در قانون انواع مختلفی از چک ها وجود دارند که هر کدام در جای خود کارکرد های خود را دارا هستند. از چک های معمولی گرفته تا چک تایید شده، چک تضمین شده و چک مسافرتی. که این موارد در قانون سال ۱۳۷۲ نام برده شده و تعریف شده اند.
در اینجا قصد داریم از چک مسافرتی نکاتی را بیان کنیم قبل از آن به همراه موضوع مورد بحث به انواع دیگر چک نیز اشاره ای خواهد شد.
چک مسافرتی برخلاف چک عادی صادر کننده آن بانک است.
تعاریف انواع چک ها
چک عادی: چکی است که دارنده حساب بر عهده حساب خود صادر می کند تا دارنده چک از محل حسابش، آن وجه را از بانک وصول کند. لذا غالب چک های صادر شده در جامعه، چک های عادی هستند. کسی که دارنده این نوع جک است؛ تنها پشتوانه اش اعتماد به صاحب حساب است.
البته با اصلاحات قانون جدید صدور چک و اقداماتی که انجام شده شمار چک های بی محل بسیار کاهش پیدا کرده و از طرفی هم اصلا به افراد بد حساب، دسته چک داده نمی شود و دارنده هم در زمان گرفتن چک از طریق سامانه صیاد می تواند از میزان خوش حسابی صادر کننده چک با خبر شود.
چک تایید شده: ابن چک را هم مثل چک عادی مشتری بانک صادر می کند به عهده بانک اما با این تفاوت که بانک تایید می کند در حساب صادر کننده چک به میزان مندرج در چک، وجه نقد وجود دارد.
بانک پس از تایید مورد مزبور آن مبلغ را در حساب صادرکننده مسدود می کند. آنچه پیداست این که چنین چکی نسبت به چک عادی اعتبار بیشتری دارد.
چک تضمین شده: این چک را برخلاف باقی چک ها که صادر کننده آنها افراد هستند را بانک صادر می کند اما مشتری به بانک تقاضا می کند که چنین چکی را صادر کند و خود بانک که آن را صادر می کند وصول آنرا نیز تضمین می کند. که این نوع چک حکم پول را دارد زیرا در زمان درخواست از حساب صادر کننده کسر می شود.
چک مسافرتی: این چک از طرف تمام بانک ها صادر می شود و وصول آن از طریق تمام شعب بانک در هر شهری یا توسط نمایندگان آن قابل پرداخت است. تمام بانک ها می توانند هم چک تضمینی صادر کنند و هم چک مسافرتی.
نکات حقوقی چک های مسافرتی
- همانطور که گفتیم چک مسافرتی را خود بانک ها صادر می کنند و خود آن ها هم در شعب مختلف اقدام به پرداخت آن می کنند. که معمولا مردم در مسافرت از آن استفاده می کنند برای آن که حجم پول زیادی را حمل نکنند و برای خطر نکردن سرقت و یا گم شدن پول مردم از آن استفاده می کنند البته امروزه با جایگزین ها فراوانی که وجود دارد اقبال به جک مسافرتی کمتر است.
- در چک های مسافرتی بر خلاف چک های عادی، متوقف کردن آن بسیار بعید و نادر است مگر آن که خود بانک نسبت به آن ادعای جعل کند این امر در باره جک های تضمین شده نیز جاری است. البته حتی در صورت ادعای جعل حق دارنده برای مراجعه به مراجع قضایی موجود است.
- چک مسافرتی وجه شباهتی با چک تضمین شده دارد و این است که هر دو چک توسط بانک صادر شده اند و در هر دو چک، بانک متعهد به پرداخت وجه آن است و کسانی که دارنده این نوع چک ها هستند اطمینان خاطر بیشتری نسبت به باقی موارد دارند.
- فلسفه چک مسافرتی اجتناب از حمل و نقل پول است اگرچه امروز دیگر مبالغ به صورت فیزیکی وجود ندارد؛ اما قانون صدور چک مصوب دهه ۷۰ است. و این مورد در آن پیش بینی شده است.
- برای صدور چک مسافرتی از طرفی می توان از طریق حساب بانکی که در بانک وجود دارد درخواست کرد و از طرفی دیگر می توان با پرداخت مبلغ مورد نظر به بانک چک مسافرتی دریافت کرد.
نتیجه گیری
چک مسافرتی همچنان که از نام آن پیداست چکی است که معمولا در زمان مسافرت با درخواست فرد صادر می شود که از حمل و نقل اسکناس اجتناب شود. تا از خطر سرقت و گم شدن دور باشد.
اگر چه در حال حاضر کارت های بانکی بیشتر مورد استفاده هستند اما چک مسافرتی هم از انواع چک هایی ست که در قانون چک از آن نام به میان آمده است.
در بالا به تعریف این چک به همراه انواع دیگر چک ها پرداخته و به شباهت آن با چک تضمینی هم اشاره شد.
سوالات متداول
در بند ۴ ماده ۱ قانون صدور چک این گونه تعریف شده است: چک مسافرتی، چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می گردد.
شباهتی که در این دو چک وجود دارد این است که هم چک تضمینی و هم چک مسافرتی را بانک صادر می کند و هم پرداخت آن از طرف بانک تضمین می شود.
برخلاف دیگر چک ها، نوع مسافرتی و تضمینی آن متوقف نمی شود مگر آنکه بانک نسبت به آن ادعای جعل کند که در آن صورت باز هم راه شکایت قضایی وجود دارد. تبصره ۳ ماده ۱۴: پرداخت چک‌های تضمین‌شده و مسافرتی را نمی توان متوقف نمود مگر آنکه بانک صادرکننده نسبت به آن ادعای جعل نماید. در این مورد نیز حق دارنده چک راجع به شکایت به مراجع قضایی طبق مفاد قسمت اخیر ماده ۱۴ محفوظ خواهد بود.