زمانی که اسم مجازات می آید اغلب اوقات زندان را به یاد ما می آورد؛ اما مجازات ها دارای انواع مختلفی است که با توجه به شدت و ضعف جرم نوع و میزان مجازات متفاوت است.
بخصوص در ایران مجازات ها دارای تنوع زیادی است و هر جرم ممکن است عواقب خاص خود را دارد.
همچنین لازم به ذکر است برخی از مجازات ها در کشور ما برگرفته از فقه اسلامی می باشد که در قانون نیز از آن ها یاد شده است و طبق مقررات دین اسلام جرم انگاری و مجازات تعیین می شود.
یکی از این مجازات ها که به نوعی خاص تر از سایرین است، مجازات صلب می باشد.
صلب چیست؟
صلب در لغت به معنای سخت است. در واقع صلب نوعی مجازات است که در آن به دار کشیده می شود و به مدت سه روز در آن حالت بدون آب و غذا باقی می ماند اما اگر زنده بماند آزاد می شود.
همچنین در قرآن مجید نیز از این مجازات نامبرده شده است. (اما یصلبوا)
در مورد صلب علی رغم سکوت قانونگذار در قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، همانطور که ماده ۱۹۵ قانون مجازات سابق اشعار داشت:
«منظور از صلب، بست فرد به مدت سه روز بر روی دار به طوری است که بستن موجب مرگ نشود، و اگر ظرف سه روز نمیرد باید پایین آورده شود و نمی شود او را کشت»
مجازات صلب برای محارب
ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی در تعریف محاربه مقرر می دارد:
«محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آنها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد.»
برای جرم محاربه چهار مجازات تعیین شده است که بر اساس ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی عبارتند از:
- اعدام.
- صلب.
- قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد.
انتخاب هر یک از این چهار مجازات در اختیار قاضی است و او تصمیم می گیرد کدام مجازات برای مجرم در نظر گرفته شود.
لذا صلب نیز جز مجازات هایی است که برای جرم محاربه در نظر گرفته شده است.
از همین رو، با توجه به نوع و میزان مجازات های جرم محاربه، این برداشت می شود که محاربه جرم بسیار سنگین و قبیحی است که چنین تنبیهات سختی برای آن در نظر گرفته شده است.
تفاوت صلب با اعدام
صلب و اعدام شاید در وهله ی اول به نظر شبیه باشند، اما در واقع دارای تفاوت هایی می باشند.
تفاوت های اصلی بین صلب و اعدام وجود دارد:
- اعدام انواع مختلفی دارد، از جمله: به دار آویخت، اعدام با صندلی الکترونیکی و یا تزریق سم. اما صلب هم نوعی از اعدام است که از آن مسامحتا تعبیر به دار آویختن یا دار زدن به معنی عرف و عام آن بر می گردد.
- نحوه به دار آویختن و گره طناب دار نباید به گونه ای باشد که موجب کشته شدن مجرم شود و به تعبیر دیگر بستن باعث مرگ او نگردد.
- در اعدام هایی که انجام می شود فرد مدت کوتاهی به دار آویخته می شود و پس از از دست دادن جانش به پایین دار آورده می شود. اما در صلب فرد سه روز بالای دار می ماند مگر اینکه سریعتر کشته شود که در آن صورت پایین آورده می شود و اما اصل بر این است که وی سه روز بالای دار نگهداشته می شود.
صلب در نظام کیفری ایران
نظام کیفری ایران که متاخذ از احکام اسلامی است، مجازاتی مانند صلب را به رسمیت شناخته است؛ اما همواره امکان عملی و نحوه اجرای این مجازات ها، به ویژه در جوامع بشری امروز، موضوع چالش جدی بوده است و صاحب نظران بسیاری در این خصوص تحقیق نموده اند و هریک به نتایج ویژه و گاه متناقض با یکدیگر دست یافته اند.
مجازات صلب به عنوان یکی از انواع خشن اعدام یا دستاورد های علمی و تجربی و آموزه های اسنا بین المللی همخوانی ندارد و اجرای آن در جهان امروز، از سوی کیفر شناسان آگاه پذیرفتنی نیست.
این مجازات به دلیل خشونت نهفته در آن، از دیدگاه صاحب نظران مورد انتقاد است و در طول حیات جمهوری اسلامی اجرا نشده است.
نکته ی حائز اهمیت این است که عدم اجرای صلب، مخالف اصول و اهداف و جهت گیری دین نمی باشد.
نحوه اجرای صلب
در اجرای صلب که گفتیم یکی از مجازات‌های مربوط به جرم محاربه است، محکوم را در فضای باز به چوبه دار که شبیه صلیب است آویزان می‌کنند؛ طوری که پشت به صلیب و رو به قبله باشد و پاهایش مقداری از زمین فاصله داشته باشد. همچنین دست‌هایش را به دو چوبه افقی و پاهایش را به چوبه عمودی می بندند و به مدت سه روز تحت حفاظت و مراقبت مأموران به همان حال رها می کنند.
البته نحوه بستن محکوم نباید طوری باشد که موجب مرگش شود.
منظور از سه روز، سه روز و دو شب داخل آن است و با غروب آفتاب روز سوم، محکوم از چوبه دار پایین آورده می شود.
اگر فوت مصلوب زودتر از سه روز محرز شود، جسد برای انجام مراسم مذهبی و کفن و دفن پایین آورده می شود اما اگر مصلوب پس از سه روز فوت نکرده باشد، قطعا بدن یا شانس خیلی خوبی داشته و در این صورت او را رها می کنند.
حتی اگر نیازمند خدمات پزشکی باشد، اقدامات درمانی برای او ممنوع نیست.
نتیجه گیری
صلب نوعی مجازات است که در آن به دار کشیده می شود و به مدت سه روز در آن حالت بدون آب و غذا باقی می ماند اما اگر زنده بماند آزاد می شود.
در اجرای صلب یکی از مجازات‌های مربوط به جرم محاربه است، محکوم را در فضای باز به چوبه دار که شبیه صلیب است آویزان می‌کنند؛ طوری که پشت به صلیب و رو به قبله باشد و پاهایش مقداری از زمین فاصله داشته باشد.
همچنین دست هایش را به دو چوبه افقی و پاهایش را به چوبه عمودی می بندند و به مدت سه روز تحت حفاظت و مراقبت مأموران به همان حال رها می‌کنند.
این مجازات به دلیل خشونت نهفته در آن، از دیدگاه صاحب نظران مورد انتقاد است و در طول حیات جمهوری اسلامی اجرا نشده است.
سوالات متداول
زن باردار یا خانمی که به تازگی زایمان کرده، نه تنها اعدام نمی شود بلکه در سایر مجازات‌ها هم ملاحظه وضعیت او می‌شود و مجازاتش عقب می افتد. در دوران بارداری، پس از زایمان حداکثر تا شش ماه و صرف نظر از زنده یا مرده بودن بچه‌ای که متولد شده، پس از زایمان و در صورت ترس از مردن بچه در صورت اجرای مجازات قصاص نفس یا ترس مرگ یا آسیب به او در صورت اجرای مجازات قصاص عضو مادر و در دوران شیردهی مادر حداکثر تا دو سالگی بچه، مادر اعدام نمی شود و بچه از او جدا نخواهد شد.
جرم محاربه که یکی از مجازات های آن صلب می باشد در صلاحیت دادگاه انقلاب می باشد.
چنانچه فوت مصلوب زودتر از سه روز محرز گردد، پایین آوردن جسد برای انجام مراسم مذهبی و کفن و دفن قبل از انقضاء سه روز بلامانع است.
موقع اجرای حکم، اول طلوع آفتاب خواهد بود … مگر این که دادگاه دستور خاص را صادر کرده باشد.