طبق ماده ۲ قانون شرکتهای تعاونی؛ شرکت تعاونی شرکتی است از اشخاص حقیقی یا حقوقی که به منظور رفع نیازمندیهای مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق خود یاری و کمک متقابل و همکاری آنان موافق اصولی که در قانون شرکت های تعاونی تصریح شده تشکیل می‌شود. این شرکتها تفاوتهایی با سایر شرکتها دارند که در این مطلب به بیان مقررات این شرکت می پردازیم.
انواع شرکتهای تعاونی کدامند؟
طبق ماده ۱۸ قانون شرکتهای تعاونی؛ انواع شرکتهای تعاونی در سه رشته تعاونی به شرح زیر طبقه‌بندی می‌شود:
- رشته کشاورزی: شامل تعاونیهای کشاورزی و روستایی.
- رشته مصرف: شامل تعاونیهای مصرف‌کنندگان – مسکن – اعتبار و آموزشگاه‌ها.
- رشته کار و پیشه: شامل تعاونیهای کار، تعاونیهای حرف و صنایع دستی، تعاونیهای صنایع کوچک، تعاونیهای تهیه و توزیع، تعاونیهای مشاغل آزاد و تعاونیهای صیادان.
هر یک از شرکتهای تعاونی در رشته‌های «مصرف» یا «کار و پیشه» که با عضویت کارگران و سایر کارکنان صنایع و خدمات و حرف تشکیل شود و حداقل سه چهارم اعضای شرکت نزد سازمان بیمه‌های اجتماعی بیمه باشند شرکت تعاونی کارگری خوانده می‌شود. جمع بین هدف‌ها و عملیات انواع شرکتهای تعاونی از یک رشته یا از رشته‌های سه گانه فوق در صورتی ممکن خواهد بود که به سبب‌اوضاع و احوال و شرایط خاص و مقتضیات محلی مجوز آن قبلاً از وزارت تعاون و امور روستاها تحصیل شده باشد و این شرکتها می‌توانند عضویت اتحادیه‌های تعاونی رشته‌های مربوط را نیز داشته باشند.
برای ثبت شرکت تعاونی چه مدارکی نیاز است؟
نخستین هیئت مدیره جهت اخذ مجوز ثبت باید همراه درخواست خود به وزارت تعاون مدارک ذیل را نیز تقدیم نماید:
- اساسنامه تصویب شده شرکت یا اتحادیه- طبق ماده ۲۲ قانون شرکتهای تعاونی؛ اساسنامه شرکت تعاونی باید مشتمل بر موارد ذیل باشد:
-
- نام (باقید کلمه تعاونی) – مرکز اصلی و نشانی شرکت – مدت و حوزه عملیات شرکت، موضوع و حدود عملیات شرکت
- شرایط عضویت – مقررات مربوط به قبول یا عدم قبول عضویت – خروج از عضویت (اخراج – استعفا – فوت و یا ترک عضویت) – حقوق و‌تعهدات اعضاء – مسئولیت اعضاء.
- سرمایه و تعداد سهام اولیه – ارزش هر سهم – حداکثر تعداد و میزان سهامی که یک عضو ممکن است داشته باشد – بازپرداخت یا انتقال سهام- مقررات مربوط به وکالت یا نمایندگی از طرف عضو.
- مقررات مربوط به مجامع عمومی و ضرب‌الاجل مربوط به دعوت مجامع – مقررات راجع به دستور جلسات مجامع عمومی و حد نصاب‌برای تشکیل آن و فاصله بین دو جلسه.
- اعضای هیأت مدیره و بازرسان (تعداد، نحوه انتخاب، وظایف، عزل، استعفا و فوت) و مقررات مربوط به جلسات آنان، تعیین صاحبان امضای و مجاز حدود اختیارات و مسئولیتهای آنان و همچنین تعیین مرجع تصمیم‌گیرنده برای افتتاح حساب بانکی و نحوه استفاده از وجوه زائد بر احتیاج شرکت.
- سال مالی – مقررات تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت و گزارشهای هیأت مدیره و بازرسان و طرحها و برنامه‌ها – بودجه مخارج و‌عملیات شرکت – حسابرسی شرکت.
- طرز عمل شرکت درباره ذخیره قانونی غیر قابل تقسیم و سایر ذخایر.
- سود سالانه سهام و مازاد برگشتی.
- طرز عمل شرکت درباره زیان احتمالی.
- چگونگی اعلام و آگهی تصمیمات شرکت به اعضاء.
- مقررات راجع به عضویت شرکت در سایر شرکتهای تعاونی و اتحادیه‌های تعاونی.
- مقررات مربوط به تغییر اساسنامه.
- موارد انحلال و طرز تصفیه شرکت.
- امکان ادغام با شرکت تعاونی دیگر و ضوابط آن.
- سرمایه‌گذاری در مؤسسات تولیدی به منظور رفع نیازمندیهای حرفه‌ای و شخصی اعضاء با موافقت وزارت تعاون و امور روستاها
- دعوتنامه تشکیل اولین مجمع عمومی عادی
- صورت جلسه اولین مجمع عمومی عادی مبنی بر تصویب اساسنامه و انتخاب اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان
- رسید پرداخت مبلغ لازم التادیه سرمایه تعاونی برطبق اساسنامه
- مدارک مربوط به تقویم و تسلیم آن مقدار از سرمایه که به صورت کالا بوده
- لیست نام و مشخصات افرادی که داوطلب تشکیل تعاونی شده اند.
- لیست حاضرین در اولین مجمع عمومی عادی که مشمول امضای ایشان نیز باشد.
- لیست نام، مشخصات و نشانی اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان اعم از اصلی و علی البدل و مدیر عامل که شامل امضای آن ها نیز باشد.
- قبولی کتبی اعضای اولین هیئت مدیره و بازرس یا بازرسان
- صورت جلسه انتخاب اولین هیئت مدیره، انتخاب رئیس و نایب رییس و منشی هیئت مدیره،انتخاب صاحبان امضاهای مجاز و لیست نام و مشخصات ایشان و انتخاب مدیر عامل.
شرکت تعاونی تولید و خرید چگونه تشکیل می شود؟
شرکت تعاونی تولید شرکتی است که بین عده‌ای از ارباب حرف تشکیل می‌شود و شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیاء یا اجناس به کار می‌برند. اگر در شرکت تعاونی یک عده از شرکا در خدمت دائمی شرکت نبوده یا از اهل حرفه‌ای که موضوع عملیات شرکت است نباشند لااقل دو ثلث اعضاءِ اداره‌کننده شرکت باید از شرکایی انتخاب شوند که حرفه آنها موضوع عملیات شرکت است. عضویت در شرکت تعاونی برای تمام اشخاصی که محل فعالیت یا سکونت آنها در حوزه عمل شرکت باشد و به تمام یا قسمتی از خدمات شرکت احتیاج داشته باشند آزاد است. شرط عضویت در شرکت تعاونی خرید و پرداخت تمام بهای لااقل یک سهم می‌باشد و هیچگونه تبعیض یا محدودیتی برای عضویت در شرکت نباید وجود داشته باشد مگر به سبب عدم کفایت ظرفیت فنی تأسیسات و وسائل‌و امکانات شرکت مشروط بر اینکه در اساسنامه تصریح شده باشد.
می‌توان در اساسنامه شرکت شرط قبول اعضای جدید را علاوه بر خرید سهام پرداخت مبلغی به عنوان حق عضویت متناسب با هزینه توسعه وسائل و یا امکانات شرکت برای انجام خدمات اضافی موکول کرد. خروج هر عضو از شرکت اختیاری است و نمی‌توان آن را منع کرد و بهای سهم یا سهام او حداکثر به ارزش اسمی باید ظرف یک سال از تاریخ خروج عضو از شرکت نقداً پرداخت گردد. برای پذیرش مجدد عضو خارج شده از شرکت می‌توان در اساسنامه شرایطی پیش‌بینی نمود.
شرکت تعاونی مصرف شرکتی است که برای مقاصد ذیل تشکیل می‌شود:
- فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از اینکه اجناس مزبوره را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند؛
- تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هریک از آنها.
شرکت تعاونی اعم از تولید یا مصرف ممکن است مطابق اصول شرکت سهامی یا بر طبق مقررات مخصوصی که با تراضی شرکا ترتیب داده شده باشد تشکیل شود و دارای شخصیت حقوقی مستقل می‌باشد.
در صورتی که شرکت تعاونی تولید یا مصرف مطابق اصول شرکت سهامی تشکیل شود حداقل سهام یا قطعات سهام ده ریال خواهد بود و هیچ‌یک از شرکا نمی‌توانند در مجمع عمومی بیش از یک رأی داشته باشد.
حداقل و حداکثر تعداد عضو در تعاونی‌ها به نسبت سرمایه و فرصت اشتغال و نوع فعالیت و رعایت اصل عدم تمرکز و تداول ثروت به‌وسیله آئین‌نامه‌ای تعیین می‌شود که به تصویب وزارت تعاون می‌رسد ولی در هر صورت تعداد اعضاء نباید کمتر از ۷ نفر باشد.
توقیف سهام شرکتهای تعاونی
در نظریه ای مشورتی سوال شده که نحوه توقیف سهام شرکتهای تعاونی و مرجع محل بازداشت و مستندات آن را بیان کنید.
در پاسخ ابراز داشته اند: با توجه به اینکه شرکتهای تعاونی نیز با توجه به ماده ۱۹۳ قانون تجارت رعایت مواد ۳۲ و ۳۳ همین قانون الزامی است و طبق ماده ۱۹۵ ثبت کلیه شرکتها از جمله شرکتهای تعاونی نیز الزامی است؛ فلذا بازداشت سهام نیز با اعلام به دایره ثبت شرکتها امکان‌پذیر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: بررسی شرکت های تجاری به صورت خیلی دقیق
مجمع عمومی شرکت تعاونی
طبق ماده ۷ قانون شرکتهای تعاونی؛ مجمع عمومی عالی ترین مرجع اتخاذ تصمیم و ابراز اراده جمعی اعضا برای اداره امور شرکت است که در آن تمام اعضاء حق دارند حضور‌به هم رسانند و رأی خود را درباره موضوع دستور جلسه مجمع بدهند. در مجمع عمومی هر عضو قطع نظر از تعداد سهام فقط دارای یک رأی است.
هر یک از اعضای شرکت تعاونی می‌تواند استفاده از حق خود را برای حضور و دادن رای در مجمع عمومی به یک عضو دیگر با وکالت واگذار کند، لکن هیچ عضوی نمی‌تواند علاوه بر رأی خود بیش از سه رأی با وکالت داشته باشد.در مجامع عمومی شرکتهای تعاونی با حوزه عمل وسیع و یا تعداد زیاد عضو ممکن است اعمال حق رأی به وسیله نماینده یا نمایندگان منتخب اعضاء در حوزه‌های مختلف فعالیت شرکت به نسبت تعداد عضو در هر حوزه و یا ترکیبی از تعداد اعضا و مجموع معاملات همان حوزه به‌نحوی که در اساسنامه مقرر خواهد شد انجام شود.
انحلال شرکت تعاونی
طبق قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۰ شرکتها و اتحادیه‌های تعاونی در موارد زیر منحل می‌شوند:
- تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده.
- کاهش تعداد اعضاء از حد نصاب مقرر در صورتی که حداکثر ظرف مدت ۳ ماه تعداد اعضاء به نصاب مقرر نرسیده باشد.
- انقضای مدت تعیین شده در اساسنامه مربوط در صورتی که در اساسنامه مدت تعیین شده باشد و مجمع عمومی مدت را تمدید نکرده باشد.
- توقف فعالیت بیش از یک سال بدون عذر موجه.
- عدم رعایت قوانین و مقررات مربوط پس از ۳ بار اخطار کتبی در سال به وسیله وزارت تعاون بر طبق آیین‌نامه مربوط.
- ورشکستگی طبق قوانین مربوط.
پس از اعلام انحلال و ثبت بلافاصله آن در اداره ثبت محل، تصفیه طبق قانون تجارت صورت می‌گیرد و در بندهای دوم و چهارم و پنجم وزارت تعاون بلافاصله طبق آیین‌نامه مربوط انحلال تعاونی را به اداره ثبت محل اعلام می‌نماید.البته اعلام نظر وزارت تعاون در مورد بندهای ۴ و ۵ در دادگاه صالح قابل شکایت و رسیدگی می‌باشد و کلیه اموالی که از منابع عمومی دولتی در اختیار تعاونی قرار گرفته با انحلال آن باید مسترد شود.
قبل از انحلال، هر تعاونی باید به تعهداتی که در برابر اخذ سرمایه و اموال و امتیازات از منابع عمومی و دولتی و بانک‌ها و شهرداری سپرده است عمل نماید.در صورتی که مجمع عمومی فوق‌العاده یا وزارت تعاون رای به انحلال تعاونی بدهد، ظرف یک ماه سه نفر جهت تصفیه امور تعاونی انتخاب و به اداره ثبت محل معرفی خواهند شد تا بر طبق قانون و آیین‌نامه مربوط نسبت به تصفیه امور تعاونی اقدام نمایند.
مدیران شرکتهای تعاونی کارگر محسوب می شوند؟
آیا مدیران عامل شرکتهای تعاونی روستایی کارگر محسوب‌اند و قوانین کار شامل آنان می‌شود یا نه؟ در نظریه ای مشورتی این چنین پاسخ داده اند: با توجه به مواد ۱ و ۳ قانون کار که راجع به تعریف کارگر و کارفرما است، می‌توان مدیران عامل شرکتهای تعاونی روستایی را مشمول مقررات این قانون دانسته و کارگر محسوب داشت.
