نکاح عقدی است غیرمالی و هرچند ثبت آن از شرایط صحت آن نیست منتها جز تشریفات آن است. در مورد نکاح دائم باید گفت: مطابق ماده ۱ قانون ازدواج مصوب ۱۳۱۰ در حوزه‌هایی که وزارت عدلیه معین می‌نماید، هر ازدواج و طلاقی که واقع شود، باید در یکی از دفاتری که مطابق نظام نامه‌های عدلیه تنظیم می‌شود، به ثبت برسد. در صورتی که مجری صیغه ازدواج یا طلاق دارای چنین دفتری نباشد، شوهر مکلف است تا بیست روز پس از وقوع عقد یا طلاق به یکی از کسانی که دارای دفتر فوق‌الذکر هستند، رجوع کرده و قباله ازدواج یا طلاق نامه را به ثبت برساند. ماده فوق برای اولین بار ثبت نکاح را اجباری کرد و چنانچه عاقدی به الزام زوج به ثبت توجه نکند، مجازات خواهد شد. طبق ماده ۶۴۵ قانون مجازات اسلامی: «به منظور حفظ کیان خانواده، ثبت واقعه ازدواج دائم، طلاق و رجوع طبق مقررات الزامی است. چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی مبادرت به ازدواج دائم، طلاق و رجوع نماید، به مجازات حبس تعزیری تا یک سال محکوم می‌گردد.»
ثبت نکاح زن ایرانی با مرد خارجی
ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی مشروط به اجازه دولت و تشریفات اخذ این مجوز است. طبق آیین نامه زناشویی بانوان ایرانی با تبعه بیگانه مصوب ۱۳۱۹ و متعاقباً ۱۳۴۵ نحوه اخذ اجازه و ثبت این ازدواج‌ها را معین کرده است. مطابق ماده ۱ این آیین نامه، ثبت چنین نکاحی موکول به صدور پروانه زناشویی از وزارت کشور است و در مواد بعدی شروط ذیل را در مرد بیگانه ضروری دانسته است:
- داشتن مکنت کافی به طوری که بتواند هزینه و نفقه زن را تأمین کند
- گواهی مبنی بر وضعیت تأهل مرد
- گواهی تشرف مرد به دین مبین اسلام در صورت غیرمسلمان بودن
- نداشتن پیشینه بد و پیشینه محکومیت کیفری
- مبتلا نبودن به بیماری‌های ساری
- نبودن منع قانونی برای زناشویی با زن ایرانی در کشور متبوع خود.
ثبت نکاح در قانون حمایت خانواده جدید مصوب ۱۳۹۱
طبق ماده۲۰ قانون حمایت خانواده جدید مصوب۱۳۹۱؛ ثبت نکاح دائم، فسخ و انفساخ آن، طلاق، رجوع و اعلام بطلان نکاح یا طلاق الزامی است. در باب پذیرش و عدم پذیرش و ثبت نکاح موقت در میان حقوقدانان اختلاف بود و این اختلافات در زمان تدوین و تصویب لایحه حمایت خانواده نیز ادامه یافت تا این که افراطیون اقلیت غالب شدند و هم نکاح موقت را پذیرفتند و هم ثبت آن را جز در موارد ذکر شده الزامی ندانستند. طبق ماده۲۱ قانون حمایت خانواده؛ نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می‌دهد. نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است:
- باردارشدن زوجه
- توافق طرفین
- ۳شرط ضمن عقد
ثبت وقایع موضوع این ماده و ماده (۲۰) این قانون در دفاتر اسناد رسمی ازدواج یا ازدواج و طلاق مطابق آیین نامه ای است که ظرف یک سال با پیشنهاد وزیر دادگستری به تصویب رئیس قوه قضائیه میرسد و تا تصویب آیین نامه مذکور، نظام نامه های موضوع ماده (۱) اصلاحی قانون راجع به ازدواج مصوب ۲۹/۲/۱۳۱۶ کماکان به قوت خود باقی است.
در باب ثبت طلاق نیز باید افزود: ثبت طلاق و سایر موارد انحلال نکاح و نیز اعلام بطلان نکاح یا طلاق در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق حسب مورد پس از صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم مربوط از سوی دادگاه مجاز است.
بیشتر بخوانید: تفاوت های نکاح دائم و موقت
آیا ثبت نکاح دوم اجباری است؟
طبق ماده ۳۲ قانون ثبت احوال؛ ازدواج مردی که دارای همسر دیگری است قابل ثبت نیست و رویه قضایی در این باره رویه واحدی ندارد.
مجازات عدم ثبت ازدواج چیست؟
طبق ماده۴۹ قانون حمایت خانواده۹۱؛ چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دائم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه به پرداخت جزای نقدی درجه پنج و یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.
“برای مطالعه بیشتر و درک جامع تر و جزیی تر این موضوع می توانید به کتاب پرسش وپاسخ های خانواده به قلم گروه پژوهش از انتشارات چراغ دانش رجوع نمایید.
