مهریه عندالاستطاعه یعنی چه؛ تفاوت مهریه عندالاستطاعه با مهریه عندالمطالبه

در حقوق ایران دو نوع ازدواج داریم: ازدواج دائم و ازدواج موقت. به موجب قانون مدنی با ازدواج دو طرف حقوق و تکالیفی برای طرفین ایجاد می گردد که می تواند جنبه مالی یا غیرمالی داشته باشد. یکی از وظایف و تعهدات مرد در زندگی زناشویی که بلافاصله پس از جاری شدن عقد نکاح بین او و همسرش ایجاد می گردد تعهد وی به پرداخت مهریه زن می باشد.

در ازدواج دائم شرطی مبنی بر لزوم تعیین مهریه وجود ندارد و طرفین می توانند عقد نکاح را بدون تعیین مهریه منعقد نمایند و یا حتی می توانند در ضمن عقد نکاح شرط نمایند که ازدواج هیچ نوع مهریه نداشته باشد و فاقد مهریه باشد ولی بلعکس در نکاح موقت چنین امری ضروری و لازم است و نکاح موقت باید همواره دارای مهریه تعیین شده باشد چرا که به موجب قانون هر عقد نکاح موقتی که بدون تعیین مهریه منعقد گردد باطل است.

مرد ملزم است در هر صورتی به این تعهد خود عمل نماید و هیچ فرضی را نمی توان مطرح نمود که در صورت وقوع آن تعهد به پرداخت مهریه زایل شود. بنابراین در مواقعی مثل سوء رفتار زن یا نشوز وی و یا هر مورد دیگری حقی که وی بر مهریه دارد از بین نخواهد رفت.

مدتی است که برای مهریه تقسیم‌بندی جدیدی مطرح نمودند که آن تقسیم‌بندی عبارت است از مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه. مهریه عندالاستطاعه با ابلاغ بخشنامه ثبتی رواج یافت. پیش از این بخشنامه تمامی مهریه ها که در عقود نکاح درج می گردید به صورت عندالمطالبه بود و زن هر وقت که می خواست می توانست آن مهریه را از همسرش مطالبه نماید و مردم موظف بود مهریه را به وی بپردازد و در صورتی که از این امر امتناع می کرد زن می توانست او را روانه زندان کند ولی امروزه نوع دیگری از مهریه وجود دارد که تفاوت هایی را با مهریه عندالمطالبه دارا می باشد در این نوشتار قصد بررسی این نوع از مهریه را داریم.

مهریه عندالاستطاعه چیست و چه ویژگیهایی دارد

مهریه عندالاستطاعه مهریه ای است که برای پرداخت آن توسط مرد با توافق طرفین شرطی قرار داده شده است و آن شرط عبارت است از تمکن مالی مرد به پرداخت مهریه.

به بیان ساده‌تر مهریه عندالاستطاعه مهریه است که طرفین در عقد توافق نموده اند که زمانی پرداخت شود که مرد توانایی پرداخت آن را دارد و در غیر این صورت زن نمی تواند آن را از همسر مطالبه کند.

مهریه عندالاستطاعه می تواند نسبت به کلیه مهریه و یا نسبت به جزئی از مهریه باشد. برای مثال ممکن است مهریه خانومی عندالاستطاعه توافق شده باشد مثلاً مهریه وی ۳۰۰ سکه بهار آزادی است که ۱۰۰ سکه آن عندالمطالبه و دویست سکه آن عندالاستطاعه باشد. نکته دیگر در خصوص این نوع مهریه این است که حتی پس از ازدواج نیز طرفین می تواند با توافق یکدیگر مهریه عندالاستطاعه را به مهریه عندالمطالبه و بلعکس تبدیل نمایند و آن را تغییر دهند چراکه هر توافقی که بر خلاف نظم عمومی و اخلاق حسنه نباشد با توجه به ماده ۱۰ قانون مدنی لازم الاجرا است.

بیشتر بخوانید: ملاک های ازدواج موفق 

در مطالبه مهریه عندالاستطاعه زن باید ثابت کند که مرد مالی غیر از مستثنیات دین را دارد و آن مال را به دادگاه معرفی نموده و به این سبب اثبات نماید که مرد توانایی مالی برای پرداخت مهریه را دارا می باشد این در حالی است که مهریه عندالمطالبه نیازی به اثبات توانایی مرد برای پرداخت از جانب زن وجود ندارد و اصل بر وجود توانایی مرد در پرداخت مهریه می باشد و در صورتی که مرد خلاف این امر را ادا دارد باید عدم توانایی مالی خود در پرداخت مهریه را اثبات نماید و در صورتی که چنین امری اثبات گردید دادگاه میتواند مهریه زن را تقسیط نموده و مرد در اقساط معین شده مهریه را پرداخت نماید.

همانطور که گفته شد برای مطالبه مهریه استطاعه زن باید مالی از مرد به غیر از مستثنیات دین باشد را به دادگاه معرفی کند. مالی که از جانب زن معرفی می‌شود می‌تواند مال غیر منقول مانند زمین یا خانه و همچنین می تواند مالی منقول مثل خودرو و یا وجه نقد در حساب بانکی زوج باشد و در صورتی که او کارمند باشد می توان حقوق وی را به دادگاه معرفی نمود که از یک چهارم تا یک سوم با توجه به فرزند داشتن و نداشتن از آن حقوق کسر شده و به زن تعلق میگیرد.

تفاوت عندالمطالبه بودن با عندالاستطاعه بودن

مهریه عندالاستطاعه و عندالمطالبه از جهات متفاوتی با یکدیگر تفاوت دارد یکی از این تفاوت‌ها تفاوت در اجرای ماده ۳ قانون محکومیت های مالی می‌باشد به موجب این ماده از قانون محکومیت های مالی در صورتیکه مرد با داشتن استطاعت مالی از پرداخت مهریه زن امتناع کند زن میتواند او را روانه زندان کند این در حالی است که در مهریه عندالاستطاعه زن دارای چنین حقی نیست و در آن جلب وجود ندارد..همانطور که گفته شد در مهریه عندالمطالبه زمانی که زن درخواست مطالبه مهریه خود را به مرجع صالح که شورای حل اختلاف یا دادگاه خانواده و یا دایره اجرای اداره ثبت است تقدیم می نمود مرد ملزم بود تا مهریه وی را پرداخت کند و در صورتی که عدم توانایی مالی خود را ثابت می نمود پرداخت مهریه زن تقسیط می گردید. ولی در مهریه عندالاستطاعه درخواست اعسار از جانب مرد برای اثبات عدم توانایی خود معنی ندارد چرا که در این مهریه اصل بر عدم توانایی مرد است و زن باید توانایی مرد نسبت به پرداخت مهریه را اثبات نماید و مرد نیازی به اثبات عدم توانایی ندارد.

مهریه عندالاستطاعه باطل است یا نه

برخی عقیده دارند که مهریه عندالاستطاعه باطل است چرا که ممکن است هیچ وقت تمکن مالی برای پرداخت مهریه از جانب مرد به وجود نیاید و یا اینکه مرد توانایی خود را مبنی بر پرداخت مهریه مخفی کند و یا اینکه زن می تواند توانایی مرد در پرداخت مهریه را ثابت کند. همچنین معلوم نیست که در این نوع مهریه ملاک استطاعت مرد چه چیزی میباشد و این استطاعت را چه کسی احراز می نماید. ولی با تمام ایرادهایی که برای این بخشنامه بیان شده است در حال حاضر در رویه عملی دادگاه ها مورد قبول واقع شده و سردفتران رسمی ازدواج در زمان عقد میتوانند در صورت توافق طرف مهریه را به جای عندالمطالبه عندالاستطاعه درج کنند.

برای مطالعه بیشتر و درک جامع تر و جزیی تر این موضوع می توانید به کتاب مطالبه مهریه در رویه دادگاه ها به قلم گروه پژوهش از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.”