در این نوشتار قصد داریم بررسی کنیم که اساساً چرا صدور گواهی فوت مهم است و چه آثاری دارد؛ در چه صورتی میتوان گواهی فوت را در منزل صادر کرد؟ امکان صدور الکترونیکی آن وجود دارد؟ اگر فردی از تبعه ی ایران در خارج از کشور فوت کرد، چگونه باید گواهی فوت گرفت؟ تعرفه ی گواهی فوت چقدر است؟ و تمامی مسائل مهم و کاربردی در این زمینه را بررسی خواهیم کرد.
دسترسی سریع به عناوین:
اهمیت اثبات تاریخ مرگ متوفی
تعیین لحظه ی مرگ از نظر تحقق ارث اهمیت بسیاری دارد؛ چرا که در این لحظه است که باید مشخص شود چه کسانی قابلیت ارث بردن را دارند. احراز و اثبات این لحظه معمولاً با سند خلاصه ی مرگ و ثبت واقعه در اسناد سجلی و ابطال شناسنامه متوفی انجام میشود. اما در صورت لزوم با دیگر دلایل مانند شهادت شهود نیز ممکن است.
در این رابطه باید توجه داشت که مامور ثبت احوال هیچ گاه احراز کننده ی مرگ نمی‌باشد و وظیفه ی او محدود به ثبت اعلام واقعه ی مرگ است و به همین دلیل اثبات خلاف آنچه در اسناد سجلی درباره ی تاریخ فوت می آید نیازی به ادعای جعل ندارد.
گواهی فوت چگونه صادر می‌گردد؟
پس از آنکه علائم حیاتی شخص کمرنگ شد و حالت جسمانی وی رو به وخامت گذاشت باید در ابتدا با اورژانس تماس گرفت و از آنان کمک گرفت.
در صورتی که این کار موثر نیفتاد و فرد فوت شد، باید قانوناً اقداماتی صورت بگیرد:
- باید صحت فوت بر پزشک اورژانس محرز گردد و مرگ به تأیید وی برسد. پزشک با انجام معاینه و نبود هیچگونه علائم حیاتی در بدن شخص متوفی، به صدور گواهی فوت می پردازد.
- بعد از تایید فوت شخص متوفی، مراتب توسط اداره ی ثبت احوال ثبت شده و شناسنامه فرد فوت شده باطل می‌گردد و گواهی فوت برای متقاضیان صادر میشود.
ویژگی های پزشک صادر کننده ی گواهی فوت
- پزشک صادر کننده ی گواهی فوت حتما باید مورد تایید سازمان پزشکی قانونی باشد و از طرف این سازمان دارای مجوز قانونی باشد.
- گواهی فوت حتما باید در سربرگ گواهی مخصوص که از طرف پزشکی قانونی مورد تایید صادر میشود، باشد
چه زمانی میتوان گواهی فوت را در خانه صادر کرد؟
برای انجام چنین کاری شرایط و موانع زیادی وجود دارد که به تفسیر توضیح داده میشود.
پزشک در صورتی می‌تواند گواهی فوت را در خانه صادر کند که فرد فوت شده:
بیمار او بوده باشد و پزشک از شرایط جسمانی و احوالات و روحیات او آگاهی دقیق داشته باشد یا اگر پزشک فرد را نمی‌شناسد بتواند با بررسی دقیق و کامل مدارک، داروها و بدن بیمار علت فوت را تشخیص دهد.
علت فوت باید کاملا مشخص و معین باشد و مرتبط با بیماری شخص متوفی باشد؛ چرا که ممکن است جرم و جنایتی برای شخص اتفاق افتاده باشد. علت مرگ باید طبیعی باشد و حادثه‌ای در مرگ او دخیل نباشد.
برای صدور گواهی فوت، خانواده ی فرد نباید هیچگونه نارضایتی یا کدورتی نسبت به متوفی داشته باشد.
جسد شخص متوفی شده باید کاملا احراز هویت شود. جسد به طور کامل معاینه شود و از نظر آثار تروما، خفگي، شكستگي، دررفتگي، چاقو خوردگی يا گلوله خوردگی و … دقیقاً بررسی شود. زیرا پزشک به هیچ وجه بدون معاینه ی شخص اجازه صدور گواهی فوت را ندارد.
در هنگام صدور گواهی فوت، مدارک شناسایی شخص فوت شده حتما باید در اختیار دکتر صادرکننده ی گواهی فوت قرار بگیرد.
چه زمانی گواهی فوت را نمی‌توان در منزل صادر کرد؟
در بعضی موارد صدور گواهی فوت فقط و فقط باید توسط پزشکی قانونی صورت گیرد و پزشکان معمولی نمی‌توانند گواهی فوت صادر کنند:
- فوت بر اثر اقدام به قتل
- فوت به دلیل اقدام به خودکشی
- فوت به خاطر هر گونه نزاع (اعم از درگیری جسمی و یا زبانی)
- فوت بر اثر حوادث رانندگی (به هر نحو و با هر فاصله ی زمانی از حادثه که سبب مرگ شود)
- فوت به دلیل مسمومیت (شیمیایی، دارویی، گازگرفتگی و…)
- فوت بر اثر سوء مصرف مواد (داروهای خواب آور، مخدر، روانگردان، توهم زا …)
- فوت بخاطر برق گرفتگی، سوختگی، غرق شدگی، سرمازدگی، گرمازدگی، سقوط از ارتفاع
- فوت ناشی از کار یا پیشه (حوادث شغلی، مواد آلاینده محیط کار، ماندن زیر دستگاه پِرِس و…)
- فوت در زندان یا بازداشتگاه
- فوت در مراکز اقامت جمعی مانند آسایشگاه، پرورشگاه، اردوگاه، پادگان، خوابگاه، هتل، مهمانسرا، مسافرخانه و..
- فوت ناشی از اقدامات و عملیات تشخیصی و درمانی و پزشکی….
- فوت مادر ناشی از اقدامات تشخیصی و درمانی در حین بارداری، حین زایمان یا بعد از زایمان و یا سقط جنین
- فوت حین یا متعاقب هرگونه اقدامات ورزشی و یا فوت در باشگاه ها، مسابقات ورزشی و…
- فوت های ناگهانی، غیر منتظره و غیر قابل توجیه
- هر نوع فوتی که احتمال شکایت و پیگرد از کسی در آن وجود داشته باشد.
- هر نوع فوت مشکوک و یا فوت با علت ناشناخته
- هر نوع فوت اشخاص ناشناس و مجهول الهویه
- هر فوتی که احتمال جُنحِه یا جنایت در آن باشد.
- فوت ناشی از حوادث غیر مترقبه (یعنی حوادث غیرقابل پیش بینی و غیرقابل پیشگیری)
در غیر موارد مذکور پزشک می تواند بر اساس قانون، گواهی فوت را در منزل یا … صادر کند.
صدور گواهی فوت در خارج از کشور چگونه است؟
بر اساس قسمت میانی ماده ی ۲۲ قانون ثبت احوال :
« … وفات ایرانیان در خارج از کشور به ماموران کنسولی محل اقامت یا به نزدیکترین ماموران کنسولی ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام میشود.
وفات ایرانیان و خارجیان ساکن کشور را ماموران و نمایندگان ثبت احوال، وفات ایرانیان در خارج از کشور را بر حسب محل اعلام، ماموران کنسولی ایران یا ماموران و یا نمایندگان ثبت احوال ثبت می‌کنند، …».
به عبارت دیگر فوت ایرانیان در خارج از ایران باید به مأموران کنسولی محل اقامت یا نزدیکترین مأموران کنسولی کشور ایران یا به سازمان ثبت احوال کشور اعلام گردد. حال سوالی مطرح میشود، که چه اشخاصی قانوناً می‌توانند برای اعلام وفات و اخذ گواهی فوت اقدام کنند؟
در پاسخ باید گفت با توجه تبصره ی ماده ی ۲۲ قانون ثبت احوال (اصلاحی ۱۳۶۳):
«گواهی وفات به هر شخصی که درخواست کند تسلیم می‌گردد.»
اما در عمل نزدیکترین خویشاوند متوفی یا هر فردی که در زمان وفات حاضر بوده است با ارائه مدرک شناسایی؛ مأموران انتظامی، متصدی یا صاحب جایی که وفات در آن واقع شده است؛ متصدیان گورستان‌ها؛ مقامات قضایی و نظامی و گروه‌های امدادی می‌توانند نسبت به اعلام وفات و اخذ گواهی فوت عمل کنند.
مدارک لازم برای ثبت واقعه ی وفات چیست؟
برای ثبت واقعه ی وفات، شناسنامه ی مرحوم و کارت ملی و کپی برابر اصل شده ی این اسناد و گواهی پزشک یا بیمارستان یا مسئولان قبرستان یا معرفی و حضور دو نفر شاهد با ارائه مدرک شناسایی در اداره ی ثبت احوال مورد مراجعه، لازم می‌باشد.
از جمله نکات مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد، آن است که گواهی فوت به هر شخصی و به هر تعدادی که درخواست شود، تسلیم می‌گردد. در برابر دریافت گواهی فوت، وجهی طبق تعرفه اخذ خواهد شد.
تعرفه برای صدور گواهی فوت چقدر است؟
مبلغ تعرفه برای صدور گواهی فوت که توسط متخصصان پزشکی قانونی و یا پزشکان دوره دیده صادر می‌گردد، مبلغ یک میلیون و ۲۶۰ هزار ریال معادل ۱۲۶ هزار تومان است و در صورتی که گواهی فوت در منزل متوفی صادر گردد، مبلغ یک میلیون و ۷۳۲ هزار و ۵۰۰ ریال معادل ۷۳۲۵۰ تومان است و از وابستگان متوفی دریافت شود.
در ضمن کلیه ی پزشکان خانواده و پزشکان شاغل در مرکز های خدمات جامع سلامت شهری و روستایی در زمان خدمت در ساعات اداری اعم از شیفت شب یا روز، مجاز به دریافت تعرفه ی صدور گواهی فوت و جواز دفن می‌باشند.
نقش پزشکی قانونی در صدور گواهی فوت چیست؟
اگر نتیجه ی بررسی های انجام شده توسط پزشک متخصص و دوره دیده این باشد که مرحوم به مرگ طبیعی نمرده است:
مراحل کفن و دفن به سرعت انجام نمی‌گیرد.
جسد فرد فوت شده را در این حالت به پزشکی قانونی می‌فرستند .
پزشکی قانونی معاینه و بررسی های لازم را انجام می دهد و کلیه ی جوانب را بررسی می کند و پس از آن اجازه کفن و دفن می‌دهد.
گرفتن گواهی فوت الکترونیکی چگونه است؟
يكي از مداركي که برای امور مختلف قانونی مانند انحصار وراثت و… نیاز است، گواهی فوت رسمی سازمان ثبت احوال می‌باشد. قبلا باید به‌طور رسمی این گواهی دریافت می‌شد؛ اما اکنون براي تسهيل در اين كار و كاهش رفت و آمدها (برای جلوگیری از شیوع بیماری کرونا)، به شكل اينترنتي هم میتوان آن را اخذ کرد. البته فعلا اين کار در بعضی استان ها مانند تهران، اردبیل و خراسان شمالی و … ممکن است.
براي اين كار بايد مراحل زير انجام شود:
- ابتدا به سايت www.sabteahval.ir بروید و گزينه ی خدمات الكترونيك را انتخاب كنيد. بعد هم وارد قسمت صدور گواهی فوت بشوید.
- روی گزینه «فرم ثبت گواهی فوت» کلیک کنید و فرم درخواست گواهی فوت را کامل كنيد.
- پس از تكميل فرم مذکور، با كليك روي گزينه ی «ادامه»، اطلاعات وارد شده در صفحه ی ديگري نمايش داده میشود. میتوان پس از بررسي اطلاعات وارد شده و اطمينان از صحت آنها، روي گزينه «ثبت اطلاعات» كليك كرد تا درخواست شما در سامانه ثبت و شماره ی پيگيري به شما داده شود.
- براي هزينه ی صدور هر برگ گواهی فوت الکترونیکی، بايد مبلغ ۵۷۰۰۰ ريال معادل ۵۷۰۰ تومان به حسابي كه سامانه مي‌دهد، پرداخت شود. اين كار را هم مي‌توان با استفاده از کارت عابر بانک و داشتن رمز دوم در همین سامانه انجام داد و یا اينكه به شعبه هاي بانك ملي مراجعه و فيش اخذ کنید. در روش دوم فيش را بايد نگه داريد تا گواهی آماده و صادر شود.
- پس از بررسی تقاضای شما درصورت صحت اطلاعات داده شده، گواهی فوت صادر و توسط پست به نشانی درج شده در فرم درخواست ارسال می‌گردد.
تذکر: اگر مبلغ ۵۷۰۰ تومان با حضور در شعبه ی بانک ملی پرداخت شده باشد، نماینده ی شرکت پست، پس از دريافت رسيد بانكي، گواهي فوت صادر شده را به شما می‌دهد.
واقعه وفات ظرف چند روز باید اطلاع داده شود؟
بر اساس ماده ی ۲۵ (اصلاحی سال ۱۳۶۳):
« مهلت اعلام وفات ده روز از تاریخ وقوع یا وقوف بر آن است.»
اما از آن جایی که هیچ ضمانت اجرایی برای این ماده مقرر نشده باید بگوییم:
بهتر است واقعه وفات در ظرف مهلت مذکور یعنی ۱۰ روز به اداره ثبت احوال اعلام شود و صدور گواهی فوت در مراحل بعدی نیز نیازمند ارایه شناسنامه ی متوفی یا اعلام شماره و تاریخ ثبت وفات است.
تذکر: پس از مرگ، گواهی فوت جایگزین شناسنامه ی متوفی است که در صورت نیاز، این گواهی ارایه خواهد شد.
چه اطلاعاتی در سند وفات ذکر می‌گردد؟
بر اساس ماده ی ۲۳ (اصلاحی ۱۳۶۳): «در سند ثبت وفات باید اطلاعات زیر قید گردد:
- محل، روز، ماه و سال وفات و تاریخ ثبت.
- نام و نام خانوادگی و جنس و تاریخ تولد و شغل و شماره ی شناسنامه و شناسنامه در گذشته یا پروانه ی اقامت و تاریخ و محل صدور شناسنامه یا پروانه ی اقامت.
- علت وفات در صورتی که مشخص باشد.
- نام و نام خانوادگی و شماره ی شناسنامه و محل صدور شناسنامه پدر و مادر در گذشته.
- نام و نام خانوادگی و شماره ی شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و سمت اعلام کننده.
- نام و نام خانوادگی و شماره ی شناسنامه و محل صدور شناسنامه و محل اقامت و شغل گواهان.
- نام و نام خانوادگی و امضای نماینده یا مأمور ثبت احوال و اثر مهر.
- شماره و سری برگ مخصوص ثبت وفات.
- محل توضیحات.»
اعلام وفات و امضای سند ثبت مرگ بر عهده ی چه کسانی است؟
مطابق با ماده ی ۲۶ (اصلاحی ۱۳۶۳):
«اعلام وفات و امضای سند ثبت مرگ به ترتیب به عهده ی یکی از اشخاص زیر است:
- نزدیکترین خویشاوند متوفی که در موقع وفات حاضر بوده است.
- متصدی یا صاحب مکانی که وفات در آن رخ داده است یا نماینده او.
- هر شخصی که در موقع وفات حاضر بوده است.
- ماموران انتظامی یا کدخدا.
تبصره) متصدیان گورستان یا دفن مکلف به اطلاع وفات به ثبت احوال هستند.»
نتیجه گیری
بعد از اینکه فوت شخص در حال احتضار مشخص و قطعی شد باید گواهی فوت برای وی صادر شود. سند وفات سندی است که مرگ اشخاص در آن درج می گردد و بر اساس آن گواهی فوت صادر خواهد شد. خویشاوندان متوفی و هرکسی که در موقع وفات وی حاضر بوده می تواند با ارائه مدرک شناسایی نسبت به اخذ گواهی فوت اقدام نماید.
گواهی فوت اشخاص ایرانی مقیم در خارج توسط گزارش مامورین کنسولی یا یکی از ادارات سازمان ثبت احوال کشور انجام می گیرد.
سوالات متداول
بله سن افراد تأثیرگذار است. افرادی که سن آنها بیش از ۶۰ سال است و به مرگ طبیعی از دنیا رفته و مشکل خاصی نداشته اند و مرگ آنها مشکوک نمی‌باشد، نیازی به بردن آنها به سازمان پزشکی قانونی نیست.
این کار از طریق فرمانده ی قسمت مربوط، با تعیین نام و نام خانوادگی و شماره ی شناسنامه و محل صدور شناسنامه اعلام میشود.
در سند ثبت وفات به جای مشخصات، عبارت نامعلوم نوشته خواهد شد. تکمیل مشخصات نامعلوم نیز با هیأت حل اختلاف است.
درود و عرض ادب.احتراما یکی از خویشاوندان مجرد بنده که دو تابعیتی بوده اند،در خارج از کشور فوت و دفن گردیده اند.از آنجا که تمامی مدارک هویتی ایشان در خارج از کشور است و در دسترس بنده نیست و عملا مستندی از فوت ایشان در اختیار ندارم،چگونه میتوانم جهت ثبت فوت و انحصار وراثت ایشان اقدام نمایم؟ممنونم
سلام من مادرم پنج ساله فوت کرده سه بار سکته مغزی قلبی بر اثر فشار بالا بیمارستان بستری بوده و خلاصه پرونده پزشکیش هست توخونه فوت کردن وتوروستا هستیم افقانی هستم الان میخام پاسبورتشو باطل کنم برام دردسر شده برگه دفن و استشاد محلی وکاغذ سر برگ دار دهیاری دارم باید چکار کنم ممنون میشم راهنمایی کنین
سلام پدرشوهر من ۴سال پیش در سلامت کامل در شهرستان در باغ پسرداییش فوت کرد بدون شاهد و لازم به ذکر است که تمام امور مالی کارخانه پسرداییش دست پدرشوهرم بود به علت اختلاف کاری ۳ ماه بود که دیگر در کارخانه وی کار نمیکرد اما در مواقع مشکل باز به سراغ پدرشوهر من میآمد جنازه را هم کارگر باغ پیدا کرده و به ما اطلاع داد اما همه چیز از نظر من مشکوک بود پدرشوهرم با صورت روی زمین افتاده بود تسبیح وی پاره شده بود و جالب اینکه در برگه فوت علت مرگ نامعلوم ذکر شده آیا با گذشت ۴ سال میتوان اقدام به شکایت کرد؟
با عرض سلام و وقت به خیر خدمت شما
اگر فردی در منزل فوت کند و گواهی فوت فرد در منزل ثبت شود پزشک موظف است فوت فرد را بلافاصله به مراجع مربوطه اعلام کند؟
سلام: اگر مرگ مشکوک باشد بله باید ارائه بدهد
در صورت فوت متوفی در منزل پزشک صادر کننده گواهی فوت در منزل باید بلافاصله فوت را به مراجع مربوطه اعلام کند؟