اعاده دادرسی کیفری چیست و مهلت آن چقدر است؟

آرایی که در دادگاه صادر می شود همیشه به صورت صحیح نیست و گاهی این احکام صادره اشتباهاتی دارد.

سیستم قضایی کشور برای آرای که غلط صادر می شوند نیز راهکاری را اندیشیده است تا عدالت با قدرت بیشتری در احکام صادره اجرا شود و درصد خطا در آرا کاهش یابد.

این راهکار پیش بینی شده بخصوص در امور کیفری که دعاوی از حساسیت بالاتری برخوردار است و مجازات در این پرونده ها می تواند سرنوشت یک انسان را تعیین کند، بسیار مثمر ثمر می باشد.

این راه پیش بینی شده در قانون آیین دادرسی کیفری را اعاده دادرسی می گویند.

اعاده دادرسی چیست؟

دعوای عمومی باید سرانجام خاتمه پیدا کند و راه عادی زوال این دعوا، صـدور رأی قطعی و نهایی است. اما با این اوصاف پس از صـدور رأی، دليلـي پیدا مي شود كه حكايت از بي گناهي محكوم عليه دارد.

مشخص است كه اجرای چنین رأيي، پسندیده نیست.

علیرغم اینکه نظم و قانونگرایی اقتضا می کند آرای قطعی اجرا شود، اما گاهی اجرای برخی از آرا منجر به بی نظمی و عدم اجرای عدالت می شود زیرا یک انسان بی گناه به غلط مجازات شده و برچسب مجرم بر او موجب بی آبروی وی نزد جامعه می شود.

از همین رو، قانون فرصت دیگری در اختیار محکوم علیه قرار می دهد تا بتواند بی گناهی خود را ثابت نماید.

این فرصت برای آشکار شدت حقیقت و مبرا شدن یک انسان بی گناه را اعاده دادرسی می گویند.

البته اعاده دادرسی دارای شرایطی است که در این بخش بدان پرداخته می شود.

موارد قابل اعاده دادرسی/جهات اعاده دادرسی

ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری در این باره مقرر می دارد:

درخواست اعاده دادرسی در مورد احکام محکومیت قطعی دادگاهها اعم از آنکه حکم مذکور به اجراء گذاشته شده یا نشده باشد در موارد زیر پذیرفته می شود:

• کسی به اتهام قتل شخصی محکوم شود و سپس زنده بودن وی محرز گردد.
• چند نفر به اتهام ارتکاب جرمی محکوم شوند و ارتکاب آن جرم به گونه ای باشد که نتوان بیش از یک مرتکب برای آن قائل شد.
• شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضائی به علت انتساب همان جرم محکوم شده باشد، به طوری که از تعارض و تضاد مفاد دو حکم، بی گناهی یکی از آنان احراز گردد.
• درباره شخصی به اتهام واحد، احکام متفاوتی صادر شود.
• در دادگاه صالح ثابت شود که اسناد جعلی یا شهادت خلاف واقع گواهان، مبنای حکم بوده است.
• پس از صدور حکم قطعی، واقعه جدیدی حادث و یا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد.
• عمل ارتکابی جرم نباشد و یا مجازات مورد حکم بیش از مجازات مقرر قانونی باشد.”

اشخاصی که می توانند درخواست اعاده دادرسی کنند

اشخاص ذیل می توانند در خصوص احکام صادره تقاضای اعاده دادرسی نمایند:

• دادستان کل کشور نیز می تواند به صورت مستقل درخواست اعاده دادرسی مطرح کند. همچنین اگر دادستان رایی را خلاف حکم شرع تشخیص دهد می تواند موضوع را به رئیس قوه قضایی مطرح کند تا ایشان درخواست اعاده دادرسی را انجام دهند.
• دادستان اجرا کننده حکم محکومیت کیفری می تواند خود به طور مستقل درخواست اعاده دادرسی را مطرح کند.
• هرگاه رئیس قوه قضاییه خود رایی را خلاف شرع تشخیص دهد می تواند از دیوان عالی کشور درخواست اعاده دادرسی کند، در این مورد رای در دیوان عالی با نظر رئیس قوه قضاییه صادر می شود.
• رئیس کل دادگستری استان نیز می تواند در صورت مشاهده رای محکومیت کیفری خلاف شرع، دادخواست اعاده دادرسی را به رئیس قوه قضاییه تقدیم کند
• محکوم علیه، وکیل یا نماینده قانونی او. اگر محکوم علیه فوت کند، وراث او اعم از همسر و فرزندانش می توانند درخواست اعاده دادرسی را مطرح کنند.
• اگر آرا صادره از دادگاه های نظامی خلاف شرع باشند، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح می تواند دلایل و مستنداتی را که نشان دهنده خلاف شرع بودن رای صادره است به رئیس قوه قضاییه تقدیم کند.

مرجع صالح برای اعاده دادرسی

جهت اعاده دادرسی لازم است افراد به مرجعی خاص مراجعه نمایند که طبق قانون، دیوان عالی کشور مرجع درخواست اعاده دادرسی از احکام قطعی دادگاه می باشد.

طبق ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری در خواست اعاده دادرسی به دیوان عالی کشور داده می شود.

در خواست اعاده دادرسی پس از اینکه به دیوان عالی ارسال شد، این مرجع پس از بررسی های لازم با تجویز اعاده دادرسی، رسیدگی مجدد را به دادگاه هم عرض دادگاه صادر کننده حکم قطعی، ارجاع می دهد.

در غیر این صورت قرار رد اعاده دادرسی صادر می شود.

مهلت اعاده دادرسی

در خصوص مهلت اعاده ی دادرسی در قانون آیین دادرسی کیفری صحبتی نشده است.

هرگاه رای دیوان عالی کشور مبنی بر تجویز اعاده دادرسی باشد یا اعاده دادرسی پذیرفته شود، اجرای حکم تا صدور حکم مجدد به تعویق می افتد.

همچنین در صورتی که مجازات مندرج در حکم از نوع مجازات سالب حیات، مجازات های بدنی یا قطع عضو باشد، شعب دیوان عالی با دریافت تقاضای اعاده دادرسی قبل از تصمیم گرفتن، دستور توقف اجرای حکم را صادر می نمایند.

مراحل اعاده دادرسی

اعاده دادرسی در حال حاضر به دو روش قابل ثبت می باشد:

نخست، به روش حضوری و از طریق دبیرخانه دیوان عالی کشور و دوم، به صورت غیر حضوری و از طریق دفاتر خدمات قضایی.

امروزه ثبت غیر حضوری امری رایج و در راستای تسهیل فرایند ثبت درخواست ها صورت می گیرد که این را بیشتر توصیه می شود.

مدارک لازم

1. ارائه لایحه و درخواست کتبی خطاب به «ریاست محترم دیوان عالی کشور»
2. در صورت زندانی بودن متقاضی، درخواست تقدیمی باید به تأیید زندان محل تحمل کیفر حبس رسیده باشد.
3. تصریح به بند یا بندهای ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری که متقاضی بر اساس آن تقاضای تجویز اعاده دادرسی دارد در لایحه تقدیمی.
4. قید شماره و تاریخ دادنامه های مورد اعتراض و مراجع صادرکننده آنها.
5. قید نشانی کامل، کد پستی و شماره تلفن همراه متقاضی جهت ارسال پیامک اطلاع رسانی و برقراری ارتباط با وی.
6. امضاء ذیل کلیه صفحات لایحه توسط متقاضی یا متقاضیان.
7. ابطال تمبر هزینه دادرسی به تعداد متقاضیان.
8. ارائه دادنامه بدوی اعم از غیابی و واخواهی خوانا و مصدق (برابر اصل شده توسط دادگاه صادرکننده در تمامی صفحات و هر یک ملصق به تمبر).
9. ارائه تصویر خوانا و مصدق از دادنامه مربوطه صادره از مراجع تجدید نظر که همه صفحات آن باید برابر مقررات توسط شعبه صادرکننده تصدیق شده باشد.
10. گواهی قطعیت احکام بدوی موضوع اعاده دادرسی چنانچه به لحاظ عدم تجدید نظرخواهی در همان مرحله بدوی قطعی شده باشد.
11. در صورت تنظیم و تقدیم درخواست توسط وکیل یا وکلای دادگستری، ارائه وکالتنامه پایه یک ملصق به تمبر مالیاتی و ممهور به مهر وکیل یا وکلای متقاضی.
12. در صورت وجود سابقه یا سوابق دیگر مرتبط با درخواست فعلی در دیوان عالی کشور ارائه نسخه ای مصدق از دادنامه یا دادنامه های صادره از دیوان عالی کشور.
13. ارائه اصل و کپی کارت ملی اصیل متقاضی یا متقاضیان.

نتیجه گیری

در برخی موارد، رای صادر شده از طرف دادگاه ها اشتباه است و این رای باعث می شود انسان بی گناهی مجازات شود یا مجازاتی فراتر از آنچه مستحق آن است دریافت نماید.

لذا قانون برای حل این مشکل فرایندی را در گرفته است که محکوم بتواند به حکم قطعی هم اعتراض کند.

البته در صورتی که واجد شرایط لازم باشد.

از همین رو، قانون فرصت دیگری در اختیار محکوم علیه قرار می دهد تا بتواند بی گناهی خود را ثابت نماید.

این فرصت برای آشکار شدت حقیقت و مبرا شدن یک انسان بی گناه را اعاده دادرسی می گویند.

این راهکار پیش بینی شده بخصوص در امور کیفری که دعاوی از حساسیت بالاتری برخوردار است و مجازات در این پرونده ها می تواند سرنوشت یک انسان را تعیین کند، بسیار مثمر ثمر می باشد.

سوالات متداول