قبل از ورود به بحث چک و قوانین مربوط به چک، لازم است با ماهیت آن آشنا شویم. ابتدا باید بدانیم که چک یک سند تجاری می باشد که قانون‌گذار آن را جزء اسناد عادی می‌داند که قابلیت استناد دارد.
اسناد تجاری بر سه نوع هستند:
- چک
- سفته
- برات
این اسناد به عنوان یک وسیله پرداخت می‌باشد. اگرچه قانون‌گذار آنها را جزء سند عادی دانسته ولی از آنها حمایت کرده و به آنها اعتبار بخشیده است تا روابط تجاری بین افراد در جامعه به شکل راحت تر و سریعتر انجام گیرد.
سند تجاری یک وسیله پرداخت آسان‌تر با ضمانت اجراهای محکمتر قانونی می‌باشد. بر این اسناد یکسری اصولی حاکم است که باعث شده از اسناد عادی متمایز باشند،
از جمله مهمترین این اصول، وصف تجریدی اسناد تجاری می‌باشد. که در مطلب زیر علاوه بر توضیح وصف تجریدی اسناد تجاری، مهلت اعتبار چک و مرور زمان آن و اقدام کیفری برای چک بیان شده است.
دسترسی سریع به عناوین:
تجریدی بودن وصف چک یعنی چه؟
وصف تجریدی چک، یعنی سند تجاری صرفاً به عنوان دلیل و مدرک برای اثبات دین یا تعهد اصلی نیست؛ بلکه علاوه بر آن، خودش نیز بطور مستقل ایجاد تعهد می‌کند.
پس ما اگر یک دین یا تعهدی به کسی داشته باشیم و این دین را بر روی یک کاغذ معمولی بنویسیم و به طرف بدهیم، اگر بعد از مدتی به این دین یا تعهد خودمان عمل نکنیم، طرف مقابل می‌تواند به دلیل عمل نکردن به این دین یا تعهد از ما شکایت کند و آن کاغذ را به عنوان دلیل و مدرک به دادگاه ارائه دهد.
حال اگر به جای آن کاغذ، یک چک به طرف بدهیم و به آن دین یا تعهد عمل نکنیم، در این حالت آن شخص می‌تواند به دلیل عدم انجام تعهد یا عدم پرداخت دین از ما شکایت کند، همچنین می‌تواند علاوه براین، به دلیل عدم پرداخت وجه چک نیز از ما شکایت کند.
این شکایت دوم به دلیل وصف تجریدی بودن اسناد تجاری می‌باشد؛ یعنی خود سند تجاری که در ابتدا به عنوان وسیله ای بود برای پرداخت آن تعهد اصلی، حالا خودش بطور مستقل و مجرد از آن قرارداد قبلی می‌تواند موجب ایجاد تعهد جداگانه ای بشود.
پس سند تجاری، وسیله ای است برای پرداخت آن تعهد اصلی و تعهد اصلی را تقویت کرده است.
نکته دیگری که در مورد وصف تجریدی بودن سند تجاری باید ذکر شود این است که در صورت انتقال سند تجاری به شخص ثالث، تعهدات ناشی از سند تجاری نیز استقلال پیدا می‌کند.
پس اگر «الف» به هر دلیلی یک چک بنویسد و به «ب» بدهد تا «ب» فلان کار را برایش انجام دهد، در اینجا «ب» این چک را به «ج» بدهد و در عین حال به آن تعهدی که به «الف» داده بود عمل نکند، اگر «الف» و «ب» آن تعهد را به هر دلیلی فسخ کنند، در اینجا چون چک به «ج» منتقل شده است؛ لذا از بین رفتن آن تعهد، هیچ تاثیری در چک نخواهد داشت.
آیا در صورت صدور چک، امکان عدم پرداخت وجه آن وجود دارد؟
خیر، ماده ۳۱۳ قانون تجارت نیز در این زمینه بیان می‌دارد:
«وجه چک باید به محض ارائه، کارسازی شود».
:ماده ۳ قانون صدور چک نیز در این زمینه بیان می‌دارد
صادرکننده چک باید در تاریخ مندرج در آن معادل مبلغ مذکور در بانک محال علیه وجه نقد داشته باشد و نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج نماید یا دستور عدم پرداخت وجه چک را بدهد و نیز نباید چک را به صورتی تنظیم نماید که بانک به عللی از قبیل عدم مطابقت امضاء یا قلم خوردگی در متن چک یا اختلاف در مندرجات چک و امثال آن از پرداخت وجه چک خودداری نماید.
هرگاه در متن چک شرطی برای پرداخت ذکر شده باشد بانک به آن شرط ترتیب اثر نخواهد داد.
اگرچه در برخی شرایط میتوان تنها دستور عدم پرداخت وجه را به دادگاه داد، ولی این حالت موقتی .بوده و نمی‌توان آن را به عنوان استثناء بر اصل کلی مطرح شده در ماده ۳ قلمداد کرد
مهلت اعتبار چک چند سال است؟
ماده ۶ قانون صدور چک مصوب سال ۱۳۹۷، حداکثر مدت اعتبار چک از زمان دریافت دسته چک را سه سال تعیین کرده است. یعنی دارنده چک از زمان دریافت دسته چک باید سررسید چک های خود را نهایتاً تا ۳ سال آینده تعیین کند و چک هایی که مربوط به زمان بعد از این تاریخ باشد، مشمول قانون چک نخواهد شد.
البته این بدان معنا نیست که دارنده چک دیگر نتواند هیچ کاری بکند؛ بلکه این حق را دارد که بعد از گذشت این ۳ سال نیز برای وصول چکی که در دست دارد به بانک مراجعه کند؛ ولی باید دانست که در این حالت آن ضمانت اجراهایی که در مورد چک وجود داشته، شامل حال او نخواهد شد.
بیشتر بخوانید: ثبت چک در بانک مرکزی
در مورد چک‌هایی که قبل از این قانون صادر شده اند نیز باید گفت که بر اساس بخشنامه شماره ۲۵/۳۱۸۷ مورخ ۱۳۶۳/۰۷/۱۷ بانک مرکزی، مهلت ارائه چک به بانک ها جهت وصول، از تاریخ چک، ۱۰ سال می‌باشد.
ولی دستورالعمل صادره از طرف شورای پول و اعتبار مصوب سال ۱۳۹۱ مربوط به حساب جاری، بخشنامه شماره ۲۵/۳۱۸۷ مورخ ۱۳۶۳/۰۷/۱۷ بانک مرکزی را ملغی کرده است؛ بنابراین، نه تنها تعیین سررسید چک؛ بلکه مراجعه به بانک جهت وصول چک نیز محدود به زمان خاصی نیست.
آیا در مورد چک بلامحل میتوان بر اساس مجرای کیفری اقدام کرد؟
در صورتی که چک بلامحل باشد، دارنده چک ۶ ماه فرصت دارد تا نسبت به برگشت زدن آن و دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک اقدام کند.
حال اگر این کار را ظرف مدت ۶ ماه انجام نداده باشد، دیگر امکان شکایت کیفری برای او وجود نخواهد داشت ولی اگر این کار را انجام داده باشد، ۶ ماه دیگر نیز از تاریخ گواهی عدم پرداخت که از بانک دریافت کرده بود، فرصت دارد تا شکایت کیفری خودش را در دادگاه مطرح کند.
بنابراین اگر در طی این مدت ۶ ماه دوم بخواهد اقدامی انجام دهد می‌تواند با طرح شکایت کیفری نسبت به وصول آن اقدام کند؛ ولی اگر اقدامی انجام ندهد، چک از حالت کیفری خارج شده و برای وصول کردن وجه آن، باید شکایت حقوقی مطرح کند.
مرور زمان چک چند سال است؟
از آنجایی که چک به عنوان یک سند تجاری محسوب میشود، بر اساس ماده ۳۱۸ قانون تجارت مشمول مرور زمان خواهد شد.
ماده ۳۱۸ قانون تجارت در این زمینه بیان می‌دارد:
«دعاوی راجع به برات و فته‌طلب و چک که از طرف تجار یا برای امور تجارتی صادر شده پس از انقضای پنج سال از تاریخ صدور اعتراض نامه و یا آخرین تعقیب قضایی در محاکم مسموع نخواهد بود؛ مگر اينكه در ظرف این مدت رسماً اقرار به دین شده باشد که در این صورت مبدا مرور زمان از تاریخ اقرار محسوب است. در صورت عدم اعتراض، مدت مرور زمان، از تاریخ انقضاء مهلت اعتراض شروع میشود».
بنابراین پس از پنج سال از تاریخ اعتراض نامه و در صورت عدم اعتراض (از تاریخ انقضاء این مدت ۵ سال)، دعاوی مذکور در محاکم مسموع نخواهد بود.
ماده ۳۱۹ نیز در صورت انقضای این مدت ۵ سال، راه حل دیگری را جهت وصول وجه چک بیان کرده است:
«اگر وجه برات یا فته‌طلب یا چک را نتوان به واسطه حصول مرور زمان پنج سال مطالبه کرد، دارنده برات یا فته‌طلب یا چک می‌تواند تا حصول مرور زمان اموال منقوله (که ۱۰ سال می‌باشد)، وجه آن را از كسي که به ضرر او استفاده بلاجهت کرده است مطالبه نماید».
یعنی می‌تواند وجه آن را از کسی که عهده دار پرداخت وجه آن اسناد بوده یا به طریق دیگر وجه آن اسناد را دریافت کرده و می‌بایست آن را برگرداند، ولی این کار را نکرده است، مطالبه کند.
ولی بعد از سپری شدن این مدت، دیگر نمی‌توان آن چک را یک سند تجاری دانست؛ لذا قوانین مربوط به سند تجاری شامل آن نخواهد شد؛ بلکه به عنوان سند عادی طلب قابل مطالبه خواهد بود.
در حال حاضر مراجعه به بانک جهت وصول چک محدود به زمان خاصی نیست.
نتیجه گیری
در پایان می توان گفت که به هیچ وجه امکان عدم پرداخت وجه چک وجود ندارد؛ مگر در مواردی که ثابت شود چک به سرقت رفته یا جعلی بوده است که در این حالت تنها میتوان دستور عدم پرداخت به صورت موقتی از دادگاه گرفت.
برای طرح شکایت کیفری چک نیز دارنده چک دو تا فرصت ۶ ماهه دارد تا نسبت به آن چک اقدام کند. در ۶ ماه اول فرصت دارد تا نسبت به برگشت زدن چک و گرفتن گواهی عدم پرداخت از بانک اقدام کند.
در ۶ ماه دوم فرصت دارد تا شکایت کیفری را مطرح کند. در صورت عدم اقدام در هریک از این فرصت ها، چک از جنبه کیفری خارج شده و جنبه حقوقی پیدا خواهد کرد.
سوالات متداول
بله، ولی اگر بعد از دو تا فرصت ۶ ماه باشد، تنها از طریق حقوقی میتوان اقدام کرد.
برای چک دو تا مرور زمان ۵ ساله و ۱۰ ساله ذکر شده است. مرور زمان ۵ ساله مربوط به تاریخ صدور اعتراض نامه و یا آخرین تعقیب قضایی می‌باشد و مرور زمان ۱۰ ساله مربوط به جایی است که کسی که عهده دار پرداخت وجه آن اسناد بوده یا به طریق دیگر وجه آن اسناد را دریافت کرده و می‌بایست آن را برگرداند، ولی این کار را نکرده است.
بله، میتوان وجه چک را مطالبه کرد؛ ولی در این حالت چک به عنوان یک سند تجاری محسوب نخواهد شد؛ بلکه به عنوان یک سند عادی (مانند یک تکه کاغذی که بر طلب دلالت می‌کند) خواهد بود.
سلام وقت بخیر بنده چند برگه چک امانت داده بودم به کسی که ایشان مبلغ چک را مهیا کند ولی انجام نداده وچک برگشت خورده من هم رسید گرفته ام که ایشان باید مبلغ رو واریز کنن ایا پای من هم دگیر ماجرا میشود
سلام ابعاد سوال برای ما نا مفهوم است جهت اخذ توضیحات بیشتر و در یافت مشاوره حقوقی به شماره ۰۲۱۹۱۰۰۲۰۹۰ تماس بگیرید.
سلام خسته نباشی..من سال ۹۴ چندتا چکم برگشت خورد ولی طلبمو کامل پرداخت کردم ولی چک پیش طرف موند …گفت چکا پیش من امانت بعدا بیا بگیر…حتی من رفتم بانک برای استعلام ،بعد از ۴سال از سامانه مرکزی استعلام گرفتم هیچ چک برگشتی نداشتم تو سیستم …گفتن شامل مرور زمان شده هیچ شکایتی روشون نبوده از سیستم بانک مرکزی باطل شده ..حالا بعد از۵ سال چک داده دست وکیل شکایت کرده ابلاغیه اومده برای شورای حل اختلاف باید حضور پیدا کنم تکلیف چیه؟
سلام باید با توجه به فاکتور های پرداختی ، خالی از وجه بودن چک را ثابت نمایید که پیشنهاد میکنم توسط وکیل موضوع را جلو ببرید
باسلام من طی چند سال چند مورد چک برگشتی دارم که لاشه چکها دست خودم هست میخواستم ببینم این چکها کی و بعد ازچند سال از سیستم بانک مرکزی پاک نیشن
سلام سوالتونو این قسمت در بخش مشاوره تلفنی یا متنی بپرسید
https://vakiltop.com/
سلام یه چک از شخصی دارم به تاریخ بهمن ۸۶ ولی سال ۸۸ برگشت کردم حالا امسال میتونم شکایت کنم تاخیر تادیه بگیرم از چه سالی
سلام بله امکانش هست از وکلای وکیل تاپ درقسمت مشاوره تلفنی یا متنی بپرسید
https://vakiltop.com/
سلام وقت بخیر
من طلا فروختم به من چک دادن من مریض بودم و عمل داشتم نتونستم چک و نقد کنم و الان از تاریخ چک ۱۲ روز میگذره .ایا میتونم برم بانک و نقدش کنم؟
سلام بله
سلام وقت به خیر
من در سال ۹۴ دو فقره چک وعده دار به شخصی پرداخت نمودم جهت ضمانت برای خرید طی مدت زمانی معین ولی متاسفانه کسب و کار بنده دچار مشکل شد و نتوانستم که ادامه فعالیت بدهم ، چک ها ی من نزد آن شخص ماند و من پیگیری نکردم حالا بعد از گذشت چند سال برای من ابلاغیه امده که طرف سومی روی چکها اقدام کرده
۱- آیا این اقدام حقوقی است یا کیفری
۲- آیا میتوان اثبات کرد چک امانت بوده
۳- در صورت بدهی آیا باید تاخیر و تادیه بپردازم
تشکر
سلام مهلت شکایت کیفری شش ماه از گواهی عدم پرداخته و الان امکان طرحشکایت کیفری نیست. برای امانتبودن نیز باید متنی وجود داشته باشد برای پاسخ به سوالات بیشتر در قسمت مشاوره حقوقی یا تلفنی سایت زیر وارد شوید و از وکلا کمک بگیرید
سلام من سال ۹۷ سه فقره چک دادم بعد پولشو خورد خوزد تصفیه کردم نرفتم چک هارو بگیرم حالا صب رفتم بانک میگه ۳ فقره برگشتی داری حالا نمیدونم چک ها دست کیه چکار باید بکنم؟
سلام در قسمت مشاوره تلفنی یا متنی سایتن زیر وارد شوید و از وکلای متخصص ما بپرسید
https://vakiltop.com/
سلام
سال ۹۷ چکی رو برگشت زدم و شکایت هم انجم دادم ولی پیگیرش نشدم.آیا الان با مراجعه به بانک میتونم چک رو وصول کنم یا باید دستور قضایی حتما باشه؟
سلام. امکان دریافت حقوقی چک هست فقط شکایت کیفری از شما سلب میشه
سلام
من چندتا چک برگشتی دارم که رفع سو شده،میخام بدونم چند سال زمان میبره کلا از سیستم بانکی پاک بشه،منظورم تو شعبه بانکه نه بانک مرکزی
سلام پس از انقضای مدت ۳ سال از تاریخ صدور گواهی‌نامه عدم پرداخت آن، به‌صورت خودکار از سامانه اطلاعاتی بانک مرکزی رفع سوء اثر میشود
سلام
قربان من ۳ سال پیش کیفم رو ازم دزدیدن و ۴ تا چک داخلش بود که با گزارش کلانتری و نامه دادگاه جلوی چک هارو بستم
ولی چک ها رفتن بانک و برگشت خوردن
الان۳سال بیشتر گذشته برای رفع سواثر باید چیکار کنم
سلام من چند چک‌برگشتی درسال ۹۴ و۹۵ دارم ولی صاحب چکها هیچ اقدامی نکرده وسراغی نمیگیرنند خواستم بدونم چند سال طول میکشه تا چکها بی اثر شوند
سلام .خسته نباشید.من سال ۱۳۹۰ با یکی شراکتی مغازه باز کرده بودم که مدرکتی نداشتدیم که شراکتی کار میکنیم .من از ۲ تا بانک دسته چک گرفته بودم که با چک های من خرید میکردیم .که الان شریکم واسم خیانت کرده و رفته مدرکی هم واسه شکایت ندارم ازش .میخواستم بدونم چطوری میتونم حساب های دسته چک ها رو از بین ببرم که دیگه چک برگشتی هم نداشته باشم
با سلام چکی ب مبلغ ده میلیون تومان در سال ۹۳ برگشت کرده ام چون مسیر بندر عباس بود فرصت نشد پیگیر بشم ایا الان میتونم در حوزه قضایی استان اصفهان حقوقی اقدام کنم و توقیف حسایهاشو بگیرم ممنونم از حسن همکاری و راهنمایی‌شما
سلام
آیا صدور گواهی عدم پرداخت چک توسط بانک با تاریخ درج شده روی چک یکی است؟ آنچه سوال است اگر شکایت قضایی نشود و سه سال از تاریخ چک بگذرد چک رفع سو اثر می شود
و یا نه مثلا یک سال بعد از تاریخ چک از بانک گواهی عدم پرداخت بگیرید کدام تاریخ برای رفع سو اثر ملاک عمل است؟ متشکرم
سلام من سال ۸۵ چند فقره چک دست مردم دارم ،الان همین تور موندن وبرگشت هم کرده .اون زمان .طرف الان میتونه اقدام کنه یا من میتونم از تهسیلات بانک استفاده کنم.ممنون میشم .یه جوابی لطف کنید .کارت یارانه هم امروز مسدود شد .
با سلام من شیش فقره چک برگشتی دارم که از تاریخ آنها بیشتر از پنج ساله میگزره برگشت خوردن وشاکی ندارم ولاشه چکهارا تواتش سوز،ی خونه ازبین. فته ایامیتوانم دوباره براگرفتن چک اقدام کنم جواب باتشکر وسپاس فراوان
سلام شما باید تمامی لاشه چک ها را برگردانید و یا از بین رفتن انها را اثبات نمایید
سلام خسته نباشید پدر من نزدیک ۸سال پیش یه چک به صورت امانت به شخصی داد تا زمانی که پولش رو تحویل بده فکر کنم چک برگشتی بود حالا اون خانم از اون چک سواستفاده کرده و میگه من از شما چک دارم حالا چیکار باید کرد ایا اون چک فاقد اعتبار است
سلام خسته نباشید پدر بنده نزدیک به ۸ سال پیش پولی بدهکار بود بخاطر همون یه چک به صورت امانت به ایشون داد تا زمانی که پولشو پس بده حالا میخواد شکایت کنه که از ما چک داره فکر کنم چک برگشتی بود حالا این چک فاقد اعتبار است یا نه
چک که معتبره فقط امکان شکایت کیفریش ساقطه
سلام سال ۸۵ دوفقره چک به یک نفر دادم پولش را دادم کل چک ۵ ملیونه الان مرا تهدید می‌کنه به من بدهکاری در صورتی اون موقع به من گوفتم چک گم کردیم من هم رفتم جلو چک را گرفتم میگه باید سی ملیون به من بدهی
سلام دادخواست استردد لاشه چک بدهید و اگر چک را برگشت زد شکایت خیانت در امانت بکنید
سلام چکی ازتاریخش ۲۰ سال گذشته اعتباربرای وصول دارد؟
سلام بله
سلام سال ۹۲ یک چک به شخصی دادم امانت یه مبلغی گرفته بودم که پس دادم الان رفته شکایت کرده برام ،مبلغ ۱۰ میلیون بود چک ۶۰ میلیونی دادم فیش واریز پول هم دارم الان اقدامش قبوله؟
سلام باید مشاوره بگیرید . میتونید با شماره ۰۲۱۹۱۰۰۲۰۹۰ تماس بگیرید
ایابعدپنج سال ازتاریخ چک چک سندعادیست
بله