشتن خانم انجام می‌دهد اما به دلیل لغزش دست که ناشی از بی مهارتی اوست، هدف او حاصل نمی‌شود و خانم زنده می‌ماند. در این حالت گفته می‌شود که آقا مرتکب جرم عقیم قتل شده است.
مجازات جرم عقیم
مطابق با قانون اسلامی مجازات جرم کسی که مرتکب جرم عقیم شده است بسته به نوع مجازاتی که اگر تمام و کمال محقق می شد وابسته است. که این مجازات می تواند حبس،شلاق یا جزای نقدی باشد.
نتیجه گیری
هنگامی که مجرم در عمل به مقصود خود برسد بدون شک قابل مجازات است ولی گاهی پیش می آید که مجرم برای انجام آن جرم، کاملا مصمم است اما در این تلاش به مانعی بر می‌خورد و روند جرم متوقف می ماند و به وقوع نمی پیوندد. این حالت شروع به جرم است که در ماده ۱۲۲ برای این کار بسته به اینکه شروع به چه جرمی کرده است مجازات تعیین کرده است.که در بالا کاملا توضیح داده شده است.
سوالات متداول
شروع به جرم نیست؟
کسی که قصد انجام عمل مجرمانه ای را دارد و آن را اجرایی هم کند اما یک عامل خارجی مانع این کار می شود که جرم را کامل انجام دهد شروع به جرم نام دارد
فرق شروع به جرم و جرم محال در چیست؟
در شروع به جرم دخالت یک عامل خارجی موجب عدم تحقق جرم می شود اما در جرم محال اصلا امکان ندارد که جرم مورد نظر محقق شود.
با سلام آیا در جرایم مطلق شروع به جرم امکان پذیر است ؟ و نیز امکان شروع به جرم در موارد ترک فعل را با مثالی بیان بفرمایید
سلام: بله جرم مطلق نیز شروع به جرم دارد و براساس ماده ۱۲۲قانون مجازات در مورد ترک فعل نیز شروع به جرم ممکن می باشد چون در شروع به جرم فرد ابتدا قصد فعل را انجام داده وارد مرحله مقدماتی و در ورود به مرحله اجرای جرم نتیجه حاصل نمی شود مثل اینکه نگهبانی به قصد دارد خودش را به خواب بزند و از کارخانه سرقتی بشود یا اینکه مادر با وجود اینکه به خاطر اینکه شیر دادن به فرزند را بر عهده گرفته به قصد و بخاطر تلف شدن کودک شیر به کودک ندهد.
سلام خسته نباشید
تفاوت شروع به جرم ، حرم عقیم و جرم محال را در قالب مثال بیزحمت توضیح میدهید
ممنون
سلام: براساس ماده ۱۲۲قانون مجازات شروع به جرم با قصد و تهیه مقدمات جرم شروع شده وارد عملیات اجرایی شده و نتیجه حاصل نمی شود جرم محل نیز جرم به نتیجه می رسد ولی نتیجه ای که مجرم می خواهد عایدش نمی شود که دو مورد می باشد محال مادی که در حکم شروع به جرم است و محال موضوعی که بخاطر جرم نبودن عمل یا بخاطر وسایل و الات جرم نتیجه حاصل می شود و جرم عقیم هم نتیجه حاصل شده ولی بخاطر یکسری اعمال نتیجه مورد نظر طرف حاصل نمی شود مثلا طرف به شخص شلیک می کند بعدا معلوم می شود این شخص از قبل مرده بوده است برای راهنمای بیشتر از طریق وکلای سامانه وکیل تاپ مشاوره نمایید.
سلام وقت بخیر.در مورد شروع به جرم محاربه مثال بزنید