پس از برانداخته شدن نظام پادشاهی در ایران به موجب انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، در سایه مقام معظم رهبری به عنوان فرمانده کل قوا، مطابق با تعاریف یک نظام دموکراسی و به موجب قانون اساسی جدید، سه قوه قضاییه، مجریه و مقننه شکل گرفت. وظایف و اختیارات قوه مجریه، وظایف و اختیارات قوه مقننه، وظایف و اختیارات قوه قضاییه به صورت کلی نظام جمهوری اسلامی ایران را شکل می‌دهند.
قوه مقننه یا همان مجلس شورای اسلامی که اعضای آن توسط مردم انتخاب شده و در حقیقت نماینده مردم هستند، قانون گذاری میکند، قوه مجریه قانون را اجرا میکند و قوه قضاییه بر اجرای قانون نظارت میکند. با این توضیح ساده، پیش از آنکه به اختیارات و وظایف قوه مقننه بپردازیم، باید دانست که بنیان گذار و واضع اصلی قوانین در کشور، مجلس شورای اسلامی یا قوه مقننه کشور، است.
در این مقاله، به توضیح نیاز به مشاوره با وکیل و همچنین نقش قوه مقننه در تدوین و تصویب قوانین پرداخته خواهد شد.
وظایف قوه مقننه چیست
مشاوره حقوقی و نقش قوه مقننه دو عامل مهم در حفظ و تطبیق حقوق و وظایف افراد در جامعه ایفا می‌کنند. به عنوان یکی از سه قوه اصلی حکومتی که شامل قوه قضائیه و قوه اجراییه نیز میشود، مسئولیت تدوین و تصویب قوانین و مقررات در یک کشور را برعهده دارد. این قوه مسئولیت ایجاد و تصویب قوانینی دارد که به تنظیم امور اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، و حقوقی کمک می‌کنند. در ادامه بیشتر در ارتباط با این موضوع صحبت می‌کنیم
ارکان قوه مقننه در ایران
در کل برای قوه مقننه در قانون ایران و دو رکن اصلی وجود دارد.به صورت کلی قوه مقننه دارای دو رکن اصلی است.
۱. مجلس شورای اسلامی
مجلس شورای اسلامی که وظیفه تهیه و تصویب و تعدیل قوانین را در زمینه های مختلف بر عهده دارد، در حقیقت اصلی ترین و مهم ترین رکن قانون گذاری در کشور است.مطابق با قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی از نمایندگان ملت که به طور مستقیم انتخاب میشوند، تشکیل میگردد.
دوره نمایندگی در مجلس چهار سال است و انتخابات دوره جدید باید در مدت دوره قبل انجام گردد، علت این موضوع آن است که مجلس شورای اسلامی در هیچ برهه ای از زمان، بدون اعضا نباشد.
تعداد نمایندگان مردم در مجلس ۲۷۰ نفر است و هر ده سال، با در نظر گرفتن ملاک های جمعیتی، سیاسی، جغرافیایی و غیره حداکثر بیست نفر نماینده میتواند اضافه شود. همچنین زرتشتیان یک نماینده، کلیمیان یک نماینده، کلیمیان یک نماینده و مسیحیان ارامنه جمعا دو نماینده در مجلس دارند.
مذاکرات مجلس شورای اسلامی یعنی همان بحث و بررسی هایی که در رابطه با تصویب قوانین صورت میگیرد، باید علنی باشد و گزارش کامل آن از طریق رسانه های رسمی برای اطلاع عموم مردم پخش شود. تنها در شرایط اضطراری و به درخواست رئیس جمهور و یا ده نفر از نمایندگان میتوانند جلسه غیر علنی تشکیل دهند.
۲. شورای نگهبان
یکی از نهاد های نظارت بر قانون شورای نگهبان است که این وظیفه را دارد تا مصوبات مجلس شورای اسلامی را دقیقا بررسی نماید تا با قانون اساسی و یا شرع اسلام و یا اصول و قواعد مذهب رسمی کشور یعنی شیعه دوازده امامی مخالفت نداشته باشد.
اعضای این شورا دوازده نفر هستند که شش نفر با حکم مستقیم رهبری عزل و نصب میشوند و شش نفر دیگر با حکم رییس قوه قضاییه. مدت عضویت در این شورا شش سال است.
وظایف و اختیارات مجلس و قوه مقننه
در یک ساختار حکومتی دموکراتیک، مجلس و قوه مقننه دو عنصر اساسی هستند که نقش بسیار مهمی در تدوین و تصویب قوانین و مقررات دارند. وظایف و اختیارات هر یک از این ارکان به شکل جداگانه تعریف میشوند و در ادامه به توضیح وظایف قوه مقننه می‌پردازیم.
۱-وضع قانون
وظیفه اصلی مجلس شورای اسلامی، همانگونه که گفته شد وضع قانون است. در حقیقت مجلس شورای اسلامی تنها نهادی است که میتواند در تمام مسائل و البته در حدود قانون اساسی کشور، قانون وضع نماید.
همچنین مجلس شورای اسلامی همانگونه که در توضیحات شورای نگهبان گفته شد، این اجازه را ندارد که قوانینی را وضع نماید که با شرع و اصول و قواعد مذهب رسمی کشور (شیعه ۱۲ امامی) مخالفت داشته باشد. گفته شد که تشخیص این موضوع با شورای نگهبان است. رئیس مجلس شورای اسلامی توسط خود نمایندگان تعیین میشود.
۲-شرح و تفسیر قوانین جاری کشور
نیز در مواردی که در تفسیر قوانین ایرادی وجود دارد، بر عهده مجلس شورای اسلامی است.
۳-ارائه طرح های قانونی و بررسی لوایح قانونی
بررسی لوایح قانونی که توسط دولت تقدیم مجلس میگردد و همچنین ارائه طرح های قانونی بر عهده مجلس و وظایف قوه مقننه است.
۴-تحقیق و جست و جو
مجلس شورای اسلامی میتواند در تمام مسائل کشور تحقیق و جست و جو نماید.
۵-تصویب عهدنامه‌ها، قراردادها و …
عهدنامه‌ها، قراردادها و معاهدات و تمامی موافقت‌نامه های بین‌المللی باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد و اگر نرسد در داخل کشور بلا اعتبار است.
۶- تصویب تغییر در خطوط مرزی کشور
مطابق با قانون اساسی کشور، هر گونه تغییر در خطوط مرزی کشور ممنوع است اما در مواردی مانند اصلاحات جزئی آنهم در صورتی که مصالح کشور رعایت شود و به استقلال و تمامیت ارضی کشور لطمه نزند مجلس شورای اسلامی می تواند آن را تصویب کند.
۷-تصویب حکومت نظامی در شرایط ضروری
مطابق با قانون اساسی، انجام حکومت نظامی ممنوع است. اما اگر کشور در حالت جنگ و یا شرایط اضطراری دیگری باشد، دولت می تواند با تصویب مجلس شورای اسلامی، محدودیت هایی ضروری را به صورت موقت برقرار نماید، اگر مدت این محدودیت ها بیش از سی روز باشد، دولت باید هر سی روز از مجلس کسب اجازه مجدد کند.
۸-تصویب کردن ایجاد طلب و یا بدهی توسط دولت
هرگونه ایجاد طلب و یا بدهی توسط دولت، و به حساب کشور، چه داخلی باشد و چه خارجی باشد، باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد و از وظایف قوه مقننه است. همچنین استخدام کارشناسان خارجی از طرف دولت ممنوع است مگر در موارد ضرورت با تصویب مجلس شورای اسلامی.
۹-انتقال دادن بنا ها و اموال دولتی و عمومی به دیگری
مجلس شورای اسلامی میتواند، انتقال بنا ها و اموال دولتی و عمومی را به دیگری و البته در موارد ضرورت تصویب نماید.
۱۰-قانون گذاری
قانون گذاری باید توسط خود مجلس شورای اسلامی انجام پذیرد و و در حقیقت مجلس نمی تواند اختیار قانون گذاری را به ارگان و با نهاد دیگر بدهد. البته بررسی قوانین در کمیسیون های داخلی مجلس بلا مانع است.
۱۱-بررسی دادن رای اعتماد را به رئیس جمهور و هیئت وزیران
مجلس باید دادن رای اعتماد را به رئیس جمهور و هیئت وزیران، پس از تشکیل و پیش از هر اقدام، بررسی نماید.
۱۲-استیضاح
نمایندگان مجلس شورای اسلامی میتوانند در مواردی که لازم می‌دانند هیئت وزیران یا هر یک از وزرا را سوال و یا استیضاح کنند، وزیر و یا شخص رییس جمهور باید در مجلس حاضر شود و به سوالات پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد. اگر مجلس رأی اعتماد نداد عزل میشود.
۱۱-رسیدگی از قوه مجریه و قوه قضاییه
- مجلس شورای اسلامی این وظیفه را دارد که به شکایت هر شخصی که از قوه مجریه و یا قوه قضاییه شکایت داشته باشد رسیدگی کند و به آن پاسخ کافی بدهد.
نتیجه گیری
تمامی قوانینی که امروزه در جامعه با آنها برخورد داریم، یا از داخل مجلس شورای اسلامی وضع شده و یا از فیلتر این مجلس گذشته است. همین موضوع برای شناخت اهمیت قوه مقننه کافیست. بنابراین برای هر کسی لازم است که یک شناخت کلی و اجمالی از این قوه و ارکان وظایف قوه مقننه داشته باشد.
سوالات متداول
چیزی به نام ابطال قانون وجود ندارد و قوانین صرفا با قوانین جدید تر نسخ یا جایگزین میگردد.
خیر، پیگیری اجرای قانون بر عهده قوه قضاییه است.
قوه قضاییه این کار را انجام میدهد.
قوه ی مقننه آیا میتواند کسی را از مجلس خود حذف کند؟
قوه مقننه از چه سازمان هایی تشکیل شده
خواه شا بگید که قوه ی مقننه از چه چیز هایی تشکیل شده مهم
قوه مقننه چگونه میتواند بر قوه قضائیه اقتدار داشته باشد
تعداد نمایندگان مجلس چند نفر است؟؟
۲۹۷ نفر می باشد