در قانون مدنی تعریفی از جهیزیه به میان نیامده است که یکی از اشکالات وارده به این قانون نیز، سکوت قانون گذار در این باره و مسکوت گذاشتن این مسئله چالشی مابین خانواده ها می باشد.
- جهیزیه مالی است که زوجه در بدو ورود به منزل شوهر می برد و مسئله ما از همین مبحث شروع می شود که آیا زوجه ملزم و موظف است که مالی به خانه شوهر ببرد؟
- درصورت بردن اسباب و اثاثیه به منزل شوهر آیا شوهر بر آن اموال حقی پیدا می کند؟و در نهایت خود زوجه نسبت به اموالی که به منزل شوهرش برده چه حقی دارد؟
آیا شریک می شوند در اموال یا زوجه مالکیتش باقی می ماند؟ این سوالاتی است که در این نوشته به آن ها پاسخ داده می شود.
جهیزیه چیست؟ و حقی که زوج نسبت به آن دارد
جهیزیه مالی است که زن بنابر عادات و رسوم در موقع ازدواج به منزل شوهر می برد تا علاوه بر استفاده خود نیز به شوهر اباحه تصرف (صرفا اجازه ای برای استفاده کردن) می دهد و اموال (جهیزیه) در مالکیت زوجه است و زوج (شوهر) هیچ حقی جز استفاده و بهره بردن از آن ندارد.
حق شوهر بر این اموال مانند حق افراد بر اموال عمومی می باشد که در خیابان است و یا وسایل و فضای سبزی که در پارک ها می باشد کودکان و افراد می توانند به پارک رفته تفریح خود را کرده و آن جا ترک کنند و همانطور که کسی ادعای مالکیتی به اموال عمومی ندارد؛ شوهر هم نمی تواند بر اموال جهیزیه زن ادعایی داشته باشد.
آیا خانواده دختر موظف به تهیه جهیزیه اند؟ ماهیت توافق بر جهیزیه چیست؟
دختر و خانواده او هیچ الزامی قانونی برای تهیه و آوردن جهیزیه به منزل شوهر ندارند و صرفا رسومات و عادات عرفی سبب شده تا مردم تصور کنند که این رسم برای دختر و خانواده اش جز اعمالی است که اگر آن را انجام ندهند چه بسا شوهر می تواند از طریق قانون او را مجبور کند.
اما چنین تصوری اشتباه است و حتی زوجه می تواند از زوج تقاضای تهیه مسکن با اسباب و لوازم منزل مشترک نماید و تعهدی به آوردن جهیزیه به منزل مشترک از جهت حقوقی و قانونی نخواهد داشت.
البته این عدم الزام قانونی مانع توافق در این باره و رسومات موجود بین خانواده ها نخواهد بود.
پایبندی به چنین رسم و رسوماتی و توافق خانواده بر تهیه و تخصیص جهیزیه از سوی دختر و خانواده او برابر ماده ۱۰ قانون مدنی بین طرفین معتبر و لازم الاجرا می باشد.
تهیه اثاث منزل وظیفه قانونی کیست؟
همانطور که گفته شد زوجه و خانواده وی هیچ الزامی مبنی بر تهیه اثاث منزل ندارند اما بر خلاف زوجه، زوج (شوهر) موظف است که نه تنها مخارج زوجه را در حین زندگی متقبل شود بلکه پس از تهیه مسکن اثاث البیت (وسایل خانه) را تهیه کند و حتی در صورت سر باز زدن از چنین وظیفه ای برای او مجازات در نظر گرفته شده است.
تهیه اثاث منزل ذیل نفقه زن قرار می گیرد و همانطور که مستحضر هستید نفقه زن بر عهده مرد است و نفقه در قانون عبارت است از همه نیاز های متعارف و متناسب با وضعیت زوجه از قبیل:
مسکن، البسه، غذا، اثاث منزل و هزینه های درمانی و بهداشتی و همچنین خادم در صورت عادت یا احتیاج به واسطه نقصان یا مرض است و عدم رعایت این فرض قانونی با وجود استطاعت مالی، دارای مجازات کیفری است که ممتنع (شوهر) به حبس ۶ ماه تا دو سال محکوم می شود.
تفاوت وسایل شخصی زوجه با جهیزیه
جهیزیه با سایر وسایل شخصی زوجه در خانه متفاوت است و جهیزیه مجموعه ای است از وسایلی که عروس به هنگام رفتن به خانه شوهر با خود می برد.
جهیزیه متعلق به زوجه است و شوهر می تواند از آن ها استفاده کند اما وسایل شخصی زوجه وسایلی است که عموما توسط خود او مورد استفاده قرار می گیرد و او همسر خودش را مجاز به استفاده ندانسته است و چه بسا استفاده کاربردی برای مرد نداشته باشند و عموما جز وسایلی هستند که برای بانوان می باشند (لوازم آرایش و …)، بر خلاف جهیزیه که هر دو از آن بهره می برند. البته اینگونه وسائل نیز در مالکیت زوجه هستند
استرداد جهیزیه
زوجه می تواند هر وقت بخواهد (حتی قبل از طلاق) جهیزیه خود را مسترد کند و اگر با ممانعت زوج مواجه شد، با طرح دادخواستی تحت عنوان استرداد جهیزیه، این امر میسر خواهد بود.
زیرا زوجه مستقلا می تواند در دارایی خود هر تصرفی را که می خواهد انجام بدهد و جهیزیه جز دارایی زوجه بوده، حتی می تواند زوج را از دسترسی به آن منع کرده و همانطور که بیان شد از وی (شوهر) درخواست تهیه منزل و اثاثیه منزل کند و جهیزیه خودش را نیز محفوظ دارد و امکان استفاده از آن را ندهد.
سیاهه کردن جهیزیه
جهیزیه ممکن است تحت یک سیاهه (لیست، صورتحساب) که به امضا شوهر رسیده به منزل زوجین وارد شود و یا بدون فهرست کردن از سوی زوجه؛ در حالت نخست، اگر اختلافی مابین زوجین در خصوص جهیزیه پیش آید زوجه با کارشناس رسمی دادگستری با سیاهه ای که امضای زوج رسیده آن اموال را استرداد می کند.
اما اگر زوجه اموال را به شوهر به صورت امانت داده تا وی از آن ها نگهداری کند و سپس شوهر مدعی شود که اموال تلف شده اند، چون مدعی اوست پس باید ادعای خویش را اثبات کند و اگر از پس اثبات بر نیاید وی ملزم به رد آن اموال می باشد.
- اگر واقعا اموال تلف شده باشند بستگی دارد که در زمان تلف اموال، وی مقصر بوده یا خیر؟
اگر تقصیری داشته باشد که مسئولیت اموال بر عهده اوست ولی اگر نقص و تلف به وسیله بلاهای آسمانی و یا حوادثی خارج از اراده شوهر بوده، دیگر مسئول نمی باشد چون وی امین می باشد و مسئولیت صرفا زمانی متوجه اوست که تقصیری مرتکب شده باشد.
نتیجه گیری
جهیزیه مالی است که دختر به منزل شوهر می برد و شوهر هیچ حقی بر آن مال ندارد و صرفا وی می تواند از آن ها استفاده کند که در اصطلاح حقوقی حقوقدانان به آن اباحه تصرف می گویند.
زوجه هیچ وظیفه ای بر تهیه اثاث منزل و به اصطلاح عرفی جهیزیه ندارد و اگر جهیزیه ای تهیه می شود بر مبنای عرف و عادات و رسوم خانواده هاست.
که از قدیم الایام بر جا مانده است، و به همین علت است که گفته می شود دختر هر لحظه می تواند جهیزیه خودش را از منزل شوهر خارج کند و حتی در صورت تهیه جهیزیه و بردن آن به منزل شوهر، آن ها را از بسته بندی خود خارج نکند و شوهر را ملزم به تهیه اثاث منزل بکند.
تهیه اثاث منزل طبق بند قبلی بر عهده شوهر است و اثاث منزل ذیل نفقه می باشند که اگر شوهر تحت شرایطی آن را تادیه نکند مجازات قانونی برای او در نظر گرفته شده است.
سوالات متداول
اموال و اثاث البیتی است که زوجه در بدو ورود به منزل شوهر می برد تا برای ادامه زندگی از آن استفاده نمایند و در مالکیت زن می باشد
این وظیفه را قانون بر شوهر بار کرده است در ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی که اثاث البیت را ذیل نفقه بیان نموده است.
شوهر صرفا حق استفاده از آن ها را دارد و مالک حقیقی آن ها زن است که هر تصرفی بخواهد می تواند کند.
سلام وقتتون بخیر …برای استرداد جهزیه به دادگاه رفتم و یک میلیون هم پرداختم ولی باز شوهرم با حرف هاش منو راضی به آشتی کرد الان یک هفته است به خونه برگشتم… حالا میگه برو یک میلیون و از دادگاه پس بگیر … ۲ تا سوال داشتم اول اینکه به دادگاه چه بگویم تا پولم و پس بدن ؟؟؟
دوم اینکه من چیکار کنم که اگه بخوام مجدد برای استرداد جهیزیه اقدام کنم مشکلی پیش نیاد و نگن بخشیدی ..؟
لطفا من راهنمایی کنین
با تشکر فراوان
سلام: مبلغ قابل استرداد نیست و مجددا هم می توانید اقدام به استرداد جهیزیه نمایید.