یکی از جرایم مهم اقتصادی کشور، جرم قاچاق عتیقه می باشد. از آنجایی که اشیاء عتیقه جزء ثروت ملی هر کشور می باشند به این معنا که متعلق به تمام مردم یک سرزمین می باشد و هیچ شخص خصوصی حق مالکیت و خرید و فروش آن ها را ندارد مگر با مجوز قانون، لذا ورود و خروج آن ها از کشور نیز در انحصار دولت می باشد.
از این رو چنانچه اشخاص خصوصی مبادرت به خروج غیر قانونی و قاچاق عتیقه از کشور نمایند، این عمل آن ها طبق قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی، جرم تلقی شده و مشمول مجازات قانونی مقرر در این قانون خواهد شد.
اما پیش از پرداختن به مجازات این جرم، لازم است اندکی با شرایط ارتکاب این جرم، عناصر آن، تعریف جرم قاچاق عتیقه و مصادیق آن آشنا شویم.
قاچاق عتیقه در قانون ایران به چه معناست؟
به طور کلی، قاچاق عبارت است از وارد کردن یا خارج کردن کالاهایی که ورود یا خروج آن ها به کشور ممنوع و یا در انحصار دولت است. مانند دارو، ارز، اعضای بدن، مشروبات الکلی و …
به عبارت دیگر، برخی کالا ها به دلیل شرایط خاصی که دارند ورود و خروجشان یا ممنوع است و یا در انحصار دولت و یا اشخاصی است که از طرف دولت مجوز داند.
یکی از این نوع کالا ها، آن هایی هستند که اصولا استعمال آن ها در داخل کشور جرم و ممنوع است مانند مواد مخدر، مشروبات الکلی و.. دسته دوم کالا هایی هستند که بنا به اهمیتی که دارند صرفا در اختیار دولت می باشند مانند اسلحه و جنگ افزار ها، دارو و … به این نوع کالا ها، کالا های قاچاق و به اشخاصی که به این کار اشتغال دارند قاچاقچی گفته می شود.
اما به طور خاص در ارتباط با قاچاق عتیقه، قانون مجازات اخلال گران در نظام اقتصادی، ماده ای مقرر نموده که در ارایه تعریف از این جرم مفید می باشد.
به موجب بند دال ماده ۱ این قانون:
” خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی حتی در صورتیکه به خارج نمودن آن از کشور نیز نینجامد، قاچاق محسوب شده و تمام اموال کشف شده، قاچاق بوده و مال مربوطه به نفع دولت ضبط می شود.”
بنابراین به موجب این قانون، می توان قاچاق عتیقه را اینگونه تعریف کرد:
اقدام به خارج نمودن ثروت های ملی از جمله اشیاء عتیقه از کشور حتی چنانچه به خروج آن نینجامد. اما ممکن است سوال شود که عتیقه دقیقا به چه معناست و به چه اشیایی عتیقه می گویند؟ در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
به چه اشیایی عتیقه گفته می شود؟
اصولا به اشیاء تاریخی و قدیمی عتیقه گفته می شود. اما در ایران، این اشیاء به دو دسته تقسیم می شوند. دسته اول آن هایی هستند که مربوط به قبل از دوره صفوی می باشند و دسته دوم نیز آنهایی هستند که مربوط به بعد از دوره صفوی هستند.
آنهایی که مربوط به قبل از دوره صفوی می باشند در انحصار دولت هستند زیرا آثار باستالنی و میراث ملی کشور محسوب می شوند لیکن آنهایی که مربوط به بعد از دوره صفویه یعنی سده های اخیر می باشند منحصرا متعلق به دولت نمی باشند و ممکن است متعلق به اشخاص خصوصی باشند و جزء آثار هنری به حساب آیند.
بنابراین ما در بحث قاچاق عتیقه غالبا با اشیایی سر و کار داریم که مربوط به پیش از دوره صفویه می باشند. در ادامه به بحث شرایط و عناصر تحقق جرم قاچاق عتیقه می پردازیم.
قاچاق عتیقه در چه شرایطی جرم است؟
اصولا برای اینکه یک عملی به موجب قانون ما جرم باشد می بایست دارای سه عنصر قانونی، مادی و روانی باشد. در ابتدا توضیحی کلی و مختصر در مورد هریک از این عناصر ارایه می دهیم و سپس به طور خاص به بررسی عناصر جرم قاچاق عتیقه می پردازیم.
عنصر قانونی جرم قاچاق عتیقه: عنصر قانونی به این معناست که یک عمل در صورتی جرم است که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد. بنابراین چنانچه عملی هرچند حرام و ناپسند در قانون جرم انگاری نشده باشد، نمی توان آن را جرم دانست مانند خود کشی که هرچند حرام و نکوهیده است ولی چون در قانون ما برایش مجازات تعیین نشده لذا جرم نیست.
در خصوص جرم قاچاق عتیقه در دو قانون جرم انگاری شده است.
یکی به موجب قانون مجازات اسلامی،ماده ( ۵۶۱ ) می باشد که مقرر می دارد:
” هر گونه اقدام به خارج کردن اموال تاریخی – فرهنگی از کشور هر چند به خارج کردن آن نیانجامد قاچاق محسوب و مرتکب علاوه بر استرداد اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق محکوم خواهد شد.”
همچنین به موجب قانون مجازات اخلالگران نظام اقتصادی، بند دال ماده ۱:
” خارج کردن میراث فرهنگی یا ثروت های ملی حتی در صورتیکه به خارج نمودن آن از کشور نیز نینجامد، قاچاق محسوب شده و تمام اموال کشف شده، قاچاق بوده و مال مربوطه به نفع دولت ضبط می شود.”
عنصر مادی جرم قاچاق عتیقه: بنابراین عنصر قانونی این جرم به موجب این دو قانون ثابت می شود. پس باید به سراغ سایر عناصر این جرم رفت.
عنصر مادی به معنای سر زدن رفتاری مجرمانه از شخص است. به عبارت دیگر تا زمانی که یک عمل مجرمانه از شخصی بروز نکند نمی توان گفت او مرتکب جرم شده است. بنابراین صرف داشتن قصد درونی و ذهنی برای ارتکاب جرم کافی نیست بلکه باید نمود خارجی پیدا کند.
در ارتباط با قاچاق عتیقه به موجب قوانین ذکر شده می توان گفت، عنصر مادی آن، عبارت است از اقدام به خروج اموال تاریخی و فرهنگی از کشور.
بیشتر بخوانید: قاچاق کالا و ارز
بنابراین صرف اقدام در این زمینه برای تحقق عنصر مادی این جرم کافیست حتی اگر به خروج از کشور منجر نشود. بنابراین شخصی که، عتیقه ای را به قصد خروج از مرز های کشور جابجا می کند ولی در شهر های مرزی به دام پلیس گرفتار می شود نیز جرم قاچاق عتیقه محسوب می شود هرچند منجر به خروج از کشور نشده است.
عنصر روانی جرم قاچاق عتیقه: اما شرط سوم یعنی عنصر روانی به معنای داشتن اراده و قصد مجرمانه یا سوء نیت می باشد. به عبارت دیگر چنانچه شخصی عملی را که جرم می باشد سهوا و بدون عمد مرتکب شود نمی توان مجرم شناخت.
در خصوص این جرم نیز آگاهانه بودن و عمدی بودن آن شرط تحقق این جرم می باشد بنابراین شخصی که شی عتیقه ای را بدون آنکه بداند عتیقه است بخواهد از کشور خارج کند، جرم محسوب نمی شود البته اثبات آگاه نبوذن بسیار دشوار است.
همچنین شخصی که بدون اطلاعش در چمدان او عتیقه ای پنهان می کنند و در فرودگاه هنگام بازرسی کشف می شود نیز مرتکب جرم نیست.
حکم قاچاق عتیقه چیست؟
اما در خصوص مجازات این جرم باید به دو قانون مجازات اخلال گران نظام اقتصادی، بند دال ماده ۱ و ماده ( ۵۶۱ ) استناد نمود.
به موجب ماده ( ۵۶۱ ) :
” …مرتکب علاوه بر استرداد اموال به حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق محکوم خواهد شد.”
همچنین به موجب قانون مجازات اخلال گران نظام اقتصادی، بند دال ماده ۱:
” … تمام اموال کشف شده، قاچاق بوده و مال مربوطه به نفع دولت ضبط می شود.”
نتیجه گیری مبحث قاچاق عتیقه
هرگونه اقدام به خارج کردن اشیا از کشور یا ورود آن به کشور بدون مجوز قانونی قاچاق عتیقه نام دارد و مرتکب علاوه بر قصد مجرمانه باید وارد مرحله عملیات اجرایی شده باشد و اقدامات لازم را برای خارج کردن کالا انجام دهد هر چند کالا از کشور خارج نشود.
مجازات قاچاق عتیقه علاوه بر استرداد اموال، حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه معادل دو برابر قیمت اموال موضوع قاچاق می باشد.
سلام من با ی اس ام اس گول خوردم رفتم سکه تقلبی بهم انداختن و پولمو گرفتن الان شکایت بکنم پا خودمم گیره؟
سلام: می توانید بابت اینکار از طرف مقابلتان شکایت نمایید
سلام من یک سکه عتیقه دارم که یادگاری است. ممکن است هنگام خروج ضبط شود؟
سلام: بله
سلام در تاریخ ۲۵ ۳ ۱۴۰۰ یکی از دوستانم با من تماس گرفت و مطالبی در مورد کار زیرخاکی و عتیقه جات به من پیشنهاد داد و اظهار نمود یکی از دوستانش که در تهران هست کار زیرخاکی در اصفهان سراغ دارد و دارای مجوزهای قانونی هم می باشد که پس از آن عکس های رادر واتساپ برای من ارسال نمود و پس از آن مبلغ ۱۰۸ میلیون تومان به حساب اون دوستم که در اصفهان هست واریز نموده و مبلغ ۴۲۲ میلیون هم به آن فردی که در تهران هست واریز نموده اند و تاکنون هیچ گونه پولی به من ندادند و من هم درخواست پولم را از آنها که می کنم آنها این هفته این هفته می کنند من باید چیکار کنم چگونه تعریف شکایت از افراد می کنم ممنون