علارغم تصور مردم مجازات با پول، قابل خریدن نیست . تنها در یک سری جرائم امکان تبدیل حبس به مجازات جایگزین حبس و جزای نقدی وجود دارد آن هم با وجود شرایطی که یکی از مهم ترین این شرط ها وجود جهات تخفیف است. همچنین در بعضی از جرائم مجرم اعمالی مانند رساندن مضروب به بیمارستان و همکاری با پلیس انجام می دهد که شایسته است در مجازاتش تخفیف قائل شد.
جهات تخفیف در جرائم تعزیری در صورت صلاحدید قاضی موجب کاهش میزان مجازات می شوند.
انواع تخفیف مجازات بر طبق قانون
تخفیف مجازات عبارت است از کاهش میزان مجازات مقرر قانونی به کمتر از آن.در قانون مجازات ما، تخفیف مجازات از دو طریق پیش بینی شده است:
- اول از طریق کیفیات مخففه که در ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی آمده و چنانچه متهمی یک یا چند مورد از آنها را داشته باشد می تواند از مقام قضایی درخواست تخفیف مجازات خود را نماید. (برای مثال گذشت شاکی یا مدعی خصوصی). ولی باید در نظر داشت در این موارد، قاضی مجبور به اعمال تخفیف نیست؛ بلکه صرفا می تواند به اختیار خود تخفیف لحاظ کند یا خیر.
- دوم از طریق معاذیر قانونی . یعنی قانونگذار در جرم یا جرایم خاص دادگاه را موظف می‌کند به دلایلی( نظیر همکاری مرتکب، ندامت او و…) مرتکب را از مجازات معاف کند یا مجازات او را تخفیف دهد. برای مثال تبصره ۲ ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی که مطابق آن، راننده ای را که مصدوم را به مراکز درمانی رسانده یا مأمورین را از واقعه مطلع نماید، مشمول تخفیف مجازات دانسته است.
شرایط تخفیف مجازات طبق ماده ۳۸
در زیر شرایطی را که وجود آنها در متهم طبق ماده ۳۸، می تواند منجر به تخفیف مجازات گردد ،ذکر و بطور جداگانه، هر کدام از آنها را توضیح می دهیم.
- گذشت شاکی یا مدعی خصوصی: این سطر مربوط به جرایم غیر قابل گذشت می‌باشد. در این جرایم چنانچه شاکی خصوصی از ادامه رسیدگی به پرونده صرف نظر کند، می توان از آن، جهت تخفیف متهم استفاده نمود.
- همکاری موثر متهم در شناسایی شرکا یا معاونین، پیدا کردن آثار جرم، یا کشف اموال و اشیای حاصله از جرم یا بکار رفته برای ارتکاب جرم.
در پاره ای موارد مرتکب پس از ارتکاب جرم، با مامورین جهت پیدا کردن آثار جرم و یا سایر همدستان و شرکا و…همکاری می نماید البته این همکاری باید موثر باشد و به تعبیر عامیانه نوشدارو بعد از مرگ سهراب نباشد! برای مثال بعد از فرار متهمین یا از بین رفتن صحنه جرم نباشد. - تحریک متهم توسط قربانی: چنانچه شرایط خاصی در ارتکاب جرم موثر بوده است؛ برای مثال در جرم قتل، چنانچه مقتول، حرف هایی زده باشد که موجب تحریک قاتل شده باشد شاید بتوان آن را به عنوان جهت تخفیف در نظر گرفت.همچنین انگیزه شرافتمندانه متهم از ارتکاب جرم نیز می تواند علتی جهت تخفیف باشد.
- اعتراف و اقرار متهم قبل از آنکه تحت تعقیب قرار گیرد، و یا در حین رسیدگی، به نحو موثری با مقامات قضایی همکاری و اقرار نماید.
- پشیمانی متهم از ارتکاب جرم، نداشتن سوء سابقه و یا وضعیت خاص متهم از قبیل کهولت و بیماری
- کوشش متهم به منظور کم کردن آثار جرم و اقدام جهت جبران زیان ناشی از جرم
- چنانچه زیان وارده به قربانی، خفیف و سبک باشد
- چنانچه متهم به عنوان شریک یا معاون جرم تحت پیگرد باشد و در وقوع جرم نقش چندانی هم نداشته باشد.
در چه مواردی دادن تخفیف ممنوع است؟
در بعضی موارد اعمال جهات تخفیف توسط مقام قضایی ممنوع است. این موارد به قرار زیر می باشند:
- ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی:” هرگاه مصدوم احتیاج به کمک فوری داشته باشد و راننده با وجود امکان رساندن مصدوم به مراکز درمانی، و یا کمک گرفتن از مامورین انتظامی از این کار خودداری کند و یا به منظور فرار از تعقیب، محل حادثه را ترک و مصدوم را رها کند علاوه بر تشدید مجازات، دادگاه نمی تواند در این مورد، به متهم تخفیف دهد.
- ماده ۷ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر: مجازات اشخاصی که مبادرت به اعمال مجرمانه نسبت به آمر به معروف و ناهی از منکر نمایند، قابل تخفیف یا تعلیق نیست و صدور حکم مجازات قابل تعویق نمی‌باشد.
- تبصره ۵ ماده ۱ قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی:” هیچ‌یک از مجازات های مقرر در این قانون، قابل تعلیق نبوده و همچنین اعدام و جزاهای مالی و محرومیت و انفصال از خدمات دولتی و نهادها از طریق محاکم قابل تخفیف نمی‌باشند.
بیشتر بخوانید: جرم تهدید، انواع تهدید و مجازات جرم تهدید
تخفیف مجازات پس از صدور حکم قطعی
گذشت شاکی حتی پس از صدور حکم قطعی نیز می تواند منجر به تخفیف مجازات وی گردد.
طبق ماده ۴۸۳ قانون مجازات اسلامی: ” هرگاه شاکی یا مدعی خصوصی در جرایم غیر قابل گذشت، پس از قطعی شدن حکم از شکایت خود صرف نظر نماید، محکوم علیه می تواند از دادگاه صادر کننده حکم قطعی، درخواست نماید در میزان مجازات او تجدید نظر شود.
میزان تخفیف مجازات
طبق ماده ۳۸ قانون مجازات اسلامی چنانچه شخصی، مرتکب جرمی شده باشد که مجازات آن مثلا یک سال حبس باشد، ابتدا باید درجه مجازات را طبق ماده ۱۹ قانون مجازات، تعیین نمود که درجه ۶ می‌باشد. حال اگر آن شخص یکی از جهات تخفیف ماده ۳۸ را داشته باشد می توان حبس او را یک تا دو درجه کاهش داد یعنی تا درجه هفت یا هشت.
مطابق ماده ۳۷ قانون مجازات اسلامی و اصلاحی قانون کاهش مجازات حبس های تعزیری، در صورت وجود یک یا چند جهت از جهات تخفیف موجود در ماده ۳۸، دادگاه می تواند مجازات تعزیری را به نحوی که به حال متهم مناسب تر باشد به شکل زیر کاهش دهد یا تبدیل کند:
- الف- تقليل مجازات حبس به ميزان يك تا سه درجه در مجازاتهای درجه چهار و بالاتر؛
- ب- تقلیل مجازات حبس درجه پنج و درجه شش به میزان یک تا دو درجه یا تبدیل این مجازات و مجازات حبس درجه هفت حسب مورد به جزای نقدی متناسب با همان درجه؛
- پ- تبديل مصادره کل اموال به جزاي نقدي درجه يک تا چهار؛
- ت- تقلیل انفصال دائم به انفصال موقت به ميزان پنج تا پانزده سال؛
- ث- تقليل ساير مجازات‌هاي تعزيري به ميزان يک يا دو درجه یا تبدیل آن به مجازات دیگر از همان درجه يا یک درجه پایین‌تر؛
تبصره- چنانچه در اجرای مقررات این ماده یا سایر مقرراتی که به موجب آن مجازات تخفیف می¬یابد، حکم به حبس کمتر از نود و يک روز صادر شود، به مجازات جایگزین مربوط تبدیل می¬شود.
عفو مجازات
عفو مطابق قوانین ایران از دو طریق انجام می شود. یکی بصورت عفو عمومی و دیگری عفو خصوصی
عفو خصوصی توسط رهبر و به محکومان داده می شود اما عفو عمومی توسط قانون اعمال می شود و در نتیجه آن دادرسی و اجرای حکم متوقف می شود و همه ی آثار جرم از بین می رود.مانند مصوبه ی عفو عمومی سال ۵۸: کلیه کسانی که تا تاریخ ۱۳۵۸/۲/۱۸ در مراجع قضایی مورد تعقیب قرار گرفته‌اند اعم از اینکه حکم قطعی درباره آنان صادر شده یا نشده ،حسب مورد از تعقیب یا مجازات قضایی معاف خواهند شد، اما مشروط به اینکه شاکی یا مدعی خصوصی نداشته یا شاکی از شکایت خود گذشت کرده باشد.
تفاوت عفو عمومی و خصوصی مطابق قوانین
- اولا عفو خصوصی فقط شامل محکومانی است که حکم آنها قطعی شده است بنابراین متهمان و کسانی که حکم آنها قطعی نشده است را نمی توانند مورد عفو خصوصی قرار داد، در حالیکه عفو عمومی هم شامل محکومان می شود و هم شامل افرادی که متهم هستند.
- در عفو عمومی مجازات تبعی جرم نیز از بین می رود بنابراین سوء پیشینه کیفری نیز از سابقه او حذف می شود؛ ولی در عفو خصوصی سوء پیشینه کیفری حذف نمی شود.
- عفو خصوصی جنبه شخصی دارد و فقط شامل شخصی می شود که حکم عفو برای او صادر شده است و نه معاونین و شرکای جرم در حالیکه عفو عمومی، شامل حال تمام افراد دخیل در جرم از جمله شرکا و معاونین نیز می شود.
- عفو خصوصی مطابق ماده ۹۶ از طریق رهبر انجام می شود (البته پس از پیشنهاد رییس قوه قضاییه) در حالیکه عفو عمومی از طریق قوه قانونگذاری.
- هم عفو عمومی و هم عفو خصوصی مطابق ماده ۹۷ و ۹۷ قانون مجازات اسلامی، فقط شامل جرایم تعزیری است زیرا قصاص و دیه حق الناس بوده و مشمول عفو قرار نمی گیرند.
- عفو خصوصی می تواند شامل تمام مجازات نباشد بلکه بخشی از آن بخشیده شود در حالیکه عفو عمومی شامل کل مجازات است.
نحوه ی تقاضای عفو
در گذشته، واحد سجل کیفری و عفو و بخشودگی در معاونت اجرای احکام وجود داشت که افراد با مراجعه به آن و نداشتن موانع عفو، درخواست خود را ثبت می کردند
اما اکنون با وجود سامانه عدلیران یا همان ثنا ثبت درخواست به شکل اینترنتی ممکن است. به این صورت که بعد از مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و ثبت نام در ثنا، وارد قسمت ثبت و پیگیری درخواست عفو شده و درخواست خود را ثبت نمایید.
جرائم غیر قابل عفو
- جرائم حق الناسی مانند سرقت، تخریب و….
- سرقت مسلحانه
- تجاوز به عنف
- جاسوسی
- محاربه و فساد فی الارض
- قاچاق سلاح و مهمات و قاچاقچیان حرفه ای مواد مخدر
- اختلاس
- ارتشا
نسخ قانون
نسخ قانون نیز یکی از دلایل سقوط و منتفی شدن مجازات می‌باشد. نسخ به معنی بی اعتبار شدن قانونی است که در گذشته دارای اعتبار بوده و نقض آن نیز دارای مجازات می بوده.
به موجب ماده ۱۰ قانون مجازات اسلامی، نسخ قانون، تعقیب و اجرای مجازات را موقوف می‌کند. به این معنا که هرگاه قانونی اعتبار گذشته خود را از دست بدهد، متهمینی که به دلیل نقض آن در حال اجرای مجازات می‌باشند، تبرئه می شوند
نتیجه گیری
باید گفت که مجرمین با انجام دادن یک سری اعمال و یا داشتن یک سری شرایط مشمول تخفیف می شوند و مجازات آن ها کمتر از میزان اصلی اش می شود. جهات تخفیف به طور کامل در ماده ۳۸ قانون مجازات بیان شده است.
عفو نیز از جمله موارد سقوط مجازات است که انواع مختلفی دارد و عفو خصوصی فقط شامل محکومین می شود. با نسخ شدن قانون هم مجازات آن از بین می رود.
سوالات متداول
توبه موجب تخفیف حبس می شود؟
بله توبه در جرائم تعزیری درجه شش، هفت و هشت موجب سقوط مجازات و در سایر جرائم تعزیری موجب تخفیف است
در صورت همکاری با پلیس شامل تخفیف می شویم یا خیر
اگر قاضی همکاری موثر شما را که نتیجه بخش بوده احراز نماید، این اختیار برای او هست که در میزان مجازات شما تخفیف را لحاظ کند اما اجباری در این کار ندارد.
کسی ک ۶ماه تا ۱سال زندانی دارد.بهش تخفیف مجازات میدن ک کمتر بشه خبس زاندانی
سلام قابل تخفیف که هست ولی بسته به نظر قاضی داره
سلام چگونه میشه بعد از صدور حکم قطعی درخواست تخفیف مجازات نمود؟
سلام باید به دادگاهی که حکم قطعی و صادر کرده درخواست تخفیف داد
همسر متهم میتونه این درخواست رو بکنه؟باید نامه نوشته بشه و به اون دادگاه پست بشه ؟
همسرم دوسال وسه ماه حبس داره هفتاو پنج روزش رو کشیده حالا کی میشه براش سند گذاشت که بیاد نیمه باز باتشکر
سلام من به جرم کالایه قاچاق ممنوع بهداشتی به ۶ ماه زندان محکوم شدم هیچ سابقه ای ندارم باید چکار کنم ایاقاضی نمیتونه منو ببخشه
سلام من به شیش ما زندانی و جزایه نقدی در حمل کالایه ممنوع محکوم شدم وهیچ سابقه کیفری ندارم ایا میتوان درخواست عفو بدهم
سلام کسی که به ۳۰ سال محکوم شده سابقه هم نداری در پرونده مواد مخدر حبسش با قانون جدید نصف میشه و کی این کار رو انجام میده با تشکر
سلام وقت بخیر ،حکم برای فردی که ۱۰ سال مقرر شده ،والان حبس تعزیری ،ایا ماده تخفیف مجازات محکوم به جعل هست که تخفیف مجازات بشه ظمنا سو سابقه نداره وخودش اقرارکرده
سلام ببینید ماده تخفیف مجازات ماده ۳۷ و ۳۸ قانون است که شامل همه ی جرایم است ولی تخفیف دادن بسته به نظر قاضی دارد و اجباری نیست
این عفو ها که اعلام میشه چطور باید پیگیری کنیم که به چه کسانی تعلق داره؟
سلام خدمت وکلای محترم من سه سال حبس دارم چهار ماه کشیدم ولی ۲۴۳میلیون رد مال دارم تخفیف شاملم میشه درخواست بدم
باسلام؛ برادرمن ۱۴ سال حبس دارد (حکم قطعی جرم بغی ) ،، و ۱۲ سال است در زندان است . آیا می شود برای ۲ سالِ باقی مانده کاری کرد ؟؟می شود درخواست عفوداد؟؟اگرچنانچه راهی دارد ممنون میشم راهنمایی بفرمایید .
سلام میتوانید درخواست عفونمایید چون جرم امنیتی است قبول عفو دشوار است
سلام من به ۷ماه حبس و ۵۰۰میلیون تومان جریمه نقدی محکوم شدم. برا تخفیف باید چکار کنم
سلام بسته به نوع جرم و اوضاع و احوال خود قاضی اختیار اعمال تخفیف را داراست
سلام
همسر من دوتا پرونده داشت هردو خرید مال مسروقه.. در خواست ادغام داد اما قاضی یکی از پرونده اش گف که آغوش کنیم و ماده ۴۸۳ بزنیم.. حالا باتوجه به اینکه اون پرونده با گرفتن رضابت شاکی بسته شده بود، ۴۸۳ دوباره روی همون اعمال شد و اون دوسال حبس همچنان باز موند.. میخوام بدونم دوباره میتونه از ماده ۴۸۳ استفاده کنه؟؟
چیکار کنیم که این پروندشم بسته شه با توجه به اینکه شاکی خصوصی نداره و مجازاتش از طرف دولت قطعی الاجرا شده؟
سلام: اگر رای قطعی باشد و مدت سپری نشده باشد می توانید اعاده دادرسی نمایید.
سلام من دادگاه تجدیدنظر ۶ ماه حبس رو برام قطعی کرده
میشه درخواست بدم ۶ ماه حلس رو برام به جرینه تبدیل کنن؟
ممنون میشم جواب بدین
سلام:این ۶ماه جایگزین حبس اختیاری است و قاضی ملزم به اعمال ان نیست.
به خاطره رابطه نامشروع ۲ سال حکم قطعی گرفتم که بیمارستان امین اباد کار کنم اونم هفته ای یک روز ،الان ۸ ماه از ۲سال محکومیت خود رو سپری کردم چکار کنم بقیه این ۲سال رو عفو کنن یا ببخشن که نرم ….
سلام: می توانید درخواست ازادی مشروط نمایید.
سلام برادر بنده به جرم قاچاق اسلحه به ۱ث سال حبس محکوم شد الان نزدیک ۱۸ ماه زندانی هست ایا تخفیف مجازات شاملش میشه
باسلام
از شرایط تخفیف مجازات قاچاق اسلحه عبارت است از همکاری متهمان و محکومان جرائم موضوع این قانون با مأموران نظامی، انتظامی و امنیتی برای کشف اسلحه، مهمات، اقلام و مواد تحت کنترل و شناسایی و تعقیب معاونین و شرکاء جرائم موضوع این قانون به تشخیص مراجع قضائی رسیدگی‌کننده در مجازاتهای تعزیری درجه یک تا شش، موجب یک درجه تخفیف و در مجازاتهای تعزیری درجه هفت و هشت موجب معافیت از مجازات قانونی می‌شود. با شماره ۰۲۱۹۱۰۰۲۰۹۰ تماس بگیرید تا وکیل متخصص کیفری شما را بصورت کامل راهنمایی نمایند. موفق باشید.
سلام من ٢سال حبس دارم که از تجدید نظر قطعی شد رفت اجرای احکام دوباره لایحه نوشتم دادم پرونده برگشت تجدید نظر ٦ ماه کم شد و قطعی شد
چکار میتونم بکنم الان میشه به دیوان عالی ارجاع داد چون بیگناه متهم شدم
سلام: اگر قابل فرجام باشد و مدت سپری نشده باشد می توانید فرجام خواهی یا اعاده دادرسی نمایید برای راهنمای بیشتر از وکلای انلاین سامانه وکیل تاپ مراجعت نمایید.
سلام ١٥سال حبس بخاطر ٢٥٠گرم شیشه دارم و سابقه دوم هست که دارم…الان حدود یکسال هست که در زندان هستم….ایا تقاضای تخفیف مجازات برای ما امکان پذیر هست یا خیر
سلام: با توجه به وجود سابقه کیفری با شرایط تخفیف شما موافقتی نخواهد شد.
سلام بنده به دوسال حبس محکوم شدم وبا توجه به درخواست وکیل بنده به ۹۱روز حبس تخفیف داده شد آیا میشه این مجازات بخشیده بشه در صورتی که سابقه ندارم
سلام: در صورتی که میزان حبس به تخفیف مبدل شود دیگر نمی توان اقدام به جایگزین حبس صادر کرد ولی این میزان بر اساس قانون وفق ماده ۳۷قانون مجازات چون درجه ۷ می باشده به جزای نقدی درجه ۷تبدیل خواهد شد برای راهنمایی بیشتر از طریق وکلای انلاین سامانه وکیل تاپ مشاوره نمایید.
سلام بنده محکوم به مبلغ ۷میلیاردو۶۰۰میلیون تومان جریمه شدم قاچاق لوازم آرایشی بهداشتی ماده ۴۷۷و۴۷۴کردم ولی متاسفانه هیچ کدام شامل حالم نشد میشه راهنمایی کنی
سلام: اعاده دادرسی شما قبول نشده است و شما محکوم به پرداخت این مبلغ خواهید شد و باید دادخواست اعسار به دادگاه داده تا بر اساس اقساط پرداخت شود.
سلام برادرم به ده سال حبس بخاطر آدم ربایی درسال۹۲ محکوم شد وتاالان درحبس است.چه راهی برای آزادیمشروط وعفو و… ایشان هست.؟محل حرم یه استان دیگه بوده.دادگاه اون استان نیابت کامل برایتسهیلات رفاهی(اشتغال و….) نمی‌ده.چکاربایدبکنیم..آیا دادگاه استان محل سکونت و زندان اختیار اشتغال باز و…. دارند؟
سلام: اگر قبلا از ازادی مشروط استفاده نکرده باشد می تواند با سپری شدن یک سوم از میزان حبس از قاضی اجرای احکام درخواست ازادی مشروط نمایید.
سلام برادرم از دادگاه تجدبد نظر ۶ ماه حبس دارد ک ۳۵ روز از اون میگذره سابقه دوم هم هست ایا درخواست تخفیف مجازات و کاهش تراکم زندان میتوانیم بدهیم ؟این درخواست را جه کسی میتواند بدهد؟ ممنون
سلام: به دلیل وجود سابقه کیفری دادگاه تخفیفی در نظر نخواهد گرفت و به حکم صادر شده محکوم خواهد شد و می تواند با تسلیم به رای دادگاه درخواست تخفیف نماید تا دادگاه به میزان یک چهارم بهش تخفیف دهد.