طرح صنعتی به زبان ساده ابتکار و خلاقیت جدیدی است که روی شکل و ظاهر یک محصول انجام شده است. به بیانی دیگر طرح صنعتی به شکل و ظاهر یک محصول اشاره دارد. شکل و ظاهر خاص یا نحوه بسته بندی جدید که یک فرد یا یک شرکت آن را ابداع کرده است.
این محصول می تواند پوشاک باشد یا لوازم منزل، مبلمان و حتی خوراکی ها را نیز شامل بشود نام طرح صنعتی نباید این را به ذهن برساند که طرح صنعتی مخصوص امور ماشینی است بلکه ممکن است حتی در ظروف و مواد خوردنی نیز قابل تصور باشد.
برای مثال آیس پک یک نوع طرح صنعتی است اگرچه محتویات آن شامل بستنی و… است اما نحوه شکل ظاهری و استفاده از مواد آن فرق می کند و کاری خلاقانه است لذا کسی که اولین بار این را ابداع کرده است می تواند با ثبت این طرح صنعتی حقوق آن را برای خود محفوظ دارد تا از کپی برداری دیگران در امان باشد.
دسترسی سریع به عناوین:
تفاوت طرح صنعتی با اختراع
حتما شنیده ای که اختراع در موردی است که چیز جدیدی به وجود بیاید و آن مشمول ثبت اختراع می شود مثلا مبلمان قبلا اختراع شده اما در طرح صنعتی این مبلمان را که قبلا بوده با ظاهر و شکل جدیدی ارائه می دهند به این شکل که یک مبلمان در عین حال که نقش مبل را ایفا می کند قابل تبدیل به تخت خواب نیز می باشد یا اینکه اسباب بازی از قبل بوده است اما یک شرکت یک اسباب بازی یا عروسک با شکل و ظاهر جدید و خلاقانه راهی بازار می کند که می تواند شامل طرح صنعتی شود.
لذا باید گفت که اختراع نوعی نوآوری است و برای مثال اگر فردی جارو برقی درست کند که تفاوت آنچنانی با جارو برقی های دیگر ندارد این اختراع محسوب نمی شود مگر اینکه میزان توانایی آن را بسیار بالاتر ببرد و تغییرات جدیدی که تا به حال نبوده را در آن وارد کند.
در مثالی دیگر اگر چه ماشین از قبل اختراع شده اما ایجاد ماشین هایی که بدون بنزین کار می کنند یا بدون سر نشین نیز کار می کنند نوعی اختراع به حساب می آید چون از قبل وجود نداشته اند اما در طرح صنعتی همچنان که گفتیم بیشتر بر شکل و ظاهر محصول و طراحی و زیبایی آن توجه می شود.
نباید فکر کرد طرح صنعتی لزوما در اجناس گران قیمت و صنعتی است بلکه می تواند حتی همانطور که گفتیم در یک بستنی نیز باشد یا یک مداد تراش نیز طرح صنعتی به حساب آید.
تفاوت برند با طرح صنعتی
طرح صنعتی با برند متفاوت است از این جهت که برند یا علامت تجاری یک شکل نام و عنوان آن کالا است و با طرح صنعتی این اختلاف را دارد که طرح صنعتی مخصوص شکل و ظاهر کالا است اما برند یک نام مخصوص است.
برای مثال در میان گوشی های موبایل سامسونگ یک نام و یک برند برای گوشی است یا همچنین ال جی نیز به همین شکل یک برند و علامت تجاری است.
اما در مقابل طرح صنعتی طرح در شکل و ظاهر مادی کالا است ولی برند یک چیز انتزاعی است.
ثبت طرح صنعتی
این مقوله مانند ثبت اختراع و ثبت علامت تجاری زیر مجموعه مالکیت فکری هستند. آن چنان که گفته شد ثبت طرح صنعتی درباره شکل و ظاهر یک کالا است و می تواند هر چیزی را شامل شود البته با شرایطی که قانون گذار نام برده است.
نکته ای که باید ذکر شود این است که ثبت طرح صنعتی از آنجا اهمیت دارد که در صورت داشتن جذابیت و زیبایی ظاهری می تواند موجب فروش بیشتر و سود بیشتر شود و مشتری هایی را نیز جذب می کند.
لذا ثبت آن باعث می شود آن طرح در شکل ظاهری فقط به نام همان فرد یا همان شرکت درج شود و کسی دیگر از آن کپی برداری نکند تا آن را راهی بازار کند.
ما قانونی داریم تحت عنوان ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ۱۳۸۶، این قانون در ۳ بخش تنظیم شده و شامل ۶۶ ماده می باشد.
در فصل اول این قانون از ثبت اختراع سخن می گوید در بخش دوم از ثبت طرح صنعتی و در بخش سوم از ثبت علامت تجاری یا نشان تجاری یا برند سخن می گوید.
ماده ۲۰ این قانون طرح صنعتی را تعریف می کند که این تعریف علمی و اصطلاحی است و برای فهم راحت آن بهتر است همان ابتدای نوشته را مطالعه کنید.
طبق این ماده طرح صنعتی:
هر گونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ‌ها یا بدون آن، به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی می گویند. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی باشد.
همچنین در بیان شرایط آن اینگونه مقرر می کند که:
طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. این طرح زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.
مراحل ثبت طرح صنعتی
ثبت طرح صنعتی ابتدائا طبق آیین نامه قانون مزبور مستلزم تسلیم اظهار نامه می باشد به مرجع ثبت لذا ابتدا لازم است که فرم مخصوص تکمیل شود و سپس ارسال شود.
این اظهارنامه باید توسط متقاضی یا نماینده وی ثبت شود. تکمیل این اظهار نامه به صورت اینترنتی و در سامانه اداره کل مالکیت صنعتی انجام می شود.
لذا برای این کار لازم است:
۱- ابتدا وارد پورتال اداره کل مالکیت صنعتی بشوید با این آدرس ssaa.ir
۲- سپس در سایت ثبت نام کرده در بخش مشخص شده سایت که با این کار یک نام کاربری و رمز عبور خواهید داشت برای مراحل بعد. راهنمای ثبت نام در خود سایت مزبور به صورت pdf موجود است.
۳- بعد از ثبت نام و گرفتن رمز عبور حال می توان برای ثبت اظهارنامه اقدام کرد، که در اینجا ورود اعضا را انتخاب می کنید که با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور گزینه” ورود به سامانه “را انتخاب می کنید.
۴- در مرحله بعد باید بر روی “ثبت اظهارنامه طرح صنعتی ” کلیک کرد.
۵- در مرحله بعد لازم است تعهد نامه یا موافقت نامه را امضا کنید که درباره مواعد است و سپس بر روی مرحله بعد کلیک کنید.
۶- در مرحله بعد یا می خواهیم اظهارنامه جدید ثبت کنیم یا اینکه می خواهید یک اظهارنامه همراه با اعتراض ثبت کنید در این مورد حالتی است که قبلا یک اظهارنامه طرح صنعتی ثبت شده که وی خود را مالک آن طرح می داند پس در این مورد باید تقاضای ثبت ضمن اعتراض اظهارنامه را انتخاب کند.
۷- در مرحله بعد لازم است که طرح مورد نظری که می خواهید ثبت شود را توصیف کنید و به شکل ظاهری آن بپردازید. برای مثال ابعاد آن، ترکیب آن اشاره شود. یا اینکه اگر مبل است نوشته شود که مبل یک نفره است یا کاناپه، تخت خواب است و یا… نکته ای دیگر که در توصیف باید نوشته شود این است که آن کالا مستطیل است یا مربع مانند یا دایره و…
۸- در مرحله بعد نام عنوان باید وارد شود مثلا نام آن کالای مربوطه آیا مبل است؟ صندلی، فنجان، بطری و … و لازم نیست که از مواد تشکیل دهنده یا نام تجاری آن و… سخن گفت.
نکته دیگر که در این بخش وجود دارد این است که اگر متقاضی خواهان این است که فعلا ویژگی های این طرح به اطلاع عموم نرسد؛ لازم است گزینه بله را انتخاب کند پس لازم است که نامه ای مبنی بر تاخیر در انتشار آگهی را در قسمت ضمائم بارگذاری کند. این مدت تاخیر حداکثر ۶ ماه می باشد و پس از آن اداره اقدام به آگهی می کند.
گزینه های دیگری که نیز وجود دارد این است که اگر این طرح شما قبلا در نمایشگاهی رونمایی شده یا عرضه شده آن در ” افشای طرح در نمایشگاه رسمی داخلی و یا بین المللی” بله را انتخاب کنید و اگر کسی نیز قبلا از طرح شما استفاده گرده یا کپی کرده است لازم است “سوءاستفاده از حق متقاضی یا مالک قبلی را انتخاب کرده و مدارک آن را ضمیمه کنید.
۹- در مرحله بعد اشخاص مرتبط را تکمیل کرده و نام شخص حقیقی یا حقوقی و شماره و کد شناسایی آن را وارد می کنید، که با وارد کردن آن به صورت آنلاین اطلاعات آن نشان داده می شود.
دریافت کننده ابلاغ شخص دریافت کننده یک شخص حقیقی است و امکان ثبت مشخصات وی وجود ندارد به این دلیل که فرد دریافت کننده ابلاغ یا باید مالک باشد یا نماینده قانونی.
در یک حالت امکان دارد که مشخصات دریافت کننده ابلاغ درج شود و آن موردی است که در صفحه نماینده حقوقی یک دفتر حقوقی نماینده معرفی شود. در این حالت صرفا باید نام صاحب امضا آن دفتر حقوقی دریافت کننده ابلاغ وارد شود. ابلاغ های انجام شده از طریق ایمیل و تلفن خواهد بود.
۱۰- در مرحله بعد ادعای حق تقدم وجود دارد. این بخش برای کسی است که قبلا طرح خود را در کشوری غیر از ایران به ثبت رسانیده و اکنون می خواهد از حق اولویت ۶ ماهه خود در ایران استفاده کند لذا اگر فرد طرح خود را در کشوری در ثبت نکرده لازم نیست در اینجا موردی را تایپ کند و” گزینه ثبت موقت ” را انتخاب می کند و سپس ” ثبت اطلاعات ” را باید انتخاب کرد.
۱۱- مرحله ی آخر پس از ثبت اظهارنامه بارگذاری ضمائم است که می توان ضمائم مورد نیاز را بارگذاری کرد مانند تصویر کالا و…
نکته ای که قابل ذکر می باشد این است بعد از ثبت ضمایم، اگر طرح مورد نظر دارای بیش از یک مالک باشد شخصی که اطلاعات را تکمیل کرده با انتخاب گزینه” ارسال اطلاعات جهت تایید سایر مالکین” این اطلاعات برای تایید توسط مالک دیگر برای وی فرستاده می شود. سایر مالکین با ورود به حساب کاربری خود در سامانه مزبور اطلاعات را تکمیل می کنند تا ادامه فعالیت توسط متقاضی از سر گرفته شود برای تکمیل و پرداخت هزینه ها.
ضمائم اظهار نامه شامل موارد زیر است:
- شناسنامه و کارت ملی متقاضی یا آگهی تاسیس شرکت برای اشخاص حقوقی.
- مدارک نمایندگان اگر با نمایندگی انجام می گیرد.
- تصاویر کالای مورد نظر و اگر در این تصویر فرستاده شده از کالا علامت تجاری یا برندی وجود دارد باید فرد متقاضی اصل گواهینامه ثبت تجاری آن را بارگذاری کند.
- و مدارک دیگر نیز که لازم است باید ضمیمه شود که در ابتدا گفتیم مانند درخواست مبنی بر عدم ذکر اسم طراح یا درخواست کتبی به تاخیر انداختن انتشار آگهی.
هزینه ثبت نام طرح صنعتی
با کلیک بر روی پرداخت هزینه و ثبت نهایی هزینه توسط سیستم محاسبه می شود. و به صورت آنلاین می توان از درگاه های بانکی مبلغ را پرداخت کرد.
اظهار نامه زمانی قابل چاپ است که تمام اطلاعات و ضمائم وارد شده باشد و تمام هزینه های مربوطه نیز پرداخت شود در غیر این صورت یعنی در وضعیت ثبت موقت امکان بام اظهارنامه وجود ندارد.
برای پیگیری اظهارنامه پس از ورود به کارتابل و انتخاب گزینه کارتابل عمومی شماره اظهارنامه مورد نظر در قسمت مربوطه وارد می شود.
اقدامات پیش از ثبت نام
در اینجا موارد نقصی را که اخطار می دهد باید برطرف کرد.
اقدامات پس از ثبت اظهار نامه طرح صنعتی
پس از انجام کارهای اینترنتی و ثبت اظهارنامه کارشناس مربوطه جهت تایید طرح و نبود ایرادات آن را بررسی و ارزیابی می کند و در صورت داشتن شرایط لازم طرح، پذیرفته شده و به نام شخص طراح ثبت می شود.
ممکن است کارشناس پس از بررسی نواقصی در اظهارنامه ثبت شده اینترنتی ببیند که با قید جزئیات به متقاضی ابلاغ می شود تا در مهلت مقرر رفع نقص کند. این مهلت برای مقیم ایران ۳۰ روز و برای مقیمان خارج ۶۰ روز می باشد. رفع نقص هم باید از طریق سایت باشد.
یا ممکن است ابلاغیه رد اظهارنامه به اطلاع متقاضی برسد که اینجا وی می تواند ظرف مهلت گفته شده اعتراض کند و بابت اعتراض هم هزینه ای اخذ خواهد شد.
در اعتراض باید به صورت حضوری مدارک را ارائه دهد به متصدی کمیسیون اداره طرح های صنعتی این مدارک باید شامل:
یک نسخه ابلاغیه رد اظهارنامه، یو نسخه اظهارنامه ثبت شده، یک نسخه از کلیه مدارک هویتی و چهار نسخه تصویر از طرح صنعتی. پس از ارائه حضوری مدارک باید از طریق سایت اعتراض خود را به رد اظهارنامه ارسال و هزینه آن را پرداخت کند.
در بررسی کارشناس ممکن است ثبت اینترنتی بدون اشکال باشد لذا:
ابلاغیه پذیرش صادر می شود، پس از این ابلاغ متقاضی یا نماینده وی باید با نسخه ای جاپ شده از اظهارنامه و کلیه مدارک و پرونده آن را به صورت حضوری به واحد” پذیرش و پاسخگویی اداره طرح های صنعتی” تحویل دهد. مدارک همانند آنچه بود در چند سطر قبل گفتیم برای اعتراض به رد اظهارنامه اما این بار باید یک نسخه ابلاغیه پذیرش ارائه شود.
پس از تشکیل پرونده حضوری پرداخت هزینه الکترونیکی از طریق سایت ممکن خواهد شد و جهت پرداخت باید از طریق سایت اقدام شود.
پس از پرداخت این هزینه مرجع ثبت اقدام به صدور آگهی ثبت طرح صنعتی در روزنامه رسمی می کند. فرد متقاضی می تواند متن آگهی را در سایت مشاهده کند و از طریق لینک مربوطه هزینه آگهی را پرداخت کند.
پس از چاپ آگهی مذکور در روزنامه رسمی شخص مالک طرح صنعتی می تواند با در دست داشتن یک نسخه از آگهی جام شده در روزنامه رسمی به واحد پذیرش و پاسخگویی اداره طرح های صنعتی مراجعه و گواهی نامه ثبت خود را دریافت کند.
مزایای ثبت طرح صنعتی
همانطور که گفتیم با ثبت طرح مورد نظر حق کپی برداری برای بقیه سلب می شود و مشتریان و فروش برای آن کالا باقی می ماند.
مزیتی که می توان برای آن برشمرد این است که شخص مالک طرح می تواند آن را واگذار کند و بفروشد و قیمت آن هم می تواند متفاوت باشد.
مزیت دیگر آن هم که گفته شد جلوگیری از تقلب توسط دیگران است و اینکه دیگران آن را سرقت نکنند. ثبت طرح صنعتی می تواند برند و سوابق شخص را ارتقا بدهد و آثار متعدد دیگری نیز داشته باشد.
استعلام طرح صنعتی
بسیار مهم است که سابقه ثبت طرح صنعتی را جویا شد.
به این جهت که فردی که می خواهد طرحی را ثبت کند باید این طرح قبلا توسط کسی دیگر به ثبت نرسیده باشد یا به عبارتی بر روی طرحی که سابقه ثبت دارد اقدامی نکند و طبیعتا نباید فرد هزینه و زمان خود را صرف طرحی کند که قبلا به ثبت رسیده است.
نحوه استعلام هم به این شکل است که باید کارد سایت اداره کل مالکیت صنعتی شد و با وارد شدن در قسمت جستجو در پرونده های طرح صنعتی عنوان کالا را جستجو کنید یا یک کلمه از آن را جستجو کنید.
حتی می توان عنوان های مشابه را نیز جستجو کرد. یا اینکه در میان طبقه خاصی از کالا ها عنوان مد نظر را جستجو کرد آدرس سایت مزبور درج شده است.
نتیجه گیری
طرح صنعتی طرحی است که در زمینه شکل و ظاهر آن یک نوآوری جدید لحاظ شده است و با اختراع متفاوت است زیرا اختراع چیزی جدیدی را به وجود می آورد اما در طرح صنعتی یک کالا از قبل موجود را به شکل و قالبی جدید و زیبا در می آورند که با ثبت آن می توان از سرقت و تقلب در آن جلوگیری کرد و از مزایای ثبت آن بهره مند شد که مدت اعتبار آن ۵ سال است و برای بعد از آن قابل تمدید کردن است اما پس از ثبت آن تنها می توان دو دوره از آن را تمدید کرد یعنی برای ۱۵ سال.
در بالا به مثال هایی در این زمینه اشاره کردیم و تفاوت اختراع و برند را با طرح صنعتی بیان کردیم.
سوالات متداول
طرح صنعتی یک نوع نوآوری و ابتکار خلاقانه در یک جنس و کالا است که باعث زیبایی و یا عملکرد متفاوت آن با بقیه می شود. مانند مواردی که در بالا به آن اشاره کردیم.
در طرح صنعتی کالا را با شکل و ظاهری متفاوت عرضه می کنند و با این ابتکار و خلاقیت جدید، ممکن است بازار و مشتری خوبی پیدا کند ولی اختراع را توضیح دادیم که تعریف متفاوتی دارد. البته ناگفته نماند که ممکن است یک کالا هم به عنوان طرح صنعتی ثبت شود و هم به عنوان اختراع.
ثبت طرح صنعتی مزایایی دارد از قبیل اینکه باعث می شود از تقلب و کپی برداری و سرقت آن توسط دیگران جلوگیری شود و همچنین می تواند باعث ارتقا برند و نام تجاری شخص صاحب آن طرح صنعتی شود.