طبق ماده ۲۹ قانون حمایت خانواده: دادگاه خانواده معمولا در پایان رسیدگی قضایی خود در مورد حضانت و نگهداری فرزندان هم تصمیم گیری می کند. اما گاه روابط زوجین آنچنان بحرانی است که سبب می‌شود دادگاه برای مصلحت فرزند و پیشگیری از بروز آسیب‌های غیرقابل جبران، نسبت به امر حضانت فورا و حتی پیش از صدور حکم، تصمیم بگیرد؛ برای همین قانون‌گذار در ماده ۷ قانون حمایت از خانواده، نهاد دستور موقت در دعاوی خانوادگی را پیش‌بینی کرده است.
چگونگی دستور موقت دادگاه خانواده
در دادگاه خانواده دستور موقت از قواعد خاصی پیروی می‌کند و تابع دستور موقت در قانون آیین دادرسی مدنی که در مواد ۳۱۰ الی ۳۲۵ آمده است، نیست.
صدور دستور موقت در دادگاه خانواده اختیاری است. ماده ۷ قانون حمایت از خانواده مقرر کرده است: «دادگاه می‌تواند قبل از صدور رای در خصوص اصل دعوی، در اموری مانند حضانت و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آن فوریت دارد، اقدام به صدور دستور موقت کند.» در همین رابطه اداره کل حقوقی قوه قضاییه در نظریه مشورتی مورخ ۲۴/۸/۱۳۹۳ بیان می دارد: «کلمه «می‌تواند» در ماده ۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۹۱، ناظر بر اختیار دادگاه برای قبول یا رد درخواست صدور دستور موقت با توجه به احراز فوریت یا عدم احراز آن می‌باشد.»
در دستور موقت آیین دادرسی مدنی، نیز، دادگاه در مقابل درخواست دستور موقت، تکلیفی به قبول این امر ندارد و صدور دستور موقت منوط به احراز فوریت امر توسط دادگاه است.
موضوع دستور موقت
موضوع دستور موقت در دعاوی خانوادگی می‌تواند مالی باشد مانند هزینه نگهداری اطفال یا غیرمالی مانند حضانت و ملاقات طفل. همچنین موضوع دستور موقت طبق ماده ۳۱۶ آیین دادرسی مدنی ممکن است دایر بر توقیف مال، انجام عمل یا منع از امری باشد. اما موضوع دستور موقت در دعوای حضانت از آنجا که طفل کالا نیست و در زمره اموال قرار نمی‌گیرد نمی‌تواند توقیف مال باشد. دستور موقت در خصوص حضانت به عنوان مثال در زمانی است که حضانت طفل با پدر است، و وی اجازه ملاقات با مادر طفل را ندهد، در این حالت مادر وی می‌تواند در قالب دستور موقت از دادگاه صالح بخواهد که در این خصوص دستوری سریع و خارج از نوبت صادر کند.
موارد صدور دستور موقت در امور خانواده حصری نیست
در قانون حمایت خانواده ۵۳ مصادیق صدور دستور موقت برای دعاوی خانوادگی حصری و محدود بود. به همین دلیل، در سایر دعاوی داخل در صلاحیت دادگاه خانواده، مقررات عام آیین دادرسی مدنی اجرا می شد. این مصادیق عبارت بود از حضانت، نگهداری اطفال و نفقه زن. همان‌طور که مشخص است در قانون حمایت از خانواده سابق، صدور دستور موقت برای ملاقات طفل پیش‌بینی و تجویز نشده بود. اما ماده ۷ قانون حمایت خانواده مصوب ۹۱ با آورده واژه «از قبیل» پیش از ذکر مصادیق دعاوی خانوادگی (حضانت، نگهداری و ملاقات طفل) نشان می‌دهد که موارد فوق‌الذکر جهت صدور دستور موقت تمثیلی است و حصری نیست.
دستور موقت خسارت احتمالی نمی خواهد
در قانون آیین دادرسی مدنی طبق ماده ۳۱۹ دستور موقت، همواره بعد از گرفتن تامین صادر می شود. اما دستور موقت در دعاوی خانوادگی به جهت تامین مصلحت کودک و حمایت از نهاد خانواده، نیازمند سپردن تامین (خسارت احتمالی) نیست.
همچنین اجرای دستور موقت در دعاوی خانوادگی، برخلاف دستور موقت در آیین دادرسی مدنی، به دلیل فوریت امر نیازی به تایید رئیس حوزه قضایی ندارد و باید فورا اجرا شود.
دستور موقت مقید به زمان است
دستور موقت در دعاوی خانوادگی مقید به زمان است یعنی اگر دادگاه ظرف شش ماه راجع به اصل دعوی اتخاذ تصمیم نکند؛ دستور موقت بدون نیاز به درخواست ذی‌نفع، خود به خود، لغو و از آن رفع اثر می‌شود. همچنین دادگاه در این خصوص اختیار ندارد بلکه مکلف به لغو قرار و رفع اثر از دستور موقت است و تنها راه گریزی که قانون‌گذار در ادامه ماده پیش‌بینی کرده است، آن است که دادگاه مجددا دستور موقت صادر کند. در حالی‌که دستور موقت در آیین دادرسی مدنی مقید به مهلت خاصی نیست و تا صدور حکم نهایی پابرجاست.
نکته مهم آنکه به نظر می‌رسد این مهلت ۶ ماهه صرفا ناظر به موردی است که دادگاه نتواند راجع به اصل دعاوی خانوادگی اتخاذ تصمیم کند و در سایر موارد مثل مرتفع شدن جهتی که موجب دستور موقت است یا استرداد دادخواست یا استرداد دعوا یا انصراف کلی از دعوا یا اقامه نکردن اصل دعوا از آنجا که در این موارد قانون حمایت از خانواده قواعد خاصی را بیان نکرده، در نتیجه، همان قواعد مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص دستور موقت ( مواد ۳۱۰ تا ۳۲۵) در دادگاه‌های خانواده نیز الزامی است.
مرجع صالح دستور موقت در امور خانواده
همانند دستور موقت در آیین دادرسی مدنی، دستور موقت در دعاوی خانوادگی، نیز، مستلزم درخواست خواهان است و دادگاه نمی‌تواند راسا آن را صادر کند. مرجع صالح برای رسیدگی به درخواست دستور موقت دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد و از آنجا که امر حضانت به موجب بند ۱۰ ماده ۴ قانون حمایت از خانواده، در صلاحیت دادگاه خانواده است؛ در نتیجه دادگاه صالح برای صدور دستور موقت، دادگاه خانواده‌ای است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد.
نتیجه گیری
دستور موقت در اموری صادر می شود که فوریت دارد و برای جلوگیری از ضایع شدن حقوق افراد، دادگاه اقدام به صدور دستور موقت می کند. در قانون حمایت خانواده جدید صدور دستور موقت در خصوص حضانت، نفقه، نگهداری و مواردی از این قبیل پیش بینی شده است که بر خلاف دستور موقت معمولی نه نیاز به سپردن خسارت احتمالی دارد نه نیاز به تایید رییس حوزه ی قضایی
سوالات متداول
دستور موقت در امور خانوادگی در چه اموری صادر می شود
این امور حصری و محدود نیستند و دادگاه در اموری مانند حضانت، نگهداری و ملاقات طفل و نفقه زن و محجور که تعیین تکلیف آنها فوریت دارد دستور موقت صادر می کند.
مهلت دستور موقت امور خانواده چقدر است؟
چنانچه دادگاه طی شش ماه راجع به اصل دعوا تصمیمی نگیرد، دستور موقت برداشته می شود.
من وکیل هستم شرایط همکاری در این سایت چه مواردی می باشد؟
سلام: باید بعد از ثبت نام خودتان را به وکیل ارتقا دهید و منتظر تاییدی از پشتیبانی بمانید.